(روزنامه اطلاعات ـ 1395/12/10 ـ شماره 26670 ـ صفحه 12)
همزمان با برعهده گرفتن رسمي امور آمريکا از سوي دونالد ترامپ، رئيس جمهوري جديد آمريکا، جهانيان به دنبال رصد رويکرد سياست خارجه او هستند به ويژه اينکه او هنوز رويکرد سياست خارجه منسجمي را ارائه نکرده ، علاوه بر آن مواضعي که او تا به امروز بيان کرده، پر از ابهام و تضادهايي است که در اين ميان منازعه فلسطيني ـ اسرائيلي هم از اين مساله مستثني نبوده است. پيش از اين نيز ترامپ مواضعي را بيان و چندين بار هم مواضع متضاد با مواضع قبلي را مطرح کرد؛ او هم چنين خود را بيش از همه، فردي داراي صلاحيت و شايستگي در تحقق "صلح" ميان فلسطيني‌ها و اسرائيلي‌ها مي داند و اينکه او مي تواند بين طرفين درگير فلسطيني و اسرائيلي "بي طرف" باشد، اما در مقابل به اين مساله اشاره مي کند که اسرائيل خواهان صلح نيست و بعد از آن نيز کاملا بر جناح راستگرايان اسرائيلي متمرکز شده و قول داد تا سفارت آمريکا را از تل آويو به بيت المقدس منتقل کند؛ اما او مجددا تأکيد مي کند که در راستاي تحقق "صلح" ميان فلسطيني‌ها و اسرائيلي‌ها قدم برخواهد داشت و در اين راستا جاريد کوشنر، دامادش را به عنوان "ناظر بر روند صلح در خاورميانه" انتخاب کرد. در اين چند صفحه نگارنده مي کوشد تا به بيان بايدهاي سياست‌هاي دولت ترامپ در قبال نزاع فلسطيني - اسرائيلي به واسطه چهار مساله روابط با اسرائيل، موضع احتمالي در قبال مذاکرات سياسي با فلسطيني‌ها، انتقال سفارت آمريکا به بيت المقدس و شهرک سازي بپردازد.
روابط با اسرائيل
اطلاعاتي در قبال وجود روابطي ويژه و متمايز بين ترامپ و اسرائيل وجود ندارد و اين چيزي است که در جريان رقابت‌هاي انتخابات رياست جمهوري مشخص بود ونهايت چيزي که توانست از يهوديان آمريکا به دست آورد، تقديرنامه‌هايي بود که از سازمان‌هاي صهيونيستي همچون صندوق پول يهود به دست آورد که جايزه" درخت زندگي" را در سال 1983 به وي اعطا کرد؛ جايزه اي که بنابر قدرداني از افراد به خاطر "ارائه خدمات به جامعه و تعهداتشان در موضوع دوستي آمريکا –اسرائيل"، تقديم مي‌شود. وي همچنين در سال 2004 در جشن «روز اسرائيل» در نيويورک شرکت کرد و در اوايل سال 2015 از يک سازمان صهيونيستي آمريکايي محافظه کار تقديرنامه دريافت کرد. همچنين مي‌توان در اينجا به اين مساله اشاره کرد که روابط ويژه‌اي بين ترامپ و بنيامين نتانياهو، نخست وزير فعلي اسرائيل وجود دارد؛ به گونه‌اي که ترامپ براي تشويق اسرائيلي‌ها به حمايت از رقابت‌هاي انتخاباتي نتانياهو در سال 2013، يک فيلم ويدئويي ويژه را ضبط کرد.
