(روزنامه شرق – 1396/05/02 – شماره 2918 – صفحه 6)
دليل دوم هم اينکه اوست که انتخاب مي‌کند يا اولويت مي‌دهد که کدام گزارش‌ها زودتر به دست رئيس دولت برسد يا رئيس دولت در کدام مجالس حضور يابد. به همين دليل است که صندلي رؤساي دفاتر رؤسايجمهوري، هميشه جايگاهي مهم و بحث‌انگيز بوده است.
ناگفته نماند كه تا پيش از تغيير قانون اساسي و حذف سمت نخست‌وزيري در سال ٦٨، رياست كابينه برعهده نخست‌وزير بود و رئيس‌جمهوري، عملا از نقش و اختيارات اجرائي شایان توجهي برخوردار نبود. به تبع آن سمت رئيس‌دفتري رئيس‌جمهوري نيز تا پيش از آن، اهميتي را كه پس از سال ٦٨ و تفويض اختيارات نخست‌وزير به رئيس‌جمهوري يافت، نداشت.
اهميت کرسي رياست دفتر رئيس‌جمهوري سبب شده است، همواره و در قريب به اتفاق دولت‌هاي گذشته، چهره‌هايي نزديک به رئيس‌جمهوري وقت به اين کرسي دست يابند و جالب‌تر اينکه در برخي موارد رؤسايجمهوري در دولت‌هاي دومشان افرادي را به رياست دفتري گمارده‌اند که نسب خويشاندي نيز مزيد بر هم‌گرايي سياسي‌شان شده است، چنان که در دولت دوم هاشمي ابتدا حسين مرعشي که عموزاده عفت مرعشي- همسر آيت‌الله هاشمي – است، عهده‌دار اين سمت شد و دو سال بعد که به عنوان نماينده راهي مجلس شوراي اسلامي شد، محسن هاشمي پسر ارشد آيت‌الله به جاي مرعشي نشست. در دولت دوم سيدمحمد خاتمي هم علي خاتمي برادر رئيس‌جمهوري به جاي محمدعلي ابطحي سکان‌دار امور دفتر رئيس‌جمهور شد. در دولت دوم محمود احمدي‌نژاد هم اسفنديار رحیم‌مشايي نزديک‌ترين يارش که پدر عروس احمدي‌نژاد هم هست، بر کرسي رياست دفتر رئيس‌جمهور تکيه زد و سه سال گرداننده امور مربوط به رئيس دولت دهم شد.
حالا که نوبت به دولت دوم حسن روحاني رسيده بعيد نيست محمد نهاونديان – رئيس فعلي دفتر رئيس‌جمهوري- از اين مقام كوچ كند و جايش را به چهره‌اي نزديک‌تر به رئيس‌جمهوري بدهد. البته تا اينجاي كار در گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي نام هيچ‌يك از اعضاي خانواده حسن روحاني براي تصدي سمت رياست دفتري رئيس‌جمهوري مطرح نشده است.
در اين گزارش نگاهي انداخته‌ايم به چهره‌هايي که از ابتداي انقلاب تاکنون بر کرسي رئيس‌دفتري رئيس‌جمهوري تکيه زده‌اند.
رياست‌جمهوري ابوالحسن بني‌صدر
دولت اول (بهمن ٥٨ تا خرداد ٦٠)؛ رضا تقوي: ابوالحسن بني‌صدر که به رياست‌جمهوري رسيد، يار و دوست نزديکش رضا تقوي را به رياست دفتر رياست‌جمهوري منصوب کرد و به اين ترتيب تقوي که آن روزها ٤٧ساله بود اولين رئيس دفتر رئيس‌جمهوري تاريخ ايران شد. او در كمتر از دوسالي که بني‌صدر رئيس‌جمهور بود، در اين سمت ماند اما بار رأي مجلس به عدم کفايت بني‌صدر و عزل او در خرداد ٦٠، دوران مسئوليت‌هاي سياسي و اجتماعي تقوي هم به پايان رسيد. پس از عزل بني‌صدر روزنامه جمهوري اسلامي در گزارشي با عنوان «رئيس دفتر رئيس‌جمهور کيست؟» به بررسي کارنامه سياسي- اجرائی تقوي پرداخت و به نقل از امام تيتر زد: «به آقا گفتم بعضي از افرادي که دور تو جمع شده‌اند گرگ‌هايي هستند که تو را به باد فنا مي‌دهند، گوش نکرد».
رضا تقوي متولد ١٣١١ و زاده همدان بود. دکتراي حقوقش را از دانشگاه تهران گرفت و سال ٣٣ به وزارت فرهنگ رفت و در سال ٤٢ هم با عنوان رايزن درجه يک وارد وزارت خارجه وقت شده بود. او به پاس خدماتش در دولت‌هاي قبل انقلاب نشان درجه ٤ همايون را به دست آورده بود.
