(روزنامه جوان – 1396/09/02 – شماره 5243 – صفحه 51)
رؤساي جمهور ايران، تركيه و روسيه در سوچي چشم اندازي جديد براي نظام امنيتي منطقه‌اي ترسيم كردند، نشستي كه تل آويو و واشنگتن را نگران كرده است. دونالد ترامپ و بنيامين نتانياهو تنها ساعاتي قبل از نشست سه جانبه سوچي با پوتين تلفني گفت و گو كردند. تماس تلفني رئيس‌جمهور امريكا با پوتين 90 دقيقه و گفتوگوي تلفني نخست وزير رژيم صهيونيستي با پوتين 30 دقيقه طول كشيد. نتانياهو از پوتين خواسته كه ملاحظه امنيت اسرائيل را داشته باشد و نگذارد نقش و نفوذ ايران در سوريه پس از داعش گسترش پيدا كند.
نشست سه‌جانبه رؤساي جمهور ايران، تركيه و روسيه، شب گذشته در شهر ساحلي سوچي در جنوب غربي روسيه برگزار شد. ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه در اين نشست شرايط كنوني سوريه را « مرحله‌اي جديد» خواند كه به گفته او مي‌توان از خلال آن«راهكاري سياسي در سوريه را اجرا» كرد. پوتين كه در اين نشست ميزبان روحاني و اردوغان بود گفت كه بدون نقش سازنده ايران و تركيه، «ممكن نبود درگيري‌ها در سوريه متوقف شود و به لطف كمك‌هاي اين دو كشور، سوريه از فروپاشي حفظ شد و داعش شكست خورد.
ما موفق شديم از تجزيه سوريه جلوگيري كنيم و فرصتي حقيقي براي جلوگيري از جنگي كه از سال‌ها پيش در اين كشور جريان دارد، دست داد.» رئيس‌جمهور روسيه همچنين در پايان نشست سوچي گفت: «اميدواري اين است كه توافقات به دست آمده ميان سه كشور، مي‌تواند روند حل مشكلات در سوريه را سرعت ببخشد، از به وجود آمدن مشكلات نو و از تقابل‌هاي تباري و مذهبي در منطقه جلوگيري كند و بدون شك بايد بتواند تأثير جدي بر شرايط شرق نزديك بگذارد.» حسن روحاني رئيس‌جمهور ايران هم كه ديروز صبح قبل از پرواز به روسيه از شكل‌گيري «روندي ديگر» در سوريه در چارچوب نشست سوچي سخن گفته بود، در نشست سوچي تأكيد كرد كه اين نشست « آغاز مرحله‌اي نوين است». روحاني گفت: «اكنون هيچ بهانه‌اي براي حضور نظامي بيگانگان در خاك سوريه بدون توافق دولت مشروع آن كشور وجود ندارد. » رئيس‌جمهور ايران، نشست سه‌جانبه رؤساي ايران، روسيه و تركيه را نتيجه ۱۱ ماه «همكاري و هماهنگي سياسي و ميداني در مسير انجام توافقات» سه كشور دانست و گفت: «توانسته‌ايم به توفيقات قابل‌توجهي براي توقف درگيري‌ها در سوريه نائل آييم.
مرحله جديد تسهيل گفتوگوي ملي نيز همانند روند موفق آستانه نيازمند تداوم مشورت‌ها، هماهنگي‌ها و همكاري‌ها ميان سه كشور در سطوح مختلف است. محمدجواد ظريف در توئيتي، نشست سوچي را «نشستي تاريخي »توصيف كرد و نوشت: « ما در مسير درست در حال حركتيم.» برخي منابع مي‌گويند كه روس‌ها طرحي جديد را براي حل و فصل سياسي بحران سوريه مطرح كرده‌اند كه پوتين آن را با امريكايي‌ها هم در ميان گذاشته است. به نوشته واشنگتن پست، روسيه دوم دسامبر 2017 قرار است از اجتماعي در حدود هزار و 300 نفر از سوري‌هايي كه نماينده معارضان، دولت و طيفي از ديگر گروه‌هاي سوري هستند براي گفت‌وگو درباره مفاد قانون اساسي ميزباني كند. بر اساس پيش‌نويس طرح پيشنهادي روسيه، پس از تكميل فرآيند نگارش اين سند، انتخاباتي برگزار خواهد شد كه «بشار اسد» رئيس‌جمهوري كنوني سوريه نيز امكان رقابت در آن را خواهد داشت.
