راهکارهای تقویت وحدت از دیدگاه امام خمینی

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1396/04/25 – شماره 10920 – صفحه 7)

یکی از دقت‌ها و موشکافی‌های حضرت امام(ره) در باب راهکارهای وحدت، شناسایی کانون فساد و منشا اختلاف است. از دیدگاه ایشان می‌توان استفاده کرد که ما نباید خود را درگیر مسائل ظاهری و سطحی اختلافها کنیم، باید ریشه‌های اصلی را پیدا کنیم و بخشکانیم. ایشان با هرگونه حرکتی که باعث انحراف افکار ملت از مجرم اصلی شود به مقابله برمی خیزند و به روشنگری و ارائه مسیر صحیح مبارزه می‌پردازند. نمونه‌های فراوانی از عملکرد امام نشان می‌دهد که به جای پرداختن به امور سطحی و اصلاح انحرافهای ظاهری، به اصل و منشا آنها هجوم می‌برد. مثلاً هنگام طرح کتاب شهید جاوید در مجامع علمی و طرفداری عده‌ای از محتوای کتاب و مخالفت برخی دیگر، می‌فرمایند: "قضیه مرحوم شمس آبادی شما خیال کردید یک چیز عادی بود این هم جزء همانها بود که با طریقهای مختلف اینها می‌آمدند و درست می‌کردند.

یک وقت شهید جاوید را پیش می‌آوردند، از این طرف و از آن طرف و یک ماه محرم و صفر و بیشتر منبرها همه خرج این می‌شد که شهید جاوید چی. از این طرف یک دسته‌ای تایید از آن طرف یک دسته‌ای تکذیب. یک قدری که این سست می‌شد، باز یک چیز دیگری درست می‌کردند... یک قدری که این کمتر می‌شد آن وقت یک کس دیگر را به میدان می‌آوردند که این کتابهایش چطور است. او می‌گفت کافر است، این می‌گفت مسلمان است. آن دیگری می‌گفت کافری است از ابوجهل بدتر. اما نقشه توی کار است. آنهایی که اینها را درست می‌کنند نه به اسلام عقیده دارند و نه به روحانیت عقیده دارند و نه به هیچ چیز" (صحیفه امام، ج 8، ص 460) مبارزات حضرت امام(ره) با شاه فاسد و نقشه‌های اختلاف بر انگیز او، نیز بر همین مبنا استوار بود. مبارزه با ابر قدرتهایی مثل آمریکا که همواره به اختلاف و تفرقه در جوامع اسلامی دامن می‌زنند نیز از همین قبیل بود.

پرداختن نویسندگان به وحدت

از راهکارهای اساسی دیگر، توجه و پرداختن نویسندگان و فرهنگیان و دانشمندان به وحدت و تولید کتابها و دیگر آثاری است که در زمینه وحدت و همبستگی باشند و جامعه اسلامی را به همدلی فرا بخوانند. حضرت امام(ره) در یکی از سخنان خود می‌فرمایند: "ای آقای محترمی که این صفحات را جمع آوری نمودید و به نظر علمای بلاد و گویندگان رساندید خوب است یک کتابی فراهم آورید که جمع تفرقه آنان را کند و همه آنان را در مقاصد اسلامی همراه کرده از همه امضا می‌گرفتید که اگر در یک گوشه مملکت به دین جساراتی می‌شد همه یک دل و یک جهت از تمام کشور قیام می‌کردند". (همان، ج 1، ص 21)

برنامه‌ریزی و انجام کارهای تشکیلاتی

یکی از تاثیر گذار‌ترین راهکارهای وحدت، برنامه ریزی، ایجاد انجمن‌ها و انجام کارهای تشکیلاتی در مسیر همبستگی است. تلاشهای فردی هرچند هم مصرانه و با جدیت باشد، مثمر نیست. وحدت اسلامی و قدرت و شکوفایی جامعه اسلامی را با سیاست و برنامه ریزیهای بلند مدت از بین برده اند، لذا برای بازگشت اقتدار و همبستگی اسلامی نیز باید با برنامه و انجام کارهای تشکیلاتی و اساسی پیش رفت. حضرت امام(ره) این مهم را به خوبی دریافته بود و تمام فعالیتهای ایشان در طول مبارزه ضد استعماری خارجی و ضد استثماری داخلی، نشان از برنامه ریزی، سیاستگذاری و انجام فعالیتهای تشکیلاتی دارد. مثلاً پس از رحلت مرحوم آیت‌الله بروجردی، شاه تلگرامی به نجف فرستاد و وانمود کرد که در ایران مرجع متشخص و شخص مطرحی وجود ندارد و سپس به غائله لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی پرداخت.