رياست‌جمهوري محمدعلي رجايي
(مرداد تا شهريور٦٠)؛ محمدي: رجايي که به رياست‌جمهوري رسيد، يار و دوست ايام زندانش محمدي را به رياست دفترش منصوب کرد. او از نزديکان و علاقه‌مندان شهيد رجايي بود که به گفته محمد غرضي، دلسوزانه و بدون فوت وقت به امور مربوط به دفتر رياست‌جمهوري رسيدگي مي‌کرد، آن‌طور که غرضي مي‌گويد، محمدي قريب به ٢٠ سال پيش فوت کرده است. از زندگي او پس از پايان دوران رياست دفتري رئيس‌جمهوري اطلاعات چنداني در دست نيست. اما در کنار توضيحات غرضي، احمد توکلي معتقد است در زمان رياست‌جمهوري شهيد رجايي، بهزاد نبوي به عنوان وزير مشاور و امور اجرائي در عمل نقش رئيس دفتر رئيس‌جمهور وقت را برعهده داشته است و اموري که مربوط به دفتر رياست‌جمهوري مي‌شد، از کانال بهزاد نبوي به سرانجام مي‌رسيد. هرچه بود، عمر رئيس‌دفتري در تابستان پرالتهاب ٦٠ بسيار كوتاه بود و با شهادت رجايي و باهنر به پايان رسيد.
رياست‌جمهوري آيت‌الله سيدعلي خامنهاي
دولت سوم و چهارم (شهريور ٦٠ تا مرداد ٦٨)؛ سيدمحمد ميرمحمدي: با رياست‌جمهوري آيت‌الله خامنهاي محمد ميرمحمدي رئيس دفتر ويژه رياست‌جمهوري شد و اين کرسي را از محمدي تحويل گرفت. او فرزند آيت‌الله سيدابوالفضل ميرمحمدي معروف به ميرمحمدي‌زرندي نماينده تهران در مجلس خبرگان رهبري است. آيت‌الله سيد‌موسي شبيري‌زنجاني - از مراجع تقليد- دايي اوست. ميرمحمدي تا پايان دوره رياست‌جمهوري آيت‌الله خامنهاي اين سمت را برعهده داشت.
رياست‌جمهوري اکبر هاشمي‌رفسنجاني
دولت پنجم (مرداد ٦٨ تا مرداد ٧٢)؛ سيدمحمد ميرمحمدي: ميرمحمدي با روي‌کارآمدن هاشمي‌رفسنجاني کرسي‌اش را از دست نداد و تا پايان عمر دولت پنجم رئيس‌دفتر باقي ماند، بعد از آن به بيت مقام معظم رهبري رفت. او طي حكمي از سوي حجت‌الاسلام‌والمسلمين محمدي‌گلپايگاني رئيس‌دفتر مقام معظم رهبري، به سمت معاون نظارت و حسابرسي دفتر مقام معظم رهبري منصوب شده است. ميرمحمدي به دليل حضور ١٢ساله‌اش در مقام رئيس‌دفتر رئيس‌جمهوري رکورددار بيشترين سابقه رياست دفتر رؤسايجمهوري است. پس از ميرمحمدي حسين مرعشي صاحب کرسي رياست دفتر رئيس‌جمهور شد.
دولت ششم (مرداد ٧٢ تا مرداد ٧٤)؛ حسين مرعشي: او در دولت چهارم و دوران رياست‌جمهوري هاشمي‌رفسنجاني در دولت پنجم استاندار کرمان بود، در دولت ششم اما به رئيس‌دفتري هاشمي‌رفسنجاني رسيد. او دو سال اين سمت را برعهده داشت اما نيمه عمر دولت ششم به دليل راهيابي به مجلس پنجم جايش را به محسن هاشمي داد. مرعشي در دوره‌هاي پنجم و ششم مجلس شوراي اسلامي حضور داشت. او پس از پايان دوران نمايندگي‌اش (در سال پاياني- ٨٣ تا ٨٤) عمر دولت اصلاحات به رياست سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري رسيد و در انتخابات سال ٨٤ به عنوان نماينده هاشمي به مناظره با مهدي كلهر، نماينده محمود احمدي‌نژاد، رفت. او عضو شوراي مرکزي حزب کارگزاران سازندگي است که اين روزها نامش به عنوان يكي از گزينه‌هاي شهرداري تهران مطرح شده است.
