سفر فشرده مدير کل سازمان انرژي اتمي به ايران با ديدارهاي موفقيت آميز و گام‌هاي رو به جلو در عملياتي سازي برجام همراه بود. همچنين آمانو با تاکيد مجدد بر همکاري سازنده تهران و اين سازمان راستي آزما و اعلام پايبندي جمهوري اسلامي به توافق هسته اي، بهانه جويي‌هاي آمريکا را زير سوال برد.به گزارش گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا، در ادامه روند همکاري‌هاي چند ساله ايران و آژانس بين المللي انرژي اتمي، «يوکيا آمانو» مدير کل اين سازمان در سفري يک روزه به کشور ما هفتم آبان ماه با حجت الاسلام «حسن روحاني» رئيس جمهوري، «علي اکبر صالحي» رئيس سازمان انرژي اتمي و «محمدجواد ظريف» وزير امور خارجه ديدار و گفت‌وگو کرد. اين ديدار بيش از پيش از تعامل سازنده و دوجانبه تهران و آژانس رونمايي کرد که به رغم کارشکني‌هاي آمريکا همچنان در مسير مشخص شده حرکت مي کند. در اين ميان بايد از دو منظر به رخداد اخير نگريست؛ نخست، از دريچه نگاه آژانس به عنوان داور بي طرف و دوم از منظر اقدامات اعتمادساز و سازنده جمهوري اسلامي در اجراي توافق.
تاثير همکاري ايران و آژانس بر انزواي آمريکا
برخي گمان مي کردند که ممکن است فشارهاي آمريکا بر آژانس در اين سفر خود را نشان داده و شاهد درخواست‌هاي غيرمنتظره از جانب آمانو باشيم. رفتار آژانس اما نشان داد که همانند اتحاديه اروپا مسيري جدا از آمريکا را در پيش گرفته و به طور جدي پيگير اجراي برجام است و در اين راه، نقش داور بي طرف را بازي مي کند؛ نقشي که از آغاز گفت وگوهاي هسته اي بر عهده اين نهاد معتبر بين المللي قرار داده شده است. البته طرف ديگر قضيه را هم بايد در نظر گرفت که به نقش سازنده جمهوري اسلامي ايران و همکاري نزديک تهران با آژانس ارتباط مي يابد. مقامات کشور ما با تکيه بر قدرت نرم ديپلماتيک توانستند پيام صلح آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران را به گوش جهان برسانند. بنابراين با برجام ديگر هيچ بازيگري در عرصه منطقه‌اي و بين المللي نمي‌تواند، برنامه هسته‌اي جمهوري اسلامي را به عنوان تهديدي براي جامعه بشري تلقي و در اين باره جو سازي کند. همين همکاري‌ها درچارچوب ايران باعث شده کشوري چون ايالات متحده که پيشتر باني و حامي بزرگترين طرح‌هاي ضدايراني از تهديد گرفته تا تحريم بود حال در وضعيت تنگنا قرار گيرد.
با برجام شرايط براي ايالات متحده بسيار دشوار شده به طوري که اصرار «دونالد ترامپ» رييس جمهوري تازه کار اين کشور بر برجام گريزي، متحدان گذشته کاخ سفيد را از آن دور ساخته است. کشورهاي اروپايي که تا چند سال پيش در پي صدور قطعنامه‌هاي شوراي امنيت با آمريکا در يک صف قرار گرفتند اکنون جبهه‌اي در مقابل ترامپ آراسته و مدعي‌اند که با خروج آمريکا از برجام، آنها به توافق هسته‌اي پايبند خواهند ماند. همانند رخدادي که چند روز پيش در بروکسل اتفاق افتاد و سران 28 کشور عضو اتحاديه اروپا در اين نشست حمايت خود را از برجام اعلام کردند. دور از ذهن نيست که اين پيام براي مرد شماره يک دولت آمريکا ارسال شده است. جديت سه کشور اروپايي عضو گروه 1+5 تا جايي ادامه يافت که رييس‌جمهوري آمريکا ناگزير به پذيرش نقش مستقل بروکسل از واشنگتن شد و اظهار داشت «مخالف ادامه روابط تجاري آلمان و فرانسه با ايران نيستم». از طرفي، چنين مواضع مشابهي از طرف «رکس تيلرسون» وزير امور خارجه آمريکا نيز انتشار و انعکاس يافت که وي مدعي شد آمريکا قصد بر هم زدن معاملات تجاري اروپا و ايران را ندارد.
فضاي پس از تاييد مجدد برجام
ايران با هموارسازي بستر براي بازرسان آژانس نشان داده که هيچ گونه انحرافي در برنامه هسته اي خود نداشته و همانند گذشته به فعاليت‌هاي صلح‌آميز خود با حضور يا بدون حضور ماموران اين سازمان بين المللي ادامه خواهد داد. حسن نيت تهران در اين زمينه به انتشار هشت گزارش آژانس با محتواي تاييد پايبندي ايران به برجام منجر شد. از طرفي، سخنان آمانو در ايران بار ديگر اقدامات سازنده و همسوي تهران و آژانس را در سطح بين المللي انعکاس داد.
