(روزنامه اطلاعات – 1395/11/07 – شماره26642– صفحه 12)
يک روزنامه چاپ مسکو در گزارشي ديدگاه سفيران روسيه در مقر اتحاديه اروپايي و ناتو در مورد روابط روسيه با کشورهاي غربي در سال 2016 را مورد بررسي قرار داده است. به گزارش گروه بين‌الملل خبرگزاري تسنيم به نقل از روزنامه «ايزوستيا»، اين روزنامه مي نويسد: سال گذشته براي روابط مسکو و بروکسل سال فرصت‌هاي از دست رفته بود. ادامه تحريم‌ها عليه روسيه، توقف سفرهاي مقامات بلندپايه طرفين و افزايش اظهارات ضدروسي، در حقيقت نتيجه خط مشي سياسي مقامات بروکسل در قبال مسکو بوده است.
البته سياست اتحاديه اروپايي در رويارويي با روسيه به بحران داخلي در داخل خود اروپا انجاميد. کشورهاي اروپايي در پايان سال 2016 در وضعيت متلاطمي بسر مي بردند، چالشهاي بزرگي جامعه اروپايي را فراگرفته و بحران پناهجويان مشکل جدي براي دولتهاي اروپايي به وجود آورده است. عمليات تروريستي در بلژيک، فرانسه و آلمان قربانيان زيادي برجاي گذاشت و کشورهاي اروپايي تاکنون نتوانسته اند مکانيزم واقعي براي مقابله با تهديدات تروريستي بوجود آورند. ضمن اينکه مهمترين رويداد سال 2016 در اتحاديه اروپايي هم خروج انگليس از اين سازمان بود که براي همه غيرمنتظره بوده و ضربه سختي به وحدت در اين قاره وارد کرد.
«ولاديمير چيژوف» نماينده دائم روسيه در اتحاديه اروپا در مصاحبه با «ايزوستيا» روابط مسکو و بروکسل را اين چنين تشريح کرده است: متاسفانه سال 2016 تغيير مثبت جدي در روابط بين روسيه و اتحاديه اروپايي به‌وجود نياورد. طي سال گذشته اين سازمان چندين بار فرصت تجديدنظر در سياست خويش در جهت گيري به سمت روسيه را از دست داد و در آخر نيز تحريم‌هاي اقتصادي عليه مسکو را تمديد کرد. مبادلات بازرگاني بين روسيه و اتحاديه اروپايي در سال 2016 واقعا کاهش يافت، البته اين مشکل در عرصه تجاري روسيه با ساير شرکاي خود به وجود نيامد. علت اصلي اين مسئله تحرکات قيمت نفت در بازار جهاني بود و ارتباطي به تحريم‌هاي اقتصادي نداشت. البته با وجود اين مشکل اتحاديه اروپايي همچنان اصلي ترين شريک تجاري-اقتصادي روسيه باقي مانده است.در اين بين واضح است که همکاري اتحاديه اروپايي با روسيه نه تنها در زمينه مبارزه با تروريسم، حل و فصل مناقشه در سوريه و مشکلات ديگر در خاورميانه، بلکه در خصوص مسائل دوجانبه نيز ضروري است.
اتحاديه اروپايي با مشکلات داخلي جدي مواجه است: افزايش نارضايتي‌هاي گسترده مردمي از عملکرد دولت‌ها و هجوم پناهجويان به اروپا از مهمترين اين مشکلات است. گذشته از اين همبستگي نيز در سياست کشورهاي اروپايي در برخورد با مسئله مهاجرت وجود ندارد. خروج انگليس از اتحاديه اروپايي، همه پرسي در ايتاليا، هلند و مقدمات آن در فرانسه، سطح مشکلات داخلي در اين قاره را افزايش داده است. در چنين جو منفي، مسائل مثبتي نيز رخ داد که مهمترين آنها سفر «ژان کلود يونکر» رئيس کميسيون اروپا به سن‌پترزبورگ و ديدار وي با «ولاديمير پويتن» رئيس جمهوري روسيه در ماه ژوئن سال گذشته بود. در نهايت اين موفقيت حاصل شد که روابط بطور کامل آسيب نديده و گفتگوهاي سياسي ادامه پيدا کند.مذاکرات سياسي در سطح وزيران و کارشناسان ادامه يافته و يکي از مهمترين مسائل مورد بررسي همکاري روسيه و اتحاديه اروپايي در زمينه مبارزه با تروريسم است.