امام که نقشه شاه را خوانده بودند، قبل از اینکه خود اعلامیه بدهند یا عملکرد فردی دیگری انجام دهند، همه علمای مطرح آن روز را دعوت می‌کنند و در منزل مرحوم حاج شیخ مرتضی حائری برای برنامه ریزی اساسی و مقابله جمعی و تشکیلاتی با این مسئله جلسه‌ای تشکیل می‌دهند. (بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج 1، ص 99) از طرف دیگر، نامه‌های بسیاری به بلاد و شهرهای مختلف می‌نویسند از علما و روحانیون هر شهر می‌خواهند هفته‌ای یک شب تشکیل جلسه داده و با مشورت و برنامه ریزی و سیاست‌گذاری اصولی، برای مقابله با حوادث پیش آمده موضع واحدی اتخاذ کنند.(پیشین، ص 149)

جلوگیری از اهانت

یکی از عوامل خطرناک تفرقه و اختلاف، توهین و افترا به افراد، جامعه و یا مذهب و اعتقاد دیگران است. راهکار اصولی در این زمینه نیز از بین بردن این عامل است. امام(ره) پس از آزادی از زندان در سال 1343 وقتی متوجه می‌شوند در بین طلاب جوان صحبتهایی در هجو و بدگویی از بعضی از مراجعی که با امام همراهی نکرده‌اند رایج شده است، به شدت بر آشفته می‌شوند و می‌فرمایند: "آقایان متوجه باشید اگر چنانچه شطر کلمه‌ای به یک نفر از مراجع اسلام، شطر کلمه‌ای اهانت بکند کسی به یک نفر از مراجع اسلام، بین او و خدای تبارک و تعالی ولایت منقطع می‌شود. کوچک فرض می‌کنند فحش دادن به مراجع بزرگ ما را کوچک فرض می‌کنید؟ اگر به واسطه بعضی از جهالتها لطمه‌ای بر این نهضت بزرگ وارد بشود معاقبید پیش خدای تبارک و تعالی. توبه تان مشکل است قبول بشود چون به حیثیت اسلام لطمه وارد می‌شود.

اگر کسی به من اهانت کرد سیلی به صورت من زد، سیلی به صورت اولاد من زد، والله تعالی راضی نیستم در مقابل او کسی بایستد دفاع کند، راضی نیستم". (پا به پای آفتاب، ج 4، ص 43) امام با این از خود گذشتگی مانع ایجاد تفرقه در صفوف مبارزان و شکاف بین جمع مراجع می‌شوند و توطئه عواملی که به شکستن وحدت میان طلاب و روحانیون و مراجع امید بسته بودند خنثی می‌گردد. این عامل در سطح کلان جهان اسلام نیز راهکاری بسیار موثر برای وحدت و انسجام به شمار می‌رود. اگر اهانتها در تعابیر گفتاری و نوشتاری کاسته و یا به صورت کلی حذف گردد، احترام به همدیگر جایگزین می‌شود و زمینه گفت وگو و وحدت و اخوت حاصل می‌گردد.

احترام متقابل

یکی از مهم‌ترین راهکارهای همبستگی و همدلی، احترام متقابل به همدیگر است. دو فرد و یا دو جامعه و یا دو مذهب و اعتقاد ممکن است تفاوتها و تمایزاتی داشته باشند. راه همبستگی این است که نسبت به هم روابط احترام آمیز متقابل داشته باشند. این مسئله در بین گروههای مختلف یک جامعه و حتی افراد یک خانواده نیز صادق است. احترام متقابل موجب همدلی و وحدت می‌گردد. حضرت امام(ره) در باره احترام متقابل گروههای مختلف جامعه به خصوص روحانیان و روشنفکران و دانشگاهیان می‌فرمایند: "لازم است طبقات محترم روحانی و دانشگاهی، با هم احترام متقابل داشته باشند. جوانان روشنفکر دانشگاهها به روحانیت و روحانیون احترام بگذارند خداوند تعالی آنها را محترم شمرده و اهل بیت وحی سفارش آنها را به ملت فرموده است.