وي در بخشي از اعلام مواضع خود گفت :از ژانويه 2016 آژانس پايبندي ايران به توافق هسته‌اي برجام را کاملا زير نظر دارد. آژانس به صراحت اعلام مي کند که ايران به تعهدات خود تحت توافق هسته اي پايبند بوده است. در چنين شرايطي، راه براي ايالات متحده ناهموار به نظر مي رسد چرا که جهان بار ديگر نداي پايبندي ايران به برجام و صلح آميز بودن فعاليت‌هاي هسته اي جمهوري اسلامي را از زبان نماينده خود در سازمان بين المللي انرژي اتمي شنيد. از اين رو هر اقدام مخالفي از جانب مقامات آمريکا در کاخ سفيد و کنگره با محکوميت جهاني مواجه خواهد شد.
با سفر آمانو به ايران و مهر تاييد مجدد وي بر اقدامات برجامي تهران، اين نکته برداشت مي شود که تلاش آمريکايي‌ها براي اثرگذاري بر آژانس بي‌نتيجه بوده و آنها ناگزير به پيمودن راه‌هاي ديگري براي مقابله با ايران هستند. اعمال تحريم‌هاي غيرهسته اي از جمله حقوق بشري، موشکي و تروريستي از جمله اين روش‌ها محسوب مي شود که ايالات متحده بر آن متمرکز شده است.بنابراين، ترامپ و هم حزبي‌هاي جمهوريخواه وي در دولت و قوه قانونگذاري ايالات متحده، از روش‌هاي غيربرجامي، هدف اصلي خود را که همان ضربه زدن به برجام و عادي سازي روابط ايران با جهان است، پيگيري مي کنند تا بلکه جمهوري اسلامي را از اجراي توافق هسته اي و پايبندي به برجام دور سازند. درک هدف شوم سران واشنگتن باعث شده که مسئولان جمهوري اسلامي با ديگر اعضاي گروه 1+5 و آژانس در جبهه‌اي واحد مقابل زياده خواهي‌هاي آمريکا قرار گيرند.
خلع سلاح هسته‌اي و تکاپوي ايران براي ايجاد جهاني امن
جمهوري اسلامي ايران به عنوان يک عنوان يک عضو «پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته اي (NPT) همواره توليد، انباشت و کاربرد سلاح‌هاي کشتار جمعي را حرام و مردود دانسته و از هر فرصتي براي ايجاد جهاني امن بهره مي‌گيرند؛ همانند قطعنامه پيشنهادي کشور ما در خصوص خلع سلاح هسته اي که به تازگي در سازمان ملل تصويب شد. پس از جنگ جهاني دوم و بکارگيري مکرر سلاح‌هاي کشتار جمعي، کشورهاي جهان تصميم گرفتند تا با اجماع و تدبيري سنجيده از تکرار رخدادي مشابه جلوگيري به عمل آورند. به ويژه استفاده ايالات متحده از بمب‌هاي اتمي عليه دو شهر هيروشيما و ناکازاکي ژاپن که به خسارت‌هاي گسترده جاني و مالي اين کشور انجاميد، جهان را به فکر خلع سلاح هسته‌اي فرو برد. با وجود قدمت نيم قرني پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي (ان.پي.تي) و عضويت نزديک به 190 کشور جهان در آن اما افق خلع سلاح هسته‌اي همچنان محو است.
در اين ميان ايران طي سال‌هاي گذشته تلاش‌هاي زيادي را براي اجراي مفاد ان.پي.تي انجام داده است. همين چند روز پيش نمايندگان 112 کشور حاضر در کميته خلع سلاح مجمع عمومي سازمان ملل متحد به طرح پيشنهادي ايران راي مثبت دادند؛ طرحي در ارتباط با موضوع خلع سلاح کامل که مورد استقبال بازيگران دارنده سلاح‌هاي هسته‌اي از جمله اروپا و آمريکا و ... قرار نگرفت. در نتيجه، 44 کشور به اين قطعنامه پيشنهادي راي منفي و 15 کشور ديگر نيز به آن راي ممتنع دادند.بر پايه اين قطعنامه پيشنهادي از تمامي دول عضو پيمان ان.پي.تي درخواست مي شد که به تعهدات مندرج در متن اين پيمان نامه پايبند باشند. ضمن اينکه از دولت‌هاي داراي سلاح‌هاي هسته‌اي درخواست تسريع انجام تعهدات در خصوص انهدام کامل زرادخانه تسليحات اتمي بر اساس اصول شفافيت، برگشت‌‌ناپذيري و نظارت بين المللي مي شد.
مفاد ناديده گرفته شده
تاکنون بارها اعضاي «ان .پي .تي» براي بازنگري در اصول و رسيدن به جهان عاري از سلاح‌هاي هسته‌اي کنفرانس‌هايي را از جمله در سال‌هاي 1995، 2000، 2010 و 2015 برگزار کرده اند تا گام به گام به اين هدف نزديک تر شوند اما کشورهاي قدرتمند و برخوردار از سلاح‌هاي هسته‌اي، مهمترين موانع موجود بر سر راه تحقق اين هدف‌اند. در اين زمينه، نگاهي به چند ماده از متن پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي ضروري مي نمايد؛ موادي که متاسفانه برخي از اعضاي پيمان از آن عدول کرده‌اند.
