(روزنامه شرق ـ 1395/01/28 ـ شماره 2560 ـ صفحه 7)
اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی دیروز
در استانبول با صدور بیانیه‌ای به کار خود پایان داد؛ بیانیه‌ای که برخلاف آنچه
مرسوم بود قرائت نشد. نشست اختتامیه این اجلاس نیز در حالی برگزار شد که حسن
روحانی، رئیس‌جمهوری و محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه کشورمان، در اعتراض به بیانیه‌ای
از پیش تعیین شده و اعمال نفوذ عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در مواضع این
اجلاس، استانبول را ترک کرده بودند؛ اگرچه خاک ترکیه را ترک نکرده و راهی آنکارا
شدند تا دیدارهای دوجانبه‌ای با میزبانان ترک خود داشته باشند. در بیانیه پایانی
سازمان کشورهای اسلامی براساس پیش‌نویسی که قبلا در عربستان و بدون حضور ایران
نوشته بودند بر چهار بند ضدایرانی و یک بند ضدحزب‌الله تأکید شده بود و اعتراض‌های
ظریف در نشست مقدماتی وزرای خارجه نیز نتوانست موجب منتشرنشدن این بیانیه شود. این‌طور
که مشخص است، تلاش‌های عربستان در راستای همراه‌کردن کشورهای منطقه با سیاست‌های
خود ثمربخش بوده است. تلاشی که بعضا با کمک‌های مالی نیز همراه می‌شود.
یکی از نمونه‌های این رویه عربستان شایعه‌ای بود که درباره پرداخت پول به نخست‌وزیر مالزی مطرح و دیروز از سوی وزیر خارجه این کشور تأیید شد. توضیح عادل الجبیر که در گفت‌وگو با روزنامه‌نگاران مالزیایی بیان شد، این بود که پرداخت ۶۸۱ میلیون دلار به نجیب رزاق، نخست‌وزیر مالزی «هدیه محض» بوده و در مقابل آن، توقعی هم نداشته است! دولت مالزی نیز گفته است این پول برای کمک به مبارزه نخست‌وزیر این کشور علیه افراط‌گرایی در اختیار او قرار گرفت. به‌هرترتیب، اگر این پول‌ها برای همسوکردن دیگر کشورها با سیاست‌های عربستان پرداخت شده باشد یا خیر، در اصل ماجرا تأثیر چندانی ندارد. این کشور اکنون موفق شده است که از فرصت‌های مختلف مانند موجی که بعد از حمله خودسرها به سفارت عربستان در تهران ایجاد شد و... استفاده کند و در اجلاس‌های این‌چنینی ضدایران جوسازی کند. چه آنکه تدوین پیش‌نویس این بیانیه نیز به زمانی بازمی‌گردد که در تهران گروهی به سفارت عربستان و کنسولگری این کشور در مشهد حمله کردند.
حاشیه‌ها پررنگ‌تر از متن
سفر رئیس‌جمهوری به ترکیه و اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی با حاشیه‌های بسیاری، ازجمله انتقاد به عدم اثرگذاری آنها در بیانیه پایانی، عکسی که از دیدار روحانی و اردوغان منتشر شد و موضوع قطع پخش سخنان روحانی از رسانه‌های ترکیه همراه بود. حاشیه‌هایی که موجب شد بعضی مقامات مطلع درباره آن توضیحاتی ارائه کنند؛ برای مثال حمید بعیدی‌نژاد، مدیرکل سیاسی وزارت امور خارجه در پست اینستاگرامی خود درباره موضوع پخش‌نشدن سخنرانی روحانی در رسانه‌های کشور میزبان توضیح داد و نوشت: «در نادرست‌بودن این خبر البته همین بس که پخش‌نشدن برنامه از چند سخنران قبل از آقای دکتر روحانی آغاز شد و اصلا ارتباطی به سخنرانی ایشان نداشت». او در ادامه با طرح این سؤال که چرا برنامه بعد از سخنرانی وزیر امور خارجه مصر، رئیس‌جمهور ترکیه و دبیر کل قطع شده است، نوشت: «برای توضیح این امر نیاز است که به رویه برگزاری اجلاس‌ها و کنفرانس‌های رسمی بین‌المللی، ازجمله برنامه اجلاس سران کشورهای اسلامی دقت کنیم. برنامه روز اول این اجلاس‌ها از دو قسمت تشکیل می‌شود که در قسمت اول که برنامه افتتاحیه نام دارد رئیس قبلی اجلاس رسما ریاست اجلاس را به رئیس فعلی تحویل می‌دهد و هر دو کشور سخنرانی رسمی انجام می‌دهند و سپس دبیرکل سازمان نیز سخنرانی می‌کند. برنامه افتتاحیه برنامه‌ای عمومی و باز است و نمایندگان رسانه‌ها می‌توانند در جلسه حاضر باشند، اما در قسمت دوم نمایندگان رسانه‌ها دعوت به ترک سالن اجلاس می‌شوند و سخنرانی نمایندگان کشورها در جلسه بسته آغاز می‌شود». این مقام مسئول در وزارت امورخارجه کشورمان در ادامه برنامه کار اجلاس در روز اول را از روی سند مصوب اجلاس ترجمه و منتشر کرده تا روشن شود پخش‌نشدن سخنان روحانی با نیت خاصی همراه نبوده و طبق برنامه صورت گرفته است.