دولت ششم (مرداد ٧٤ تا مرداد ٧٦)؛ محسن هاشمي‌رفسنجاني: پسر ارشد مرحوم آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني است. بعد از مرعشي رسما عهده‌دار رياست دفتري پدرش شد. پس از پايان رياست‌جمهوري پدرش او ۱۳ سال رياست هيئت‌مديره و مديرعامل شرکت متروي تهران را برعهده گرفت. او در چهارمين دوره شوراي اسلامي شهر تهران، گزينه اصلي اصلاح‌طلبان براي شهرداري تهران بود که در نهايت با يک رأي مغلوب محمدباقر قاليباف شد. او از سال ٩٢ معاونت عمراني دانشگاه آزاد اسلامي را برعهده گرفت. محسن هاشمي در پنجمين دوره انتخابات شوراي اسلامي شهر تهران سرليست اميد بود و بيشترين رأي مردم تهران را اخذ کرد. از او به عنوان بخت نخست رياست پنجمين دوره شوراي شهر تهران نام برده مي‌شود.
رياست‌جمهوري سيدمحمد خاتمي
دولت هفتم (مرداد ٧٦ تا مرداد٨٠)؛ محمدعلي ابطحي: آشنايي او با محمد خاتمي به سال‌هاي وزارت خاتمي در دولت هاشمي بازمي‌گشت که معاون امور بين‌الملل وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي بود. بعد هم که خاتمي در هفتمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري اعلام نامزدي کرد به ستاد انتخاباتي‌اش رفت و مشاورش شد. با روي‌کارآمدن دولت اصلاحات، محمدعلي ابطحي رياست دفتر رئيس‌جمهوري را از محسن هاشمي تحويل گرفت و کليددار اين سمت حساس شد. او تا پايان عمر دولت هفتم اين سمت را برعهده داشت اما در دولت هشتم به معاونت پارلماني و حقوقي رئيس‌جمهور منصوب شد و صندلي رياست دفتري را به علي خاتمي، برادر ارشد رئيس‌جمهور، سپرد. ابطحي در آن سال‌ها، با وبلاگ «وب‌نوشت» يكي از پرمخاطب‌ترين وبلاگ‌هاي فارسي را در زماني كه استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي هنوز مانند امروز نزد سياست‌مداران همه‌گير نشده بود، ايجاد كرد. ابطحي حالا رئيس مؤسسه گفت‌وگوي اديان و عضو مجمع روحانيون مبارز است.
دولت هشتم (مرداد ٨٠ تا مرداد ٨٤)؛ علي خاتمي: با تشکيل دولت هشتم علي خاتمي، برادر محمد خاتمي، رياست دفتري رئيس‌جمهور را از ابطحي تحويل گرفت و تا پايان عمر دولت هم در اين سمت باقي ماند. علي خاتمي در دولت دوم اصلاحات هم‌زمان با رياست دفتر رئيس‌جمهوري، رئيس‌دفتر ويژه بازرسي رياست‌جمهوري هم بود. او متولد ١٣٣٢ و فارغ‌التحصیل کارشناسي ارشد مهندسي صنايع از دانشگاه بروکلين است.
رياست‌جمهوري محمود احمدي‌نژاد
دولت نهم (مرداد ٨٤ تا بهمن ٨٥)؛ غلامحسين الهام: دولت نهم که روي کار آمد الهام به عنوان يکي از چهره‌هاي نزديک و معتمد محمود احمدي‌نژاد به رياست دفتر رئيس‌جمهور رسيد. او ١٨ ماه اين سمت را برعهده داشت تا اينکه به دنبال فوت جمال کريمي‌راد، وزير دادگستري وقت، به عنوان وزير پيشنهادي رئيس‌جمهور از نمايندگان رأي اعتماد گرفت. او در دولت دهم معاونت نيروي انساني رئيس‌جمهور و سخنگويي دولت را نيز تجربه کرد. سمت‌هاي الهام در دولت احمدي‌نژاد چنان پرشمار بود كه از او به عنوان «ابوالمشاغل» دولت ياد مي‌شد. فاطمه رجبي، همسر او، نيز با نوشته‌هاي اينترنتي و چاپ كتاب «احمدي‌نژاد، معجزه هزاره سوم» يكي از پرشورترين حاميان رئيس دولت نهم به شمار مي‌رفت.
دولت نهم (بهمن ٨٥ تا مرداد ٨٨)؛ عبدالرضا شيخ‌الاسلام: بعد از رفتن الهام به وزارت دادگستري شيخ‌الاسلام بر صندلي رياست دفتري نشست، در دولت دهم اما وزير کار و امور اجتماعي شد. او مدتي بعد از ادغام وزارت تعاون و رفاه اجتماعي با وزارت کار اولين وزير تعاون، کار و رفاه اجتماعي شد و قريب به سه سال هم وزير بود تا اينکه با استيضاح نمايندگان مجلس برکنار شد.