اما روابط ويژه ترامپ و برخي تقديرنامه‌هايي که او از سازمان‌هاي يهودي، آمريکايي و اسراييلي دريافت کرده بيانگر مواضع سياسي روشن او در قبال حمايت از اسرائيل و سياست‌هاي آن نيست که اين امر ترديد‌هايي را درباره او بين يهوديان جمهوريخواه و يهوديان آمريکايي به ويژه در جريان رقابت‌هاي انتخابات رياست جمهوري ايجاد کرده است؛ رقابت‌هايي که او در آن بارها اعلام کرده است که "اسرائيل را دوست دارد.او در يکي از مناظره‌هاي انتخاباتي جمهوريخواهان در فوريه 2015 بيان کرد که مي خواهد در مذاکرات صلح ميان فلسطيني‌ها و اسرائيلي‌ها بي‌طرف باشد و در دسامبر 2015 يک بار ديگر خشم يهوديان آمريکايي را برانگيخت. زماني که گفت: تحقق صلح به اين امر بستگي دارد که آيا اسرائيل مي خواهد به يک توافق برسد يا خير يا اينکه آيا اسرائيل آماده است بعضي چيزها را قرباني کند يا خير .و به اين ترتيب شک و ترديدهاي يهوديان آمريکا نسبت به ترامپ زمانيکه در همان ماه (دسامبر) اعلام کرد که قدس را به عنوان پايتخت ابدي اسرائيل! مي داند، افزايش يافت.مواضع ترامپ در قبال اسرائيل از مارس 2016 با تغييرات زيادي مواجه شد؛ به ويژه اينکه او در سخنراني اش در کنفرانس سالانه سازمان روابط آمريکا و اسرائيل "آيپک" در واشنگتن اعلام کرد:در روزي که به عنوان رئيس جمهوري آمريکا انتخاب خواهم شد، رفتار با اسرائيلي‌ها به عنوان شهروندان درجه دو نيز پايان خواهد يافت. وي هم چنين قول داد تا سفارت آمريکا را از تل آويو به بيت المقدس پايتخت ابدي ملت يهود! منتقل کند.ترامپ همچنين گفته بود که در صورت انتخابش به عنوان رئيس جمهوري با نتانياهو درباره تلاش براي تحقق صلح و ثبات در اسرائيل و کل منطقه گفت وگو خواهد کرد. از آن زمان، ترامپ مستقيما مواضعي را در قبال راستگرايان تندروي اسرائيلي در پيش گرفت و در مواضع و اظهارنظرهاي حمايتي اش در قبال اسرائيل و توسعه شهرک سازي‌ها و حتي دردوره بعد از انتخابش به عنوان رئيس جمهوري، ثابت قدم شد و تأکيد کرد که او به قول و قرارهايش در قبال انتقال سفارت آمريکا به بيت المقدس متعهد است.او همچنين با سنت‌هاي متعارف آمريکا مخالفت کرد. او در دسامبر 2016 تصميم دولت باراک اوباما، رئيس جمهوري قبلي آمريکا را در خصوص خودداري از استفاده از حق وتو در قبال قطعنامه شماره 2334 شوراي امنيت سازمان ملل، محکوم کرد. قطعنامه‌اي که توسعه شهرک سازي‌هاي اسرائيل در کرانه باختري و بيت المقدس شرقي را محکوم کرد و اراضي اشغالي بعد از چهارم ژوئن 1967، را به عنوان اراضي اشغالي برشمرد وهمه شهرک سازي‌هاي انجام شده را نيز نامشروع خواند.ترامپ براي اينکه تأکيد کند به وعده‌هايش در قبال اسرائيل پايبند است، دو روز بعد از انتصابش به عنوان رئيس جمهوري آمريکا تلفني با نتانياهو صحبت و بر پايبندي‌اش بر روابط مستحکم با اسرائيل و التزام بي سابقه به امنيت آن، تأکيد کرد و او (نتانياهو) را به کاخ سفيد دعوت کرد.
موضع احتمالي در قبال مذاکرات سياسي
شايد بيشتر مسايل مبهم در رويکرد ترامپ در قبال منازعه فلسطيني –اسرائيلي در مواضع احتمالي دولت او در قبال روند مذاکرات و آنچه که بايد انجام دهد، نهفته باشد؛ چرا که اظهارنظرهاي او و اطرافيان محدودش بر اين موضوع موجب تناقض گويي مي شود. از يک‌سو دولت ترامپ معتقد است که صلح بين اسرائيلي‌ها و فلسطيني‌ها تنها از طريق مذاکرات مستقيم ميان طرفين محقق مي شود (که اين امر با مواضع راستگرايان اسرائيلي که به دنبال تنها گذاشتن فلسطيني‌ها و انجام مذاکرات با آنها براساس قدرت دوجانبه هستند، مطابقت دارد) که اين امر به معناي دور کردن نقش ساير نهادها از جمله سازمان ملل و قطعنامه‌هاي مشروع بين‌المللي است و اينکه نقش آمريکا عملا و به طور مستحکم با اسرائيل به تحقق پيشرفت منحصر خواهد شد.اما از سوي ديگر، ترامپ بعد از موفقيتش در انتخابات در گفت وگو با روزنامه نيويورک تايمز اعلام کرد: او قصد دارد کسي باشد که صلح را ميان اسرائيلي‌ها و فلسطيني‌ها محقق مي کند. برخي از مسئولان عاليرتبه دولت وي همانند رکس تيلرسون، وزير امور خارجه، جيمز ماتيس، وزير دفاع و نيکي‌هالي، سفير ونماينده آمريکا در سازمان ملل تأييد مي کنند که توافق صلح ميان فلسطيني‌ها و اسرائيلي‌ها به تشکيل دولت فلسطيني منجر مي‌شود و براي تحقق اين امر ترامپ بر اين باور است که کوشنر داماد او مناسبترين شخص براي تحقق اين هدف است و اين در حالي است که کوشنر از هيچ تجربه ديپلماتيکي برخوردار نيست؛ علاوه بر اينکه در بي طرفي او جاي شک بسياري وجود دارد؛ چرا که او متعلق به يک خانواده مذهبي يهودي است که به حمايت از اسرائيل وشهرک‌سازي‌هاي يهودي در کرانه باختري و بيت‌المقدس شرقي اشغالي شهرت دارد.همچنان که ديويد فريدمن که از سوي ترامپ به عنوان سفير آمريکا در اسرائيل تعيين شده، به حمايت مطلق از اسرائيل و شهرک‌سازي در کرانه باختري و قدس شرقي شهرت دارد و او صراحتا از "حق" اسرائيل در الحاق کرانه باختري و قدس شرقي به اسرائيل سخن به ميان مي آورد.
برخي از کارشناسان آمريکايي معتقدند حداقل در ماه‌هاي اوليه تشکيل دولت ترامپ، از سرگيري مجدد مذاکرات صلح ميان طرفين فلسطيني و اسرائيلي، جزو اولويت‌هاي دولت آمريکا نخواهد بود.
انتقال سفارت آمريکا به بيت‌المقدس
ترامپ يک روز قبل از مراسم تحليف تأکيد کرد که به تعهداتش در قبال انتقال سفارت آمريکا به بيت المقدس شرقي عمل خواهد کرد؛ اما بعد از هشدارهاي مسئولان آمريکايي، متحدان، کشورهاي اروپايي و عربي مبني بر اينکه اين گونه اقدامات موجب بحراني شدن اوضاع فلسطين اشغالي و منطقه به شکل کامل خواهد شد و بر منافع و امنيت ملي آمريکا تأثير خواهد گذاشت، به نظر مي رسد دولت ترامپ بايد صبر کند و آنطور که سخنگوي کاخ سفيد گفته است "دولت (ترامپ) در مراحل اوليه بررسي اين موضوع قرار دارد. همچنين نشانه‌ها حاکي از آن است که اسرائيل خود اکنون تمايلي به پرداخته شدن به اين موضوع ندارد؛ چرا که آمادگي بروز خشونت‌هاي احتمالي بر اثر انجام اين اقدام را ندارد. بنا بر اعلام منابع اسرائيلي، نتانياهو سعي نکرده است تا در جريان تماس تلفني برقرار شده ميان او و ترامپ به مساله تعهد آمريکا به انتقال سفارتخانه‌اش و حتي تعيين يک جدول زمانبندي شده براي تحقق اين امر، بپردازد. با اين وجود، به نظر مي رسد که دولت ترامپ در موضوع انتقال سفارتخانه جدي است؛ اگر چه براي کاهش تأثير اين تصميم گام‌هاي تدريجي برمي دارد، البته مساله انتقال سفارت آمريکا به بيت المقدس عملا تا پيش از اوايل ژوئيه آينده امکان پذير نيست؛ چرا که اوباما در دسامبر 2016، قانون تعويق معمول از سال 1995 را براي اين انتقال به مدت شش ماه امضا کرده بود. در راستاي گزينه‌هاي مطرح در مرحله اوليه انتقال، سفير بايد در بيت المقدس زندگي کند، در حالي که در سفارت آمريکا در تل آويو فعاليت دارد يا اينکه سفير بايد درهتل يا دفتر مشخصي در کنسولگري آمريکا در بيت المقدس فعاليت کند بدون اينکه عملا سفارتخانه منتقل شود. با اين وجود اصلا نمي توان درباره تصميم نهايي ترامپ در اين باره پيش بيني داشت.
