بعد از توافق اخير ايران و عربستان براي اعزام حجاج ايراني به مكه و ديداري كه ميان عادل الجبير، وزير خارجه عربستان و محمد جواد ظريف وزير خارجه ايران در حاشيه نشست سازمان همكاري اسلامي ايجاد شد و توجه بسياري را به خود جلب كرد، رسانه‌هاي عربي به گمانه‌زني‌هاي متعدد در خصوص بهبود روابط ايران و عربستان پرداختند تا اينكه قاسم الاعرجي، وزير كشور عراق بعد از سفري كه به عربستان داشت به تهران نيز سفر كرد و از درخواست عربستان براي ميانجيگري عراق ميان رياض و تهران خبر داد.
گرچه اين ماجرا از سوي دولت عربستان تكذيب شد و محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران نيز اين اخبار را غيردقيق توصيف كرد اما همچنان تحليلگران و ناظران تحولات خاورميانه به تحليل تحولات اخير در روابط ايران و عربستان پرداخته‌اند. مدتي است كه مسوولان ارشد سعودي در تريبون‌هاي رسمي اين كشور مانند يك سال گذشته انواع اتهام‌ها را به ايران وارد نمي‌كنند، حتي اگر اين ماجرا چندان در رسانه‌هاي عربستان محسوس نباشد اما بايد اعتراف كرد كه لحن رياض نسبت به تهران تغيير قابل ملاحظه‌اي داشته است.
بعد از اينكه رسانه‌هاي قطري اين موضوع را به صورت مفصل مورد بررسي قرار داده‌اند رسانه‌هاي سعودي با ويژگي قابل توجه خود كه يك خط خبري واحد را به صورت مشترك پيگيري مي‌كنند نيز وارد عمل شده‌اند تا موضع خود را از اين تحولات روشن كنند. نشريه الكترونيكي العاجل در گزارشي مي‌گويد كه «هيچ چيز در دنياي سياست غيرممكن نيست.» اين نشريه به تاريخ روابط ايران و عربستان اشاره كرده و نوشته كه بعد از انقلاب ايران در سال ١٩٧٩ روابط رياض و تهران پستي و بلندي‌هاي زيادي را طي كرده، گاهي با چالش و گاهي با تفاهم همراه بوده است اما تنش ميان دو كشور بعد از فاجعه منا در سال ٢٠١٥ كه صدها ايراني جان خود را از دست دادند، به اوج خود رسيد و اعدام شيخ نمر باقر النمر، روحاني شيعه به وسيله عربستان، آتش اين اختلافات را شعله‌ور كرد و تا جايي پيش برد كه با وقوع حادثه سفارت و كنسولگري عربستان در مشهد و تهران، روابط دو كشور كاملا قطع شد.
اين نشريه سعودي نوشته كه در چندماه گذشته روابط تهران و رياض وارد مسير تازه‌اي شده و بعد از توافق براي اعزام حجاج ايراني به عربستان، نشانه‌هايي از توافق ميان تهران و رياض نمايان شد. نشريه سعودي نوشته بعد از گذشت دو سال از قطع روابط ديپلماتيك دو كشور مصافحه وزير خارجه ايران و عربستان در استانبول در گرماگرم اتهام‌زني‌هاي متقابل دو كشور مسير اين اختلافات را معكوس كرده است و كاري كرده تا افرادي كه با خوشبيني به تحولات آتي نگاه مي‌كنند اين جمله را پيش خود تكرار كنند كه هيچ چيز در عالم سياست غيرممكن نيست.
پايگاه استراتفور در اين زمينه مي‌نويسد نمي‌توان مصافحه بين دو ديپلمات در يك نشست بين‌المللي را اساس و دليل بهبود رابطه دو كشور دانست آن هم در شرايطي كه فضاي منطقه‌اي كه ايران و عربستان را با پرونده‌هاي عراق، يمن، سوريه و لبنان احاطه كرده به گونه‌اي نيست كه اميدوار به گشايش بود.
العاجل اما در ادامه تحليل خود اين پرسش را مطرح كرده كه بازگشت روابط ايران و عربستان اگر عملي شود به چه صورت خواهد بود؟ آيا دو كشور به صورت تدريجي و محتاطانه روابط خود را از سر مي‌گيرند يا اينكه با شوكه كردن دنيا، با تفاهم و اعتماد پيش خواهند رفت؟
از طرف ديگر در حالي كه اتهام‌زني‌هاي رسانه‌هاي سعودي عليه ايران با انتشار خبر كشف گروهي تقريبا ٤٠ نفره كه براي ايران جاسوسي مي‌كرده‌اند، ادامه دارد اما ديدار جديدي ميان يك مسوول ارشد ايراني و وزير حج و عمره عربستان برگزار شد.