الکساندر گروشکو، نماينده دائم روسيه در مقر ناتو (سازمان پيمان آتلانتيک شمالي) نيز معتقد است که اکثر کشورهاي اروپايي اين واقعيت را درک مي‌کنند که تامين امنيت در اين قاره بدون همکاري روسيه غيرممکن است.گروشکو در مصاحبه با «ايزوستيا» گفته است: سال 2016 براي روابط دو طرف سال چندان ساده اي نبود. واضح است که جهان در آستانه تغييرات جدي قرار گرفته است. عوامل متعددي سطح امنيت جهاني را تحت تاثير قرار داده، امکان بروز مناقشات افزايش يافته و محدوده تهديدات تغيير کرده و مهمتر از همه اينکه بيش از پيش مشخص شده است که ديگر هيچ کشوري به تنهايي نمي‌تواند با اين چالشها که جنبه جهاني پيدا کرده‌اند، مقابله کند. اين مسئله قبل از هر چيز به تهديدات تروريستي مربوط مي شود که عواقب آن کشورهاي بسياري، از جمله روسيه را تحت تاثير قرار داده است.
در عرصه امنيت اروپا، متاسفانه عوامل منفي موثر همچنان در حال افزايش هستند که از جمله آنها تقويت «جهت گيري به سمت شرق» ناتو و افزايش زيرساختارها و نيروهاي نظامي آمريکا و متحدانش در نزديکي مرزهاي روسيه است. واضح است که اين اقدامات نظامي امنيت منطقه اي را کاهش داده و باعث واکنش‌هاي مقابله آميز از طرف روسيه مي شود. در واقع رويارويي روسيه و غرب در دوران جنگ سرد بارديگر ازسر گرفته شده، در حاليکه مسکو علاقه‌اي به اين وضعيت ندارد. در اين بين آنچه قرباني شده است، شرايط جديد ناتو در همکاري با روسيه در عرصه امنيتي مشترک و مقابله با تهديدات جديد تروريستي است.
بعد از سردي دو ساله در روابط دوجانبه، گفتگوهاي سياسي ازسر گرفته شد و در سال 2016 سه نشست شوراي روسيه-ناتو برگزار شد که در جريان آنها اختلاف نظرات بطور واضح مورد بررسي گرفتند.در آينده نيز چگونگي روابط روسيه و ناتو به اين بستگي خواهد داشت که آيا کشورهاي عضو ناتو خط مشي خود در «بازدارندگي» روسيه را با وجود عواقب منفي آن براي امنيت قاره اروپا ادامه داده يا اينکه آمادگي آن را خواهند داشت تا براي مقابله با تهديدات و چالشهاي مشترک با روسيه همکاري کنند.البته اين واقعيت مشخص است که اکثر کشورهاي اروپايي ديگر درک کرده اند که تامين امنيت بدون روسيه يا در رويارويي با روسيه امکان پذير نبوده و چنين مشارکتي به منزله احترام به منافع ملي، برابري و درک واقعي اهداف مشترک خواهد بود.
2016 ؛ سال بازگشت روسيه به قاره آسيا
يک روزنامه روسي در مطلبي به بررسي موفقيت‌ها و شکست‌هاي سياست روسيه در آسيا پرداخته و 2016 را سال بازگشت اين کشور به قاره آسيا دانسته است. به گزارش گروه بين‌الملل خبرگزاري تسنيم، روزنامه کامرسانت، چاپ مسکو، در گزارشي تحليلي نوشته است: سال 2016 براي روسيه سال بازگشت به قاره آسيا بود. اصلي ترين گشايش در رابطه با ژاپن رخ داد که "شينزو آبه" نخست وزير آن در طول سال گذشته توانست در مبارزه بر سر جلب توجه روسيه، به رقيبي براي چين تبديل شود. ضمن اينکه مسکو در رابطه با توکيو، فعلا بطور کلي به مسائل اقتصادي بسنده کرده و از لحاظ سياسي همچنان به آهستگي در مدار پکن در حال حرکت است .