روحانیت قدرت بزرگی است که با از دست دادن آن خدای نخواسته پایه‌های اسلام فرو می‌ریزد و قدرت جبار دشمن بی‌معارض می‌شود". (صحیفه امام، ج 3، ص 325) متاسفانه در جوامع اسلامی دستهایی دست به هم داده‌اند که نگذارند آنها به همبستگی و همدلی برسند و همواره در بین گروههای مختلف جوامع اسلامی تفرقه و اختلاف به وجود می‌آورند. روحانیان را به روشنفکران و جوانان و دانشمندان دانشگاهی و روشنفکر را به دین و یا روحانیون بدبین می‌کنند. توصیه حضرت امام این است که این دو قشر با دیده احترام به هم بنگرند و علی‌رغم حمله عمال اجانب به همدیگر احترام بگذارند و از تبلیغات سوئی که بر ضد آنها انجام می‌گیرد، احتراز کنند و هشیار و بیدار باشند که از سر غفلت یا جهالت به دام تبلیغات سوء گرفتار نشوند.(همان)

پرهیز از مسائل تفرقه افکن

از راهکارهای مهم همبستگی، پرداختن به مسائل مشترک و پرهیز از امور تفرقه افکن است. امام(ره) به مصالح امت اسلامی همواره توجه می‌کرد و از حرکاتی که فایده‌ای جز ایجاد تفرقه در صفوف مسلمانان ندارد به شدت پرهیز می‌نمود. یکی از اموری که امروزه برخی از عوامل تفرقه افکن خارجی در جوامع اسلامی دامن می‌زنند و عده‌ای از بی‌خبران داخلی نیز آن را تکرار می‌کنند، مسئله خلافت و ولایت امیرالمومنین(ع) است. امام در یکی از سخنانشان می‌فرمایند: «امروز سر خلافت امیرالمومنین(ع) اختلاف کردن، خیانت به اسلام است". (همان، ج 8، ص 481)

حکومت اسلامی

از کاربردی‌ترین راهکارهای وحدت، اقدام عملی در جهت ایجاد وحدت و همبستگی است. وحدت با آرزو و تخیل انجام نمی‌پذیرد. اگر واقعاً می‌خواهیم به وحدت حقیقی دست یابیم، باید بکوشیم در عمل وارد صحنه شویم و گامهای عملی و کاربردی در این زمینه برداریم. تشکیل حکومت اسلامی یکی از این اقدامات عملی است. حضرت امام(ره) می‌فرمایند: "ما برای اینکه وحدت امت اسلام را تامین کنیم، برای اینکه وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهای دست نشانده آنها خارج و آزاد کنیم، راهی نداریم جز اینکه تشکیل حکومت بدهیم. چون به منظور تحقق وحدت و آزادی ملتهای مسلمان بایستی حکومتهای ظالم و دست نشانده را سرنگون کنیم و پس از آن، حکومت عادلانه اسلامی را که در خدمت مردم است بوجود آوریم. تشکیل حکومت برای حفظ نظام و وحدت مسلمانان است، چنان که حضرت زهرا(ع) در خطبه خود می‌فرماید امامت برای حفظ نظام و تبدیل افتراق مسلمانان به اتحاد است.

اهتمام به امور مسلمانان در جهان

مسلمانان باید به سرنوشت همدیگر حساس باشند و به مصائب و مشکلاتشان ابراز احساسات نمایند. مسلمانان خارج از حوزه جغرافیای خاص خودشان، به امور مشترک دینی و باورهای ایمانی خود اهتمام به خرج دهند. حضرت امام با تعیین آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان روز «جهانی قدس» و «روز اسلام»، اهتمام خاص خود به امور مسلمانان را نشان دادند و نقطه عطفی در اتحاد میان مسلمانان جهان ایجاد کردند که هر روز و هر سال بر عظمت و ابهت این روز افزوده می‌شود. امام در این باره می‌فرمایند: "روز قدس، روز اسلام است. روز قدس، روزی است که اسلام را باید احیا کرد و احیا بکنیم و قوانین اسلام در ممالک اسلامی اجرا بشود. روز قدس، روزی است که باید به همه ابرقدرتها هشدار بدهیم که اسلام دیگر تحت سیطره به واسطه عمال خبیث شما واقع نخواهد شد". (صحیفه امام، ج 9، ص 277)

بیداری و قاطعیت در برابر دشمنان و تفرقه افکنان

از نظر حضرت امام(ره) بیداری در مقابل دشمن، آگاهی از توطئه‌ها و برنامه‌های تفرقه افکنانه آنان و برخورد قاطع و دندان شکن با آنها، موجب اتحاد و همبستگی مسلمانان می‌گردد. موضع بسیار به حق امام با فتوای تاریخی و برخورد قاطع مبنی بر حکم ارتداد و اعلام حکم قتل سلمان رشدی که مورد اتفاق همه فرق مسلمانان است، باعث احیای اسلام و اتحاد مسلمانان در برابر دشمنان شد. پرداختن به این گونه امور از مسائلی است که مسلمانان را می‌تواند گردهم آورد و ریشه اختلاف و پایه توطئه دشمنان را از بن برکَند.

ایمان به هدف و بیداری امت اسلامی

یکی از راهکارهای وحدت این است که ما به هدف امیدوار باشیم، ایجاد وحدت امت اسلامی و بیداری جوامع مسلمان از خواب غفلتی که آنان را فرا گرفته است، برای ما خواب و خیال نباشد، بلکه آن را هدف تحقق یافتنی و در دسترس بدانیم. امام با تمام وجود و با الهام و اعتقاد به وعده اجتناب ناپذیر الهی مبنی بر پیروزی مستضعفان بر مستکبران و امامت و رهبری آنان بر روی زمین، اولاً خود ایمان راسخ به آینده و تحقق وعده الهی و پیروزی و بیداری ملل مستضعف دارند، ثانیاً، با تکیه بر ایمان و اعتقاد محکم خویش، همواره ملل اسلامی و مستضعف جهان را امید به پیروزی و آینده‌نگری می‌دهد و همیشه از «آینده روشن» و «بیداری امت اسلامی» و همبستگی و اقتدار آنان به عنوان قاعده‌ای تخلف ناپذیر و امید بزرگ یاد می‌نماید و مکرر به این حقیقت اشاره می‌کند. ایشان در سخنانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی می‌فرماید: "خداوند پیروزی مستضعفین بر مستکبرین را وعده کرده و آنها را امامان روی زمین قرار خواهد داد و این وعده الهی نزدیک است و امیدواریم ما شاهد آن باشیم".

با عنایت به تعالیم دینی و آثار عملی وحدت و انسجام اسلامی، ضرورت این امر روشن و بدیهی است و به نظر می‌رسد لزوم تلاش برای تحقق عملی وحدت و دوری از تفرقه، جای هیچ گونه شک و تردیدی ندارد و محل هیچ نوع تامل و بحثی نیست. اما به دلیل برخی از زمینه‌های تفاوت، چه در عقاید و اصول و چه در احکام فرعی، این سوال همواره مطرح بوده است که وحدت بر چه محور و مبنایی و چگونه انجام شود و راهکارهای تحقق وحدت چیست؟ بدون شک اکثر افراد موثر در امور فرهنگی و اجتماعی و سیاسی کشور از تلاشهای بی‌شمار امام خمینی برای تقریب امت اسلامی و برقراری مجد و عظمت اسلام و سعی بلیغی که برای رفع تفرقه کردند و راهکارهای عملی و موثری که برای تحقق وحدت و انسجام اسلامی ارائه نمودند، آگاهی دارند و چه بسا بر آن تاکید ورزیده و استناد هم می‌نمایند، اما چه چیزی مانع از آن است که اجازه نمی‌دهد این اعتقاد به صورت عملی در جامعه پیاده شود و اینگونه کیان مملکت را در معرض خطر قرار داده است؟ امام خمینی این مانع بزرگ را هم مشخص کرده‌اند. امام، این مانع بزرگ را "حب نفس " می‌نامند.

(با استفاده از مطالب پایگاه اطلاع رسانی حوزه)

http://jomhourieslami.net/?newsid=140859

ش.د9601430