ماده يک ان.پي.تي به کشورهاي برخوردار از سلاح‌هاي هسته اي اشاره دارد و در آن آمده است «هر دولت داراي تسليحات هسته اي، در اين پيمان متعهد مي شود از انتقال هرگونه سلاح‌هاي هسته اي يا ديگر ابزارهاي انفجار هسته‌اي يا دادن کنترل مستقيم يا غير مستقيم سلاح‌ها يا ابزارهاي انفجار هسته اي به ديگران خودداري کند.
ماده 2 اين پيمان نامه به اعضاي فاقد اين نوع تسليحات اشاره و تاکيد مي کند که هر دولت فاقد تسليحات هسته اي در اين پيمان متعهد مي شود هيچگونه سلاح هسته‌اي يا ابزارهاي انفجار هسته‌اي و اعمال کنترل مستقيم يا غير مستقيم بر چنين سلاح‌ها يا ابزارهايي را از هر منبع انتقال دهنده يا به هر نحو ديگري، دريافت نکند؛ به ساخت يا تلاش براي دستيابي به سلاح‌ها يا ابزارهاي انفجار هسته اي مبادرت نورزد.برخي کشورها در هر دو دسته، اين دو ماده پيمان نامه را ناديده گرفته اند که در نتيجه آن بر شمار سلاح‌هاي هسته اي و گستره کشورهاي داراي اين نوع سلاح‌ها افزوده شد.
از طرفي، برخي بازيگران بين المللي راه دستيابي به جنگ افزارهاي هسته اي را عدم ورود به اين پيمان دانستند و تاکنون نيز به ان.پي.تي ملحق نشده‌اند که هند، پاکستان و رژيم صهيونيستي از آن جمله‌اند. البته کره شمالي ابتدا به ان.پي.تي پيوست و بعد از مدتي براي توسعه فعاليت‌هاي هسته‌اي خود از آن خارج شد.
فضاي باز خارج از پيمان
با وجود گذشت نزديک به 50 سال از زمان شکل گيري پيمان انتظار مي‌رود که به تدريج شاهد خلع سلاح هسته‌اي کامل در جهان باشيم اما برخي از گزارش‌ها دست کم از وجود 15 هزار کلاهک هسته اي در اين کره خاکي حکايت مي کنند. همچنين تخمين زده مي شود رژيم صهيونيستي بين 200 تا 300 عدد از کلاهک‌هاي مذکور را در اختيار داشته باشد. مقامات رژيم صهيونيستي تاکنون از عضويت در ان.پي.تي خودداري کرده و در برابر خلع سلاح هسته‌اي به شدت مقاومت نشان داده‌اند، همان طور که قطعنامه پيشنهادي اخير ايران نيز به مذاق آنان خوش نيامد. در ضمن آنها به نمايندگان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به عنوان ناظر اين حوزه، اجازه ورود و بازرسي از تاسيسات نظامي و هسته‌اي خود را نمي دهند. افزون بر آن، مقامات تل آويو تا به امروز از پذيرش پروتکل الحاقي نيز طفره رفته تا از هر گونه نظارت و بازرسي مصون بمانند.
اين در حالي است که بازيگري چون ايران با عضويت در پيمان ان.پي‌تي، همکاري نزديکي با آژانس بين المللي انرژي اتمي داشته و پروتکل الحاقي را نيز به صورت داوطلبانه اجرا مي کند. تهران به دليل فعاليت‌هاي هسته اي صلح‌آميز خود هرگز از بازرسي‌هاي آژانس نگراني نداشته و بستر را براي ماموران اين نهاد راستي آزما فراهم کرده است. سفر موفقيت آميز چند روز پيش «يوکيا آمانو» مدير کل اين سازمان به تهران و تاييد مجدد پايبندي ايران به برجام نمونه اي از اين همکاري‌هاي نزديک و سازنده بود. از اين رو مي توان جمهوري اسلامي ايران را به عنوان عضوي پويا در ميان اعضاي ان.پي.تي دانست که از هر فرصتي براي خلع سلاح هسته اي چه در ميان اعضاي ان.پي.تي و چه بازيگران خارج از دايره پيمان، استفاده مي کند. انتظار مي رود که کشورهاي برخوردار از سلاح‌هاي هسته‌اي ماده 6 ان.پي.تي را برنامه راه خود قرار دهند؛ ماده اي که تاکيد مي کند «تمام همپيمانان متعهد مي شوند، مذاکرات به منظور توقف مسابقه سلاح‌هاي هسته اي و خلع سلاح هسته اي و انعقاد پيماني جهت خلع سلاح کامل و عام با مقررات دقيق و موثر را با حسن نيت و در اسرع وقت آغاز کنند. ادامه دارد...
ش.د9603334