(روزنامه ايران ـ 1396/03/16 ـ شماره 6512 ـ صفحه 20)
حدود دو هفته قبل هنگامی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا در نخستین سفر خارجی خود در کسوت رئیس کاخ‌سفید وارد ریاض شد و پا به پای ملک سلمان، پادشاه سعودی نمایش رقص شمشیر اجرا کرد، شاید بسیاری از ناظران بین‌المللی دریافته بودند، پشت پرده توافق‌های عجیبی حاصل آمده باشد، اما کمتر کسی تصور می‌کرد، این توافق‌های پشت پرده منجر به انزوا، محاصره و تحریم قطر، یکی از 6 عضو شورای همکاری خلیج فارس شود. در این رخداد آنچه با انتشار اظهارات منتسب به تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در خبرگزاری رسمی این کشور و حمایت ضمنی او از ایران به نقطه اوج رسید، بامداد دیروز به قطع روابط عربستان و دو متحد دیگرش در شورای همکاری خلیج فارس و همراهی مصر، لیبی، مالدیو و دولت مستعفی یمن با دوحه انجامید. آنان علت قطع روابط را حمایت مالی قطر از گروه‌های تروریستی عنوان کردند. این در حالی است که عمان و کویت، دو عضو شورای همکاری خلیج فارس که در سیاست خارجی تا حدی مستقل عمل می‌کنند، با وجود فشارهایی که از سوی ریاض بر آنها وارد می‌شود، حاضر به حمایت از عربستان یا موضع‌گیری آشکار علیه قطر نشده‌اند. اسپوتنیک نیز گزارش داد اردن اعلام کرده است نظر مشخصی در این خصوص ندارد. به این ترتیب شکافی بی‌سابقه بین کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس بروز کرد. اتحادیه عرب نیز اعلام داشت مسأله قطع روابط کشورهای عربی را مورد بررسی قرار نمی‌دهد.
تنش در روابط عربستان و قطر از چهار سال پیش هنگام برکناری محمد مرسی از ریاست جمهوری مصر آغاز شد. در سال 2013 دوحه از مرسی حمایت می‌کرد و در مقابل ریاض خواهان برکناری او بود. در واقع استخوانی که عربستان و قطر چهار سال پیش لای زخم گذاشته بودند، دیروز در قالب زخمی ناسور سرباز کرد و نه تنها منجر شد روابط دو کشور قطع شود که شکافی عمیق بین کشورهای عربی که خود را برادران عرب می‌نامیدند، انداخت. در این رویداد، مقامات سعودی و کشورهای «دوست و برادرِ» ریاض اعلام کردند، تمام مرزهای زمینی، هوایی و دریایی خود با قطر را می‌بندند، دیپلمات‌های خود را از دوحه فرا می‌خوانند و به دیپلمات‌های قطری ساکن در کشورهایشان 48 ساعت و به اتباع قطری ساکن در کشورهایشان 14 روز فرصت بازگشت به قطر می‌دهند. سعودی‌ها همچنین فرمان تحریم همه جانبه علیه قطر داده و قطر را از ائتلاف عربی علیه یمن اخراج کردند. بنا بر گزارش اسکای نیوز، فرماندهی ائتلاف عربی تحت رهبری عربستان علیه یمن در این باره اعلام کرد، به مشارکت قطر در این ائتلاف پایان داده است. این فرماندهی علت این امر را حمایت قطر از فعالیت‌های تروریستی عنوان کرد. باشگاه فوتبال الاهلی عربستان نیز دیروز در صفحه توئیتر خود نوشت: باشگاه الاهلی در تبعیت از اوامر دولتی، قرارداد خود را با شرکت هواپیمایی قطر، فسخ می‌کند. عبدالباری عطوان، تحلیلگر سرشناس عرب نیز دیروز دوشنبه در تحلیلی گفت، گام بعدی شاید دخالت نظامی برای تغییر دولت در قطر باشد. گواه جدی بودن این تحلیل نیز می‌تواند پرواز دیروز جنگندههای قطری بر فراز آسمان قطر پس از اعلام قطع روابط دیپلماتیک عربستان، بحرین، امارات و مصر با قطر باشد.
واکنش قطر: برای این 4 کشور متأسفیم
وزارت خارجه قطر در بیانیه‌ای به این موضع‌گیری شماری از کشورهای عربی واکنش نشان داد و اعلام کرد: متأسفیم که این 4 کشور (عربستان، بحرین، مصر و امارات) در این مرحله چالشی؛ موضوعی مهمتر از هجمه علیه قطر نیافته‌اند. این اقدامات غیرقابل توجیه و بر اساس ادعاهای بی‌اساس و دروغ اتخاذ شده است.