موضوع حاشیه‌ساز دیگر بالابودن انگشت اشاره روحانی هنگام دست‌دادن با اردوغان بود که کاربران فضای مجازی را سرگرم افزودن متن‌هایی با مضمون شوخی به این تصویر کرد. خالی از لطف نیست این موضوع حاشیه‌ای را کنار یک حاشیه دیگر مربوط به اردوغان و ایران نگاه کنیم. او در سخنرانی خود باوجود تمایل آشکار به سمت اعراب سخن صریحی علیه ایران نگفت و همین موضوع سبب شد خبرنگاران سعودی حاضر در محل او را ترسو خطاب کنند. یکی دیگر از حاشیه‌های این اجلاس شایعه دیدار حسن روحانی با ملک‌سلمان پادشاه عربستان بود که عباس عراقچی، معاون وزیر امورخارجه کشورمان صحت اخبار منتشرشده درباره این مسئله را رد کرد و گفت: «هیچ ملاقاتی بین ما و هیأت سعودی در هیچ سطحی صورت نگرفته، نه در سطح کارشناسی، نه در سطح وزرا و نه در سطح رئیس‌جمهوری و قراری برای این کار نداشتیم و تمام ملاقات‌های رئیس‌جمهور اخبارش مطرح شده و هیچ ملاقاتی غیر از اینها وجود نداشته است. اخبار سی‌ان‌ان و خبرسازی آن جای تعجب دارد. مشکل ما و عربستان ملاقات‌کردن و نکردن نیست، بحث سیاست‌های غلطی است که باید دولت سعودی آنها را اصلاح کند تا زمینه ارتباط دو کشور ایجاد شود».
گفتنی است این اجلاس حاشیه‌های دیگری نیز داشت که خیلی به ایران مربوط نمی‌شد؛ برای مثال شاهد بودیم سامح شکری، وزیر خارجه مصر در زمان تحویل ریاست دوره‌ای نشست از مصر به ترکیه با همتای ترکیه‌ای خود دست نداد و به عبارتی تنش‌های میان ترکیه و مصر را یادآور شد. اینکه السیسی، رئیس‌جمهوری مصر برخلاف تمام ادوار گذشته در نشست شرکت نکرد و حاضر نشد به ترکیه برود نشان داد که تلاش‌های عربستان در این راستا بی‌ثمر بوده است. حضورنداشتن او برای ملک‌سلمان، که به‌تازگی به قاهره رفته و از السیسی خواسته بود در نشست سیزدهم حضور یابد، شکست بزرگی به حساب می‌آید اما به نظر می‌رسد عربستان تلاش می‌کند این شکست‌های خود را به طرق دیگری در منطقه جبران کند و با اختلاف‌افکنی‌هایی که بیانیه پایانی این اجلاس مصداق بارز آن است، منافع خود را تأمین کرده و جایگاه موردنظرش را به دست آورد.