نزديکي به ژاپن و شکست محاصره تحريمي غرب
کارشناسان مسائل سياست مشرق زمين در گفتگو با اين روزنامه، متفق‌القول موفقيت در روابط مسکو با توکيو را مهمترين رويداد سال 2016 ناميده‌اند. "شيزو آبه" بالاخره توانست روابط دوجانبه را از محدوده مشاجره بر سر حق مالکيت جزاير کوريل جنوبي خارج کرده و به جبهه اقتصادي بکشاند. نخست وزير ژاپن در جريان سفر غيررسمي ماه مه سال گذشته خود به روسيه، طرح همکاري در هشت زمينه را پيشنهاد داد که شامل عرصه پزشکي، ساخت و ساز شهري، تجارت کوچک و متوسط، انرژي، صنايع مختلف، زيرساختها، تبادل فناوري و روابط انساني مي شد که به گفته وي، بر اساس تجزيه و تحليل پيام "ولاديمير پوتين" (رئيس جمهوري روسيه) به مجمع فدرال روسيه برنامه‌ريزي شده است.
مقامات دو کشور در طول تابستان در خصوص فهرست طرح‌هاي مشترک به توافق رسيدند. در جريان سفر 16-15 ماه دسامبر ولاديمير پوتين به ژاپن، طرفين بيش از 80 توافقنامه بين وزارتخانه‌اي و تجاري امضاء کردند. اکثر اين توافقات در حد يادداشت‌هاي غيرالزام آور بود، ولي برخي شرکت‌هاي ژاپني موفق به انعقاد قراردادهاي واقعي با طرف‌هاي روسي شدند که در فهرست تحريم‌هاي غربي قرار دارند.کارشناسان سياسي در روسيه از اين مسئله به‌عنوان «شکست محاصره تحريمي غرب» ياد مي‌کنند. به نوشته کامرسانت، در اين بين پيشرفتي در روند مشاجره ارضي بين دو کشور رخ نداد، ولي مسکو و توکيو در مورد «مديريت مشترک» جزاير کوريل به توافق رسيدند که بخاطر آن «رژيم حقوقي خاصي» در حال تهيه است.در ميان توافقات دوجانبه مهم مي توان به اعطاي اعتبار مالي به شرکت روسي «نوا تک» به ارزش 200 ميليون يورو از طرف بانک همکاري بين‌المللي ژاپن اشاره کرد. شرکت گازپروم روسيه نيز توانست اعتبار مالي معادل 800 ميليون يورو از کنسرسيوم بانک‌هاي ژاپني که شرکت «سوميتومو ميتسويي» اصلي ترين آنهاست، دريافت کند. قراردادهاي مشارکت مهمي نيز در زمينه نفت و گاز بين شرکت‌هاي معتبر دو کشور به امضاء رسيد و در نهايت هم توکيو تسهيلاتي براي اعطاي رواديد به شهروندان روسي در نظر گرفت.
حمايت مسکو از پکن در مناقشات مربوط به جزاير درياي جنوبي چين
اين روزنامه در ادامه تحليل خود مي نويسد، اگر سال 2014 و 2015 پر از ژست‌هاي مشترک از روابط دوستانه روسيه و چين بود، ولي سال 2016 دو کشور تصميم گرفتند کمي درنگ کرده و ببينند طرح‌هاي مشترک تاکنون به کجا انجاميده است. ضمن اينکه دورنماي روشن بيشتر در عرصه زيرساختاري بود که نمونه آن ايجاد دو مسير جديد خط‌آهن ترانزيتي بين دو کشور است. در عين حال همکاري‌هاي روسيه و چين در عرصه نفت و گاز و صنايع نيز همچنان رو به توسعه پيش مي‌رود.به عقيده اکثر کارشناسان، مهمترين رويداد در جهت‌گيري سياست خارجي روسيه در قبال چين، حمايت عملي مسکو از ادعاي پکن در مورد جزاير درياي چين جنوبي است که دادگاه لاهه در تاريخ 12 جولاي اين ادعا را غيرقانوني اعلام کرد. برغم آنکه روسيه اعلام کرده که در اين زمينه موضع گيري رسمي نخواهد کرد، ولي "سرگئي لاوروف" وزير امور خارجه روسيه در ماه مي با مواضع بين المللي در اين رابطه مخالفت کرد که با استقبال مقامات پکن مواجه شد. ولاديمير پوتين هم در نشست سران گروه 8، از مواضع چين حمايت کرد. در ماه سپتامبر سال 2016 روسيه و چين براي نخستين بار مانور نظامي مشترکي را در محدوده آب‌هاي ساحلي درياي چين جنوبي اجرا کردند. بسياري از کارشناسان از اين رويداد بعنوان «لغزش مسکو در وابستگي به پکن» نام بردند که در عرصه سياست خارجي روسيه بطور مشخص بعد از بحران در روابط روسيه با غرب شدت گرفته است.