دولت دهم (مرداد ٨٨ تا تير ٩١)؛ اسفنديار رحيم‌مشايي: مشايي يار جدانشدني احمدي‌نژاد است و پدر عروس او. دولت دهم که روي کار آمد مشايي به معاونت‌اولي رئيس دولت رسيد. ماجراي معاونت‌اولي مشايي، مخالفت‌ها و سرانجام استعفاي سه وزير در اعتراض به او، نخستين چالش دروني دولت دوم محمود احمدي‌نژاد بود. احمدي‌نژاد بلافاصله پس از برکناري مشايي از معاون‌اولي او را به رياست دفترش منصوب کرد.
مشايي سه سال اين سمت را برعهده داشت اما در سال پاياني دولت دهم از اين عنوان کناره‌گيري کرد. اما همچنان از او به عنوان «مرد پشت پرده» و تصميم‌ساز دولت نام برده مي‌شد. مشايي در دولت دوم محمود احمدي‌نژاد سمت‌هاي زيادي را برعهده داشت که از جمله آنها مي‌توان به رياست دبيرخانه جنبش عدم تعهد، مشاور رئيس‌جمهوري، دبيري کميسيون فرهنگي دولت، رياست شوراي هماهنگي مناطق آزاد و ويژه اقتصادي، رياست گروه مشاوران جوان رياست‌جمهوري، رياست کارگروه زيارت و فرهنگ رضوي، جانشيني رئيس‌جمهور در شوراي عالي امور ايرانيان خارج از کشور، رياست مرکز ملي جهاني‌شدن، رياست شوراي اطلاع‌رساني دولت ايران و نمايندگي ويژه رئيس‌جمهوري در امور خاورميانه اشاره کرد.
دولت دهم (تير ٩١ تا مرداد ٩٢) حسن موسوي: او از نزديکان و منصوبان مشايي در دولت‌هاي نهم و دهم بود، اولين سمتش در دولت احمدي‌نژاد معاونت سرمايه‌گذاري سازمان ميراث فرهنگي بود که از سوي مشايي برايش صادر شد. در سال ۱۳۹۰ رئيس سازمان ميراث فرهنگي شد و سپس در سال ۱۳۹۱ به سمت رئيس دفتر احمدي‌نژاد انتخاب شد و جاي مشايي نشست. کمتر از يک سال اين سمت را بر عهده داشت. در هشت سال سکانداري محمود احمدي‌نژاد بر قوه مجريه او چهار بار رئيس دفترش را تغيير داد. به همين دليل مي‌توان گفت احمدي‌نژاد، رئيس دولتي بوده كه بيشترين جابه‌جايي‌ها را در دفترش داشته است.
رياست‌جمهوري حسن روحاني
دولت يازدهم (مرداد ٩٢ تاکنون)؛ محمد نهاونديان: چهره‌اي است که انتصابش به مقام رئيس‌دفتري حسن روحاني تعجب اصلاح‌طلبان را برانگيخت و سبب شکل‌گيري برخي انتقادات به دولت يازدهم شد. نهاونديان از دولت يازدهم و تاکنون هم‌زمان با رياست دفتر روحاني، سرپرستي نهاد و دبيري شوراي اطلاع‌رساني رياست‌جمهوري را برعهده داشته است. او فارغ‌التحصيل مدرسه علوي و داراي تحصيلات حوزوي است؛ او البته دکتراي اقتصادش را از آمريکا گرفته است. نهاونديان پيش از رياست دفتر روحاني سمت‌هايي مانند معاون وزير بازرگاني رياست اتاق بازرگاني، معاونت دبير شوراي عالي امنيت ملي- در زمان دبيري لاريجاني بر اين شورا – را بر عهده داشته است. نهاونديان در انتخابات دوازدهمين دوره رياست‌جمهوري به عنوان يکي از فعالان حامي روحاني در قريب به اتفاق سخنراني‌هاي حسن روحاني او را همراهي مي‌کرد. حالا که زمان چينش کابينه دوم روحاني فرارسيده، سمت بعدي نهاونديان در کابينه دوازدهم يکي از مهم‌ترين مجهولاتي است که رسانه‌ها در پي يافتن پاسخي براي آن هستند.
صندلي تعيين‌كننده
احمد توکلي: رئيس دفتر رئيس‌جمهور اصلي‌ترين مسيري است که منجر به اخذ تصميم‌گيري نهايي رئيس‌جمهوري درباره موضوعات مهم روز کشور و در دستور کار دولت مي‌شود. به همين دليل هم بيشتر از هر فرد ديگري در دولت مي‌تواند نقش‌آفرين باشد و در همه امور تأثيرگذاري کند.
محمد غرضي: من فکر مي‌کنم تأثيرگذاري رئيس دفتر رئيس‌جمهوري بر امور در دستور کار دولت، حتي از شخص رئيس‌جمهوري بيشتر است.
http://www.sharghdaily.ir/News/136680
ش.د9601251