قرارداد اخیر وزارت نفت با شرکت فرانسوی توتال که در پایبندی به تعهدات خود در ایران سابقه سیاهی دارد، در روزهای اخیر بحث‌برانگیز شده است. توتال متهم است به شکل عمدی پارس‌جنوبى را به شیوه‌ای توسعه داده است که از یک طرف ایران از لایه‌های غیرمشترک با قطر به‌جای لایه‌های مشترک با این کشور برداشت کند و از سوی دیگر فازهای مرزی توسعه پیدا نکند و ایران به سمت توسعه بخش‌های مرکزی پارس‌جنوبى حرکت کند. همچنین این شرکت پا روی توافقنامه‌های توسعه فاز 11 پارس‌جنوبى در سال 79 با بهانه‌هایی نظیر رقم قرارداد گذاشت و توسعه این فاز پارس‌جنوبی را 8 سال به تاخیر انداخت. توتال در سال 87 نیز به بهانه ریسک بسیار بالای سرمایه‌گذاری در ایران از صنعت نفت و گاز کشورمان خارج شد.
سوال این روزها همین است که چرا با وجود این بدعهدی‌ها قراردادی به شکل محرمانه مجددا با این شرکت منعقد می‌شود! مگر ظرفیت‌های شرکت‌های داخلی و خارجی دیگری برای بستن چنین قراردادی وجود ندارد که مسؤولان وزارت نفت به بستن قرارداد با این شرکت اصرار می‌کنند؟ دکتر محمدرضا مرندی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره اصرار دولت به قرارداد با شرکت توتال در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» گفت: «در یک تحلیل کلی بر این قرارداد و اصرار مسؤولان نفتی بر آن باید گفت دولت یازدهم، در واقع مجلس، مردم و نظام را محرم نمی‌داند اما خارجی‌ها را محرم می‌داند». وی با اشاره به اینکه ابتدا باید به یک واکاوی مقدماتی و پیشینه‌ای از فرانسه و بعد شرکت فرانسوی توتال و زمینه مشارکتی آن پرداخت، گفت: «زمانی که وزیر امور خارجه کشورمان در فرانسه بود و بحث اجرای برجام مطرح بود، مساله تحریم اتحادیه اروپایی را شاهد بودیم ضمن اینکه برگزاری همایش منافقین در فرانسه نیز نکته قابل تاملی است».
این استاد دانشگاه با اشاره بر بدقلقی فرانسوی‌ها در مذاکرات هسته‌ای افزود: «تیم ایرانی در مذاکرات برجام خیلی بر این بدقلقی فرانسوی‌ها تاکید داشت و معتقد بود فرانسوی‌ها حتی خیلی جلوتر از آمریکایی‌ها در مذاکرات و در برابر ایران سختگیرانه عمل می‌کردند». مرندی با طرح این سوال که با این پیشینه چرا با وجود اینکه این همه کشور در دنیا وجود دارد، ما به فرانسه چسبیده‌ایم، ادامه داد: «چرا باید قراردادهای مهم نفتی چون پارس‌جنوبی را با شرکتی فرانسوی ببندیم؟ یک تلقی و طرز تفکر در این دولت وجود دارد که برای اینکه غربی‌ها را به نرمش بکشانیم باید به نوعی آنها را نمک‌گیر کنیم. این تلقی تنها از موضع ضعف است، چون شما به جای اینکه یک کشوری را در بحث تحریم‌ها به موضع انفعال بکشانید و برای او رقیب ایجاد کنید تا منافع خود را در خطر ببیند، به او باج می‌دهید». عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: «چنانکه شاهدیم فرانسه در بین کشورهای اروپایی جزو سرسخت‌ترین‌ها در بحث برجام و در مذاکرات بوده ولی بیشترین تعاملات و مراودات اقتصادی، صنعتی و تجاری را ما با این کشور داشتیم؛ چه در حوزه صنعت خودرو و چه درباره صنعت نفت».
دکتر مرندی با اشاره به سوابق بدعهدی‌ها و کم‌کاری‌های شرکت توتال گفت: «ما تجربه خیلی خوبی از قرارداد با توتال و سپردن پروژه‌های نفتی به این شرکت نداریم و برای رسیدن به انعقاد قراردادهای جدید، این شرکت ابتدا باید پاسخگوی بی‌تعهدی‌های قبلی خود باشد بعد سراغ قرارداد جدید و چرایی و چگونگی سپردن این قرارداد و اصرار دولت و وزارت نفت برای آن رفت. پیش از این ایران چندین فاز از پارس جنوبی را هم به توتال سپرد که نتیجه‌اش معطلی چندین ساله میان زمین و هوا بود». عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: «علاوه بر مسائل اقتصادی که میان توتال و قطر مطرح بوده و منفعتی که از این کم‌کاری‌ها با طرف ایرانی در پارس‌جنوبی به توتال و قطر رسید، فکر می‌کنم اهداف سیاسی هم در میان بوده، چرا که توتال به دلیل نفوذی که در فرانسه و جریان‌های لابی صهیونیستی بر آن وجود دارد، اصلا تمایلی به این نخواهد داشت صنعت نفت و گاز ایران خیلی پویا باشد».
دکتر مرندی افزود: «تجربه هم نشان داده شرکت فرانسوی توتال در عمل به تعهدات خود و پیشبرد قراردادهای گذشته خیلی وقت را هدر داده و دست ما را خالی گذاشته است، لذا چه دلیلی دارد ما دوباره با توتال قرارداد ببندیم؟ و چه دلیلی دارد این قراردادها محرمانه باشد؟ این چه روندی است دولت دنبال می‌کند که خودی‌ها، مردم، مجلس و مسؤولان نامحرم ولی خارجی‌ها محرم هستند، خود این مساله خیلی بودار است و جای سوال دارد. با این حال یکی از دلایل اینکه توتال پروژه‌های قبلی را رها کرد و رفت، فساد این شرکت بود چنانکه به عنوان پنجمین شرکت فاسد دنیا شناخته می‌شود».