روسيه و کشورهاي آسه‌آن
کامرسانت مي افزايد: در رابطه با ساير کشورهاي آسيايي، نتايج به اين صورت مشخص نبوده، ولي در اين زمينه نيز موارد جالبي قابل ذکر است: در ماه مي سال 2016 نشست سران روسيه و مجمع کشورهاي آسياي جنوب شرق آسيا (آسه آن) در سوچي روسيه برگزار شد که در جريان آن طرح کلي همکاري‌ها براي دوره زماني 2020-2016 به تصويب رسيد. شرکت «راس نفت» روسيه در ماه مارس حفاري در خاک ويتنام را آغاز کرد که اين نخستين‌بار است که يک شرکت روسي به عمليات بين المللي پرداخته است. ويتنام همچنين در ماه اکتبر نخستين کشوري شد که با کشورهاي عضو اتحاد اقتصادي اورآسيايي به رهبري روسيه، منطقه کامل آزاد تجاري ايجاد کرد. بررسي دورنماي ايجاد منطقه آزاد تجاري با کشورهاي سنگاپور، تايلند و کره جنوبي نيز آغاز شده است.
روسيه بالاخره موفق شده تا توافقنامه مربوط به اجتناب از ماليات مضاعف را با کشورهاي چين، هنگ کنگ و سنگاپور امضاء کند. به گفته يک منبع غيررسمي در مسکو، اجراي اين طرح راه شرکت‌هاي روسي به بازارهاي آسيايي را مي گشايد. به عقيده بسياري از کارشناسان، بازار سياه «يک توان بالقوه بزرگ غيراستفاده شده» براي روسيه است: ميزان مبادلات بازرگاني روسيه با کشورهاي آسيايي که از سال 2015 شروع به رشد کرد، همچنان رو به افزايش است. در واقع مبادلات بازرگاني با چين طي 11 ماه سال 2016 به ميزان 1،6 درصد افزايش يافته و به 62.4 ميليارد دلار رسيد. در رابطه با ژاپن، اين ميزان چندان درخشان نيست و ميزان مبادلات بازرگاني بين دو کشور به روند رو به کاهش خود ادامه داده و طي ماه‌هاي ژانويه تا سپتامبر 28 درصد کاهش داشته که ميزان آن 11.5 ميليارد دلار در مقايسه با 33.2 ميليارد دلار در سال 2013 بوده است.
روابط روسيه و دو کره
اين روزنامه در پايان نوشته است: روابط روسيه با کره جنوبي در سال 2016 با چند شگفتي همراه بود. آزمايش هسته‌اي پيونگ يانگ، شوراي امنيت سازمان ملل را مجبور به تصويب قطعنامه شماره 2270 در ماه مي نمود که خريد از کره شمالي را ممنوع کرد که به ميزان 80 درصد صادرات سنتي اين کشور را کاهش داد. بعد از آن کره جنوبي از طرح مشترک با روسيه و کره شمالي در زمينه ترانزيت زغال سنگ از روسيه به بنادر کره شمالي و انتقال دريايي آن به اين کشور خارج شد، در حاليکه در قطعنامه شوراي امنيت، اين طرح مورد استثناء قرار گرفته بود. ضمن اينکه جنجال سياسي پاييز سال گذشته در کره جنوبي به استيضاح رئيس جمهوري «پارک‌گئون‌هي» منجر شد. رئيس جمهوري بعدي اين کشور به احتمال قوي رهبر جناح چپ خواهد بود که بطور مرسوم به همکاري با کره شمالي تمايل دارد و به همين دليل طرح مذکور ممکن است بار ديگر به نفع روسيه از سرگرفته شود.