در بیانیه وزارت امورخارجه قطر آمده است: این اقدامات تأثیری بر زندگی طبیعی شهروندان و اتباع مقیم این کشور نمی‌گذارد و ما تلاش می‌کنیم اقداماتی را که هدف از آنها تأثیرگذاری بر جامعه و اقتصاد مردم قطر است، به شکست بکشانیم. قطر در این بیانیه تأکید کرد: کاملاً آشکار است که هدف از این اقدامات که با هماهنگی مصر اتخاذ شده، تحمیل قیمومت بر قطر است.
عربستان، میانجی نپذیرفت
تارنمای روزنامه فرامنطقه‌ای الحیات وابسته به عربستان نیز دیروز دوشنبه به نقل از برخی منابع شورای همکاری خلیج فارس اعلام کرد، موضوع میانجیگری برای ازسرگیری روابط عادی عربستان با قطر در حال حاضر منتفی است. روزنامه الحیات چاپ لندن به نقل از این منابع که نام آنها را ذکر نکرد، نوشت: لازمه ازسرگیری مناسبات میان قطر با عربستان، امارات، بحرین و مصر آن است که دوحه سیاست‌های خود را تصحیح کرده و به وعده‌هایی که به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس داده بود، عمل کند.
بنابر گزارش این روزنامه سعودی به نقل از یک منبع مصری، دیروز دوشنبه قرار بود عادل الجبیر، وزیر امور خارجه سعودی و سامح شکری همتای مصری وی در حاشیه نشست‌های کمیته مشورتی دوجانبه، پیامدهای بحران به وجود آمده را مورد بحث و بررسی قرار دهند و درباره تلاش برخی از کشورها برای پادرمیانی به منظور حل و فصل بحران یاد شده تبادل نظر کنند. این منبع خبری که نامش فاش نشده تأکید کرده است: تغییر سیاست‌های قطر در مورد ایران و حمایت مادی و معنوی دوحه از سازمان‌های تروریستی و حضور سران گروه اخوان المسلمین و تندروها در این کشور، شرط اصلی پذیرش وساطت‌ها برای حل و فصل بحران است. پیشتر عراق و ترکیه که خواهان حل هرچه سریع‌تر اختلافات شده‌بودند، نیز اعلام آمادگی کرده بودند تا میان دوحه و ریاض میانجیگری کنند.
واکنش‌ها به رویارویی دیپلماتیک عربستان - قطر
علاوه بر این نگرانی‌ها، برخی مقامات غربی از بالا گرفتن تنش‌ها بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و تحت تأثیر قرار گرفتن ائتلاف بین‌المللی علیه تروریست‌های داعش بیمناک هستند. در این راستا، رکس تیلرسون، وزیر خارجه امریکا دیروز در نشستی خبری اظهار داشت، قطع روابط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با قطر کمکی به مبارزه علیه تروریسم در منطقه یا در سطح جهانی نمی‌کند. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز اعلام کرد مسکو خواهان روابط با همه کشورها است.
نفیس زکریا، سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان نیز که کشورش از شرکای ریاض است، از اظهارنظر به نفع یا علیه عربستان سر باز زد و گفت: فعلاً نمی‌خواهیم چیزی در این باره بگوییم و فکر می‌کنم فعلاً نیازی هم برای این کار نباشد. وی در عین حال اعلام کرد کشورش تصمیمی برای قطع روابط با دوحه ندارد. سلیم الجبوری، رئیس پارلمان عراق دیروز در دیدار با امیر قطر در دوحه، بر ارتقای روابط دو جانبه تأکید کرد. انصارالله یمن نیز قطع رابطه کشورهای عربی با قطر را محکوم و اعلام کرد، آماده همکاری با قطر است، زیرا در میانجیگری‌های قطر برای پایان دادن به جنگ یمن، آنها را افرادی صادق و وفادار یافته است. پیش از این موضع‌گیری انصارالله یمن، دولت دوحه در واکنش به تهاجم دیپلماتیک عربستان به قطر و اخراج این کشور از ائتلاف عربی علیه یمن، گفته بود، نیروهایش را از یمن خارج می‌کند و از حوثی‌ها حمایت می‌کند.
ایلی ابیدر، رئیس سابق کارکنان دیپلماتیک سفارت تل آویو در دوحه نیز مدعی شد، رژیم صهیونیستی باید از فرصت قطع رابطه چند کشور عربی با قطر برای ایجاد روابط دیپلماتیک قوی با دوحه استفاده کند. یوسف العثیمین، دبیر کل سازمان همکاری اسلامی نیز که دیروز برای مذاکره با مقام‌های کویتی درباره حل بحران در روابط قطر با چند کشور عربی، وارد کویت شده بود، با شیخ صباح الاحمد، امیر کویت در کاخ امیری مذاکره کرد و به بررسی امکان میانجیگری میان عربستان سعودی و قطر، پرداخت.
http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/186126
ش.د9600775