روزنامه امريكايي «واشنگتن‌پست» در گزارشي با اشاره به اين مطلب نوشت: به نظر مي‌رسد سفر از پيش اعلام نشده بشار اسد به روسيه تأييدي بر نقش آتي وي در هرگونه راه‌حل نهايي در سوريه است. اين در حالي است كه ديروز گروهي از معارضان سوري كه سعودي‌ها آنها را موازي با نشست سوچي در رياض گردهم آورده بودند در نشست رياض۲ اعلام كرده‌اند كه بشار اسد بايد پيش از آغاز مرحله انتقالي از قدرت كنار رود. در پايان نشست ديروز سوچي، رؤساي جمهور سه كشور يك بيانيه مشترك صادر و توافق كردند كه «همچنان به تلاش‌هاي هماهنگ خود ادامه دهند تا از پيشرفت در كاهش خشونت و عدم بازگشت آن اطمينان حاصل كنند. » آنها همچنين توافق كردند ايران، روسيه و تركيه تا شكست نهايي اين گروه‌ها به همكاري با يكديگر ادامه دهند. ساير محورهاي اصلي اين بيانيه مشترك به شرك زير است:
1ـ حمايت از ايجاد نواحي كاهش تنش در سوريه از طريق فرآيند آستانه
2ـ كمك به سوري‌ها براي برگرداندن وحدت كشور و دستيابي به يك راه‌حل سياسي براي بحران ازطريق يك فرآيند سوري-سوري فراگير، آزاد، منصفانه و شفاف كه منجر به تدوين قانون اساسي با حمايت مردم سوريه و انتخابات آزاد و منصفانه با مشاركت تمامي مردم واجد شرايط در سوريه تحت نظارت مناسب سازمان ملل شود، كمك كنند.
3ـ حمايت از چارچوب آستانه و دستاوردهاي آن تبديل به ابزاري موثر براي كمك به صلح و ثبات در سوريه شده است.
مختصات نظم جديد
حسن روحانی، رئیس‌جمهور صبح دیروز قبل از ترك تهران به مقصد سوچی، نشست سوچی را دیداری مهم در سطح سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه خواند و از شكل‌گیری روندی متفاوت از آنچه كه غرب در سوریه به دنبال آن بود، سخن گفت. به گفته روحانی، روندی كه قدرت‌های بزرگ غربی برای منطقه طراحی كرده بودند، جزئی از طرح کلی «خاورمیانه بزرگ یا خاورمیانه بزرگ‌تر» بود، در حالی كه در نظم جدید،« آینده سوریه به دست نیرو‌‌‌ها و قدرت‌های خارجی نخواهد بود، آینده سوریه در اختیار مردم سوریه خواهد بود.» او گفت:« مسئله سوریه و عراق با آنچه که آنها فکر می‌کردند، حل و فصل نخواهد شد و باید در یک روند دیگری در نهایت نظر ملت‌های منطقه پذیرفته شود.» رئیس‌جمهور ایران«پایه‌های تروریسم در عراق و سوریه» را «فرو ریخته» توصیف كرد و گفت مبارزه تهران با گروه‌های تروریستی در منطقه تا ریشه‌کنی آنها ادامه می‌یابد. رئیس‌جمهور ایران بعد از ورود به سوچی، با پوتین ملاقات كرد و بعد از آن هم، ملاقاتی دوجانبه با رجب طیب اردوغان انجام داد. اردوغان بعد از ملاقات با روحانی، اجلاس سوچی را «یک دیدار تاریخی برای حل بحران سوریه» توصیف كرد و ساعتی بعد، نشست سه‌جانبه رؤسای جمهور سه كشور شروع شد.
رصد سوچی در بالا‌‌‌ترین سطوح
تنها چند ساعت قبل از نشست سه‌جانبه سوچی، یك دیپلماسی گسترده در منطقه شكل گرفت، تحولی كه نشان می‌دهد رهبران عربی و غربی در بالا‌‌‌ترین سطوح، نشست سه‌جانبه ایران، تركیه و روسیه را رد رصد می‌كنند. ابتدا دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا با پوتین تلفنی یك ساعت ونیم كامل گفت‌وگو كرد و ساعاتی بعد هم یك گفت‌وگوی تلفنی نیم ساعته بین پوتین و نتانیاهو انجام شد. دونالد ترامپ بعد از گفت‌وگو و گو با پوتین در جمع خبرