(روزنامه اعتماد – 1395/12/24 – شماره 3769 – صفحه 11)
ايران، روسيه و تركيه نيز براساس توافقات آستانه ضامن ثبات و حفظ آتش‌بس هستند. با اين حال، مذاكرات آستانه امروز به سومين ايستگاه خود مي‌رسد و نمايندگان عالي ايران، روسيه و تركيه با يكديگر براي تداوم آتش‌بس و پيشبرد صلح رايزني خواهند كرد. در مذاكرات آستانه١، طرفين در رابطه با برقراري و گسترش آتش‌بس و همچنين مكانيزم ناظر بر آن با يكديگر به گفت‌وگو نشستند. در مذاكرات آستانه٢، ايران، روسيه و تركيه در رابطه با آيين‌نامه مكانيزم نظارت بر آتش‌بس گفت‌وگو كردند و آن را نهايي كردند. همچنين در آن مذاكرات، در رابطه با نقشه‌راه آتي صلح در سوريه براساس گام‌هايي چند مرحله‌اي بود، به توافق رسيدند.
به نظر مي‌آيد با توجه به مذاكرات اخير ژنو و طرح استفان دي‌ميستورا در رابطه با بحران سوريه، ايران، روسيه و تركيه درخصوص مبارزه همزمان با تروريسم و تدوين قانون اساسي و دوران گذار با يكديگر به گفت‌وگو بنشينند. با وجود اينكه مذاكرات آستانه تا به امروز به طور كلي روند رو به جلويي داشته است اما اين مذاكرات نيز مانند هر مساله ديپلماتيك ديگري به دور از گزند نيست. به طور مثال، تركيه در اين مدت رويكردي پر نوسان داشته است و به نظر مي‌آيد كه بر سر يك دو راهي قرار گرفته‌اند. از يكسو، شاهد افزايش رايزني‌ها و همكاري‌ها ميان آنكارا با واشنگتن و رياض هستيم و از سوي ديگر، ترك‌ها مي‌دانند كه راهي جز همكاري با ايران و روسيه ندارند.
با اين حال، تركيه هرگز نمي‌تواند به عقب بازگردد. تركيه امروز دچار مشكلات حاد داخلي و تنش روزافزون با اروپا است. ناامني سراسر اين كشور را تهديد مي‌كند. همه اين مسائل موجب مي‌شود تا آنها چاره‌اي جز پذيرش واقعيات در صحنه سوريه نداشته باشند چون ترك‌ها همانند چند سال پيش دست برتر را در سوريه ندارند. با آزادسازي حلب، معادلات در سوريه عوض شده و دولت و ارتش سوريه به همراه ايران و روسيه، به بازيگردانان اصلي در سوريه تبديل شده‌اند. راه عقبگردي براي تركيه باقي نمانده است و از سويي، هر نوع عقبگرد هم به سود آنكارا نيست. البته تركيه در صحنه سوريه، بازيگر مهمي است و بدون همراهي و نقش‌آفريني ترك‌ها، صلح در سوريه امر دشواري است ولي تداوم وضعيت كنوني در سوريه هم به سود تركيه نيست. با اين حال، طي هفته‌هاي گذشته روساي ستاد كل ارتش روسيه، امريكا و تركيه در آنتاليا با يكديگر ديدار كردند. عمده بحث صورت گرفته در آنتاليا، در رابطه با ايجاد مناطق سه‌گانه يا چهارگانه امن در شمال سوريه است.
بحث‌هاي صورت گرفته بيشتر جنبه نظري دارد تا عملياتي و هنوز چشم‌انداز مشخصي هم براي موفق شدن در صحنه سوريه وجود ندارد چون موفقيت و ايجاد آن مناطق به عوامل مختلفي وابسته است. حضور داعش در منطقه رقه، ناامني ادلب، درگيري گسترده ميان ارتش تركيه و كردهاي شمال سوريه و... موجب شده بگوييم تا ايجاد مناطق امن، راه درازي باقي مانده است. از طرف ديگر، هنوز نظر بازيگراني همچون روسيه در قبال اين موضوع صددرصد مشخص نيست. روس‌ها قبلا به‌شدت مخالف تشكيل منطقه امن بودند. مهم‌تر از نظر روسيه، تشكيل اين منطقه وابسته به نظر دولت بشار اسد است. جمهوري اسلامي ايران نيز در اين باره نظراتش مبتني بر موافقت يا عدم موافقت دمشق است؛ هرچند كه تهران معتقد است بازيگري همچون امريكا در تشكيل اين منطقه رويكرد صادقانه‌اي ندارد.
با اين حال، نشست آنتاليا موجب شده است تا برخي اين اعتقاد را داشته باشند كه مذاكرات آستانه رو به پايان است و قرار است سازوكار آنتاليا جايگزين مكانيزم آستانه شود و متعاقب آن، برخي برگزاري آن را تلاشي كاهش حضور و نفوذ ايران و سپس حذف ايران و جريان مقاومت در سوريه تلقي كنند. من چنين مساله‌اي را درست نمي‌دانم زيرا دستوركار آستانه با دستور كار آنتاليا بسيار متفاوت است و از طرفي، همان طور كه گفتم بحث‌هاي مطرح شده در آنتاليا نظري است تا عملياتي. طرح آن مسائل هم بيشتر گزافه‌گويي‌هاي تبليغاتي است كه در محافل سياسي نيز قابل توجه نيست. هيچ بازيگري توان حذف ايران را در سوريه ندارد. رابطه ايران و سوريه، رابطه‌اي درهم تنيده و همانند رابطه يك مادر و فرزند است كه جدا كردن آنها از يكديگر امري دشوار و سخت است.
از طرف ديگر، تلاش‌ها براي تقليل دادن همكاري‌هاي ايران و روسيه در سوريه ادامه دارد. در اين چارچوب، نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل در سفري كه به مسكو داشت گزافه‌گويي‌هايي داشت كه البته با پاسخ‌هاي پوتين نيز همراه شد. طبيعي بود كه نخست‌وزير رژيم صهيونيستي براي تحت‌الشعاع قرار دادن ناكامي‌هايش بخواهد در مسكو مانوري داشته باشد ولي آنچه مشخص است، اين است كه او با دستاني خالي از روسيه بازگشته است. روابط ايران و روسيه در اين مدت افزايش يافته و در حال وارد شدن به فاز همكاري‌هاي راهبردي است. به نظر مي‌آيد كه طرفين به يك درك مشترك از تحولات دست يافته‌اند و سفر حسن روحاني به روسيه مي‌تواند به عمق اين همكاري‌ها بيفزايد.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=70707
ش.د9504918