نه ایران مشکل عربستان است، نه عربستان مشکل ایران
حسن روحانی رئیس‌جمهوری، روز پنجشنبه
در سخنانی در اجلاس مذکور تأکید کرد رژیم صهیونیستی همواره منبع اصلی تولید خشونت
و افراطی‌گری است. به گفته او، جهان اسلام سزاوار آن نیست که در موج ناامنی، خشونت
و تروریسم سازمان‌یافته درغلتیده و مبتلا به عقب‌ماندگی و توسعه‌نیافتگی همه‌جانبه
شود، بلکه سزاوار آن است که بر جایگاهی برتر بنشیند و این ممکن نیست مگر آنکه با
دغدغه بیشتر به وضعیت کنونی و دنیای پیرامونی خویش بیندیشیم. او تأکید کرد «نه
ایران مشکل عربستان است، نه عربستان مشکل ایران، مشکل اصلی تعصب است». او در
سخنرانی خود تأکید کرد حضور در اجلاسی با شعار «وحدت و هم‌بستگی برای عدالت و صلح»
فرصت مناسبی است تا به سرنوشت مشترک تمامی مسلمانان در جهان، اندیشیده شود اما
آنچه در جریان این نشست روی داد و او را ناگزیر کرد تا در اعتراض به بیانیه پایانی
در نشست اختتامیه شرکت نکند، نشان داد که حضور در اجلاس‌های این‌چنین به‌تنهایی
کافی نیست و تا اراده‌ای مبنی بر برقراری صلح و ثبات در کشورهای اسلامی در کنار
نباشد و روابط دیپلماتیک این کشورها رو به بهبود نرود، کاری از پیش نخواهد رفت.
روحانی در میان سخنرانی خود گفت: «واقعیت آن است که افول تمدن اسلامی از زمانی
آغاز شد که قدرت‌های بزرگ اسلامی به‌جای هم‌افزایی، به درگیری بی‌حاصل با یکدیگر
پرداختند و زمینه را برای تهاجم‌های خارجی فراهم کردند». همین جمله روحانی کافی
است تا تصور کنیم که روابط تیره‌وتار ایران و عربستان ما را به جایی رسانده است که
سازمان همکاری‌های اسلامی چهار بند ضدایرانی در بیانیه خود بگنجاند.
به گفته روحانی «جمهوری اسلامی ایران، از همان روزی که عهده‌دار ریاست هشتمین اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی در تهران شد تا زمانی که ایده «جهان علیه خشونت و افراطی‌گری» (WAVE) را در مجمع عمومی سازمان‌ملل متحد مطرح کرد، بر یک سخن‌محوری تکیه داشت؛ و آن اینکه گفت‌وگو و تعامل سرآغازِ درک دردها و مسائل اساسی زمانه و درمان مؤثر آنهاست». این تأکیدات تهران در حالی است که دیگر اعضای سازمان کشورهای اسلامی باور چندانی بر این موضوع ندارند و شاهدیم یورش عده‌ای خودسر در تهران به سفارت عربستان آن‌قدر هزینه‌ساز می‌شود که مواضع رسمی ما در جهت برقراری صلح و ثبات نادیده گرفته می‌شود.
گفتنی است عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه، نیز پنجشنبه‌شب فضای نشست استانبول را تشریح کرد و گفت: «متأسفانه این سازمان هیچ‌گاه نتوانسته نسبت به مسائل داخلی جهان اسلام موضعی بی‌طرفانه بگیرد و در جهت حل‌وفصل واقعی آنها تلاش کند. در زمان جنگ ایران و عراق شاهد بودیم تلاش معدودی از کشورهای عضو سازمان همواره موضع یک‌جانبه‌ای را در حمایت از عراق داشت. در جنگ عراق و کویت برعکس آن شد. در شرایط فعلی هم تقریبا به همان شکل است». او افزود: «به حافظه‌ام که رجوع می‌کنم دو، سه مورد بیشتر نیست که این سازمان آن هم در مقابله با خطرات و تهدیدات خارجی توانسته موضع متحدی را اتخاذ کند و آن هم عمدتا به تلاش جمهوری اسلامی بوده که نمونه آن موضوع بوسنی و بحث سلمان رشدی است که سازمان مواضع خوبی داشت. ولی واقعا زمانی که به مسائل داخلی جهان اسلام می‌رسد، به خاطر تسلط چند کشوری که با استفاده از منابع مادی و تهدیدات و تطمیع‌هایی که انجام می‌دهند، سعی می‌کنند منافع خودشان را به اسم سازمان و در قالب سازمان به پیش ببرند و این متأسفانه جو فعلی سازمان همکاری اسلامی هم هست».