این استاد دانشگاه در تحلیل این رفتار دولت گفت: «توجیه خوشبینانه‌اش این است که تفکر وادادگی نسبت به غرب در میان دولتی‌ها وجود دارد که فکر می‌کنند ما هرچه به طرف مقابل امتیاز بدهیم آنها وادار به کوتاه آمدن در بحث تحریم‌ها می‌شوند! اما در نگاه بدبینانه ممکن است بده‌بستان‌هایی در حال وقوع باشد، چنانکه طبق نقل قول‌هایی در این معاملات کارهای خلافی در انعقاد قرارداد انجام شده و بحث رشوه مطرح شده که در قراردادهای قبلی توسط مسؤولان توتال به برخی مسؤولان نفتی ایران داده شده است». وی افزود: «به هر حال مساله این است که دولت به عنوان ناظر در این قضیه جدی برخورد نمی‌کند و به طور کلی در این دولت با همه قضایا جدی برخورد نمی‌شود چنانکه در بحث حقوق‌های نجومی این عدم برخورد جدی و قاطع خیلی ملموس بود و حالا همان رویکرد باز هم در انعقاد قرارداد توتال دارد تکرار می‌شود».
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با تاکید مجدد بر بدعهدی‌های توتال و به عبارتی کلاه گشاد این شرکت برسر ایران در جریان فازهای قبلی پارس‌جنوبی گفت: «به‌رغم این موارد احتمال تکرار بدعهدی‌های قبلی توتال خیلی وجود دارد؛ پس آزموده را آزمودن خطاست! ما تجربه قبلی را از توتال داشتیم که چند سال صنعت نفت و گاز ما را معطل کرد، در پارس جنوبی پروژه‌های ما عقب افتاد و قطری‌ها از ما جلو افتادند، به نفع خود و شریک فرانسوی‌شان از پارس جنوبی بهره‌برداری بسیاری کردند که ما بعدها متوجه شدیم؛ حالا چه دلیلی داشت مجدد سراغ شرکتی برویم که بدعهدی‌شان را تجربه کرده‌‌ایم و تجربه ناموفقی با آنها داشتیم؟»
مرندی تاکید کرد: «واضح است که این شرکت باز هم بدعهدی خواهد کرد، چرا که سبک‌شان همین است. حتی به اعتقاد بنده ورای مسائل و منافع اقتصادی‌شان که اقتضا می‌کند با برخی کشورها در پشت پرده بده‌بستان‌هایی داشته باشند من جهت‌گیری‌ها و مسائل سیاسی را هم پشت قضیه می‌دانم، چرا که آنها نمی‌خواهند حتی ایران در هیچ عرصه‌ای از جمله عرصه‌های گازی و نفتی پیشرفت و دست برتر را بویژه در منطقه داشته باشد! این است که من اصلا به فرجام این قرارداد خوشبین نیستم و احتمال می‌دهم فرانسوی‌ها باز هم دست ما را در پوست گردو بگذارند».
این استاد دانشگاه با اشاره به ظرفیت‌ها و توان داخلی نهادها و شرکت‌های داخلی کشور برای پیشبرد اهداف در پارس‌جنوبی گفت: «تجربه نشان داده شرکت‌های داخلی بویژه قرارگاه خاتم خیلی جدی، خیلی قوی، سریع و دقیق و با هزینه‌های خیلی پایین پروژه‌های بزرگی را انجام می‌دهند و به لحاظ فناوری و نیروی متخصص داخلی هم هیچ مشکلی در اجرای چنین پروژه‌هایی در کشور ندارند؛ منتها تفکری که در دولت مطرح است تفکری برون‌گراست، لذا تفکر عدم اعتقاد و اعتماد به نیروی داخلی و توان داخلی بین دولتی‌ها حاکم است که به نهادها و شرکت‌های داخلی دارای ظرفیت برای انجام چنین پروژه‌ای حتی فرصت حضور هم نداده‌اند».
دکتر مرندی با اشاره به جنبه بدبینانه این تفکر گفت: «بالاخره نگاهی در میان برخی افراد در دولت وجود دارد که نیروهای انقلابی و جهادی زمینه و میدان پیدا نکنند چنانکه دیدیم رئیس‌جمهور با وجود اینکه در سال ۹۵ سپاه را به خاطر فعالیت‌ها و کمک‌هایی که در صنعت کشور انجام می‌دهد و پروژه‌های عظیمی که این نهاد داخلی با سرعت و دقت بالا و هزینه پایین انجام داده بود شایسته تقدیر می‌دانست، اخیرا وارد فاز مخالفت با این نهاد شد». عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر فرصت‌سوزی‌های داخلی با حضور توتال گفت: «اساسا خود رئیس‌جمهور عنوان کرده بود ما دست نیاز به سوی سپاه دراز می‌کنیم اما چند هفته پیش موضع خود را عوض کرد و علیه سپاه صحبت کرد و شاید همین تفکر سبب شده به‌رغم تلاش‌های نهادهای داخلی و ظرفیت و توان موجود، قرارداد گازی پارس‌جنوبی با توتال منعقد شود».
http://www.vatanemrooz.ir/newspaper/page/2206/3/178186/0
ش.د9601363