شهرک‌سازي
با وجود آنکه هنوز موضع گيري مشخصي از سوي دولت ترامپ در قبال شهرک سازي‌هاي اسرائيل در کرانه باختري و بيت المقدس شرقي وجود ندارد و اين اقدام صهيونيست‌ها ـ بر اساس موضع گيري رسمي آمريکايي‌ها ـ نامشروع به شمار مي رود، مشخصه‌هاي اوليه حاکي از آن است که اين موضوع هرگز آنطور که در دولت اوباما بود، نقطه بحران بين آمريکا و اسرائيل نخواهد بود.از سوي ديگر ترامپ قطعنامه شماره 2334 شوراي امنيت سازمان ملل را محکوم کرد و کوشنر داماد او و ديويد فريدمن، سفير پيشنهادي براي اسرائيل نيز از حاميان شهرک‌سازي هستند. در راستاي اطمينان اسرائيل از دولت ترامپ، شهردار بيت المقدس از پيشرفت در پروژه ساخت 550 واحد مسکوني جديد در بيت المقدس شرقي در روز تحليف ترامپ به عنوان رئيس جمهوري خبر داد. اين در حالي است که اين پروژه به درخواست دولت اسرائيل تا پايان دوره رياست جمهوري باراک اوباما به تأخير افتاده بود .بنابر اعلام مئير ترجمان، معاون شهردار بيت المقدس، بعد از روي کار آمدن ترامپ قوانين بازي تغيير کرد. همچنين امروز احزاب راستگرا در ائتلاف حاکم در اسرائيل مثل حزب خانه يهودي به رهبري نفتالي بنت براي پيوستن شهرک معاليه أدوميم در شمال شرق بيت‌المقدس به تل‌اويو فشار وارد مي کند؛ مساله‌اي که احتمال تشکيل دولت فلسطيني يکپارچه را به پايان خواهد رساند؛ چرا که اين شهرک‌ها شمال و جنوب کرانه‌باختري را به هم وصل مي کنند. روشن است که دولت ترامپ صرف نظر از مواضع رسمي بر سر توسعه شهرک سازي تسامح به خرج خواهد داد و هرگز نظارتي بر آن نخواهد داشت. جنبش اسرائيلي "اکنون صلح" که از سالها پيش مأموريتش تنها انتقاد از شهرک سازي، نظارت بر آن و ارائه گزارش درباره آن بود، متحدي را در داخل دولت ترامپ نخواهد يافت. نتانياهو در سخناني درباره کنفرانس صلح در خاورميانه که 15 ژانويه 2017 در پاريس برگزار و از سوي دولتش نيز تحريم شد، گفت: اين کنفرانس مربوط به دوره قبل است و جهان به زودي شاهد دوره جديدي خواهد بود .
در چنين شرايطي،دکتر «فواد ايزدي» استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در گفتگو با خبرگزاري قدس (قدسنا) در باره طرح انتقال سفارت ايالات متحده آمريکا از تل آويو به قدس و سخنان ترامپ در اين رابطه گفت: اين مواضع و سخنان را دونالد ترامپ در زمان انتخابات گفته است و اين سفيري هم که انتخاب کرده است سفير به شدت طرفدار رژيم صهيونيستي است. منتها اين اقدامات تبعات و هزينه بسيار گسترده و بالايي براي ايالات متحده آمريکا دارد.
کارشناس ارشد روابط بين الملل در ادامه بيان داشت: اكنون که آقاي ترامپ به عنوان رئيس جمهوري وارد کاخ سفيد شده است کمتر در اين مورد سخن مي گويد. حتي زماني که از سخنگوي وزارت امور خارجه ايالات متحده آمريکا در اين رابطه يکي از خبرنگاران سوال پرسيده بود، سخنگو با قطعيت پاسخ نگفت که مي خواهند اين کار را انجام دهند. در حال حاضر سوال اساسي که مطرح مي شود اين است که در عالم واقع آيا ترامپ اين اقدام را انجام مي دهد يا نه، مي توان گفت که اين مسئله همچنان در‌هاله‌اي از ابهام قرار دارد.وي در ادامه در خصوص پيش بيني آينده روابط واشنگتن– تل آويو در دوره ترامپ افزود: روابط ميان ايالات متحده آمريکا و رژيم صهيونيستي همواره خوب بوده است منتها در بين خود صهيونيست‌ها گاهي اختلاف نظرهايي وجود دارد. در طول سال‌هاي گذشته بعضي وقت‌ها دولت آمريکا در اين اختلاف نظرها طرف يک بخش و يا گروه را در مقابل گروه ديگر گرفته است. استاد دانشگاه تهران بيان کرد: در حال حاضر در ميان خود صهيونيست‌ها اختلاف نظر وجود دارد که شهرک سازي بايد با چه سرعتي انجام شود. در دوره آقاي اوباما، او نظر يک بخش ديگر از صهيونيست‌ها را تائيد و در عين حال هم او بيشترين کمک‌ها را به رژيم صهيونيستي مي کرد. با مطالعه و بررسي سخنان انتخاباتي آقاي ترامپ و همچنين سفيري که انتخاب کرده (سفير جديد آمريکا در سرزمين‌هاي اشغالي) تاکنون به نظر مي رسد نظرش به جناح دست راستي رژيم صهيونيستي نزديک تر بوده است.ايزدي در پايان با اشاره به روابط ترامپ - نتانياهو گفت: به نظر مي رسد روابط ترامپ با دولت نتانياهو قائدتا بايد بهتر شود و حمايت‌هايي که از شخص نتانياهو و رژيم صهيونيستي مي شود نيز بهتر خواهد شد. ادامه دارد...
ش.د9504223