محمد بن صالح بن طاهر بن تنن در دفتر خود در مكه با حميد محمدي، رييس و سازمان حج و زيارت ايران و هيات همراهش ديدار كرده است. در اين ديدار بسياري از موضوعات درمورد حجاج ايراني كه در سال جاري ميلادي به عربستان سفر كرده‌‌اند، مورد بررسي قرار گرفته است. هيات حج ايراني در روز ١٣ آگوست نيز با محمد عبدالرحمن البيجاوي، معاون وزير حج در مكه ديدار كرده بود و دو طرف بر لزوم احترام به عزت حجاج تاكيد كرده بودند.
حتي ديدار مسوولان ايراني در اين سطح هم براي برخي اميدوار‌كننده است تا رابطه تهران و رياض را كه سال‌ها وي‍ژگي‌هاي يك رابطه خوب را نداشته، در مسير بهبودي بدانند. اما وقتي مي‌گوييم رابطه تهران و رياض هيچگاه مستحكم و ثابت نبوده و هر از گاهي بر اساس تحولات منطقه با بهبودي نسبي همراه بوده است به اين مساله استناد مي‌كنيم كه در طول روابط رياض با جمهوري اسلامي ايران تنها يك دوره در روابط دو كشور تغييرات مثبتي ايجاد شد كه مربوط به سال‌هاي ١٩٩٧ تا ٢٠٠٥ و دوران رياست‌جمهوري سيد محمد خاتمي بوده است گرچه در همان دوران هم اين روابط در مقطعي تحت تاثير پرونده هسته‌اي ايران قرار گرفته بود.
دليل عمده اين مساله را مي‌توان در تلاش دو كشور براي بازي كردن نقش رهبري در منطقه جست‌وجو كرد، از طرفي اينكه رياض و تهران هر دو توليد‌كننده عمده نفت در منطقه هستند كه مهم‌ترين منبع توليد انرژي در جهان به شمار مي‌رود، بر تقويت اين رقابت بي‌تاثير نيست. اگر نقاط اختلاف زيادي در سياست‌هاي دو كشور وجود داشته باشد با ايجاد شدن يك منفعت مشترك قابل ملاحظه مي‌توان به بهبود روابط آن دو كشور اميدوار بود، فاكتور مهمي كه شايد در رابطه ميان عربستان و ايران وجود نداشته باشد. با اين حال در سايه تحولات منطقه و در شرايطي كه ايران و عربستان دو كشور تاثيرگذار در مهم‌ترين پرونده‌هاي خاورميانه به شمار مي‌روند ناگزير هستند تا به نقطه اشتراك و تفاهمي در خصوص روابط خود و در نتيجه اين پرونده‌ها برسند.
به همين دليل است كه نمي‌توان اظهارات وزير كشور عراق را يك اشتباه لفظي دانست و به راحتي از كنار اين موضوع گذشت. محجوب الزويري نويسنده و استاد دانشگاه اردني معتقد است كه عبارت «هيچ چيز در دنياي سياست غير ممكن نيست» در واقع در موضوع روابط ايران و عربستان با چالش عمده‌اي مواجه است زيرا اختلاف‌هاي دو كشور فقط مربوط به مسائل و رويكردهاي سياسي دو پايتخت نيست بلكه بخشي از چالش موجود در ميان دو كشور اختلافات ايدئولوژيك است كه هرچه روابط به سوي بهبودي برود باز هم خطر ويراني آن وجود خواهد داشت. تصوير منفي كه تهران و رياض از همديگر دارند به ايدئولوژي حاكم بر هر دو كشور مربوط مي‌شود زيرا ايران در نظر عربستان يك كشور شيعه توسعه‌طلب است در حالي كه رياض در چشم تهران يك دولت وهابي با ريشه‌هاي تكفيري است و در اين وضعيت هر رابطه‌اي كه در حاشيه تحولات سياسي منطقه ميان اين دو كشور ايجاد شود پايدار و با ثبات نخواهد بود.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=84637
ش.د9602702