ترس اروپا از گرايش ترکيه به روسيه به جاي غرب
يک نشريه آلماني از ترس و نگراني اروپا درباره رويگرداني ترکيه از غرب و ترجيح دادن براي نزديک شدن به روسيه به جاي اروپا خبر داد.هفته نامه "اشپيگل" در مطلبي نوشت: حملات تروريستي در استانبول مجدداً نشان داد ترکيه تا چه اندازه گرفتار جدايي است. در اتحاديه اروپا اين نگراني افزايش پيدا مي کند که اين کشور از اتحاد با غرب رويگردان شده و به جاي آن ولاديمير پوتين را ترجيح دهد .اشپيگل در ادامه نوشت: ترکيه عميقا در باتلاق جنگ داخلي سوريه گرفتار شده است، در جنوب شرقي اين کشور اختلافات با کردها تشديد شده است، شرايط اقتصادي در ترکيه نيز وخيم است. از زمان کودتاي نظامي ماه جولاي در اين کشور دولت با شدت سختگيرانه اي عليه مخالفان اقدام مي کند.
اينکه شرايط تا چه اندازه جدي است را اردوغان در سخنراني خود به مناسبت سال نوي ميلادي اعلام کرده و گفت: ترکيه در يک جنگ مستقل جديد قرار دارد. وحدت ملي و ارضي، نهادها، اقتصاد، سياست خارجي و به صورت خلاصه همه عناصري که ما را به عنوان يک کشور حفظ کرده است مورد حمله قرار گرفته است.تنها چند ساعت بعد از اين سخنراني اردوغان، يک تروريست داعشي در باشگاه شبانه اي در استانبول 39 نفر را به قتل رساند. تنش‌ها در ترکيه مي تواند همچنان تقويت شده و بيگانگي اين کشور از غرب تسريع شود .هفته نامه "اشپيگل" در بخش ديگري از اين مطلب نوشت: از زمان کودتاي نظامي ماه جولاي در ترکيه، اردوغان حدود 40 هزار نفر را دستگير و هزاران کارمند را اخراج و رسانه‌هاي زيادي را تعطيل کرده است. اردوغان تلاش مي کند نيروهاي اسلامي را در مبارزه با جنبش فتح الله گولن که وي را مسئول کودتاي نظامي نافرجام مي داند متحد کند. در اين ميان انتقادهاي اتحاديه اروپا هم آنکارا را متوقف نمي کند. يکي از نمايندگان حزب سوسيال دموکرات پارلمان اروپا در اين باره اظهار داشته است که طبيعتا آنکارا حق دارد مردم را از ترور حمايت کند. اما اين مسئله قطعا اين گونه به دست نمي آيد که ما ده‌ها هزار نفر را زنداني کرده يا از کار بيکار کنيم. اردوغان نيز اين انتقاد را به اتحاديه اروپا وارد مي‌کند که به بندر امني براي تروريست‌هاي داعش تبديل شده است.
اشپيگل در بخش ديگري از اين مطلب نوشت: مدتهاست که اين دوره که در آن ترکيه در مسير عضويت کامل در اتحاديه اروپا قرار داشت تمام شده است. البته مذاکرات عضويت در اتحاديه اروپا رسما ادامه دارد. اما با توجه به اينکه اردوغان در مسير ديکتاتوري قدم گذاشته است به ندرت کسي به پيشرفت‌هاي قابل ملاحظه‌اي در اين راستا اعتقاد دارد.در غرب ترس و نگراني‌ها در اين باره افزايش مي يابد که ترکيه به جاي اروپا به دنبال چه هدف و جايگزين ديگري مي تواند باشد. واضح ترين جايگزين روسيه به نظر مي رسد. اردوغان اولين سفر خود بعد از کودتاي نظامي نافرجام در کشورش را به روسيه انجام داد.ترکيه براي ترساندن ديگر اعضاي ناتو مذاکره با روسيه درباره يک سيستم دفاع موشکي جديد را مد نظر قرار داد. در ماه نوامبر گذشته نيز رئيس جمهور ترکيه اعلام کرد که ديگر به هر قيمتي نمي‌خواهد عضو اتحاديه اروپا شود.
ش.د9503600