معاون وزیر امورخارجه کشورمان در ادامه به روند تهیه بیانیه ٢٠٠ بندی این اجلاس اشاره کرد و گفت: «این‌گونه نیست که در یکی، دو روز اخیر تهیه شده باشد. حدود دو ماه پیش در جده که اجلاس کارشناسی برگزار شد، متن اولیه سند را آماده کردند که در آن اجلاس دولت عربستان به هیأت جمهوری اسلامی ایران روادید نداد و ما موفق به شرکت در آنجا نشدیم». «یک‌سری اسناد را آنجا در غیاب کارشناسی ما تهیه کردند و در جلسه کارشناسی استانبول آوردند. به تلاشی که دولت عربستان صورت داد چهار بند ضدایرانی نیز در بیانیه وارد شده است. ریشه این چهار بند نیز به اجلاس اضطراری وزرای خارجه برمی‌گردد که بعد از حادثه حمله به سفارت عربستان در تهران و متأسفانه فضای مسمومی که در اثر آن حمله ایجاد شد؛ عربستان جلسه فوق‌العاده وزرای خارجه کشورهای اسلامی را تشکیل و در آنجا باوجود مخالفت تعدادی از کشورهای بزرگ اسلامی، با تهدیدات و تطمیع‌هایی که صورت دادند چند بندی را در آن فضای مسموم علیه ایران تصویب کردند». به‌این‌ترتیب آن‌طور که عراقچی توضیح داد در این جلسه اجازه بحث محتوایی درباره آنچه جده در غیاب کارشناسان ایرانی نوشته شده بود، داده نشد و پاراگراف دیگری نیز علیه حزب‌الله به آن اضافه شده است. مخالفت ایران نیز به جایی نرسیده و برخلاف همیشه که تصمیمات این سازمان با اجماع گرفته می‌شد این‌بار با رأی اکثریت کشورهای این سازمان مصوب تلقی شد.
دیدارهای جانبی
با همه این اوصاف فرصت دیدار با رؤسای کشورهای حاضر در اجلاس‌های مذکور موضوعی نبود که مقامات کشورمان از کنار آن بگذرند؛ بنابراین حسن روحانی چندین دیدار دوجانبه داشت و پیرامون مسائل مختلف صحبت کرد. دیدار با عبدالله عبدالله رئیس اجرائی دولت وحدت ملی افغانستان یکی از این جلسات بود که در آن درباره ارتقای روابط بخش خصوصی و گسترش همکاری‌آفرینان و سرمایه‌گذاران دو کشور صحبت شد. روحانی دیدار دیگری نیز با علی‌اف، همتای آذربایجانی خود داشت. دیداری که در آن بر توسعه پرشتاب همکاری‌های دوجانبه تأکید کردند. رئیس‌جمهور در جلسه دیگری با محمد یوسف کلا، معاون رئیس‌جمهوری اندونزی نیز به موضوع جهش در همکاری‌های اقتصادی این دو کشور پرداخت. یکی دیگر از جلسات جنبی روحانی ملاقات با یحیی بن محفوظ المنذری رئیس مجلس عمان بود. روحانی همچنین با همتای سنگالی خود دیدار و بر توسعه مناسبات با کشورهای آفریقایی تأکید کرد. او گسترش تروریسم و خشونت در دنیای اسلام را تأسف‌بار دانست و گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره در مسیر مبارزه با تروریسم به کشورهای درخواست‌کننده کمک کرده است و این در حالی است که باید برای شکست تروریست‌ها برخوردی جدی و همگانی داشته باشیم».
حسن روحانی در دیداری دوجانبه با سیدسلطان حسن البولکیا پادشاه برونئی دارالسلام نیز بر ضرورت اقدامات فرهنگی مشترک برای معرفی و گسترش چهره واقعی اسلام تأکید کرد و گفت: همکاری‌های دو کشور درزمینه مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و در سطح جهان اسلام ارتقا پیدا کند. لازم به ذکر است که رئیس‌جمهور کشورمان در ترکیه با ایرانیان مقیم این کشور نیز دیدار کرد و آنان را سفرای ایران دانست. او با بیان اینکه دولت یازدهم از ابتدای فعالیت خود به مردم قول داده بود در راستای حل‌وفصل مسئله هسته‌ای تلاش کند و در این راستا توانست در یک مذاکرات بسیار پیچیده با ابعاد گوناگون حقوقی، سیاسی، فنی و اقتصادی، این مسئله را با موفقیت به سرانجام برساند، گفت: «احقاق حق ملت ایران و لغو قطع‌نامه‌هایی که به ناروا علیه ایران صادر شده بود، کار سخت و پیچیده‌ای بود که هنوز ابعاد و پیچیدگی این مسئله به طور کامل برای مردم تبیین نشده است».او همچنین با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران همواره خواستار ثبات، آرامش و صلح در همه کشورها به‌ویژه کشورهای منطقه و همسایگان خود است، گفت: «امروز ایران کشوری با ثبات و امن در منطقه است و شرایط و بسترهای مناسبی برای سرمایه‌گذاری در آن وجود دارد که می‌توانیم به بهترین شکل از آنها استفاده کنیم».
http://www.sharghdaily.ir/News/90439
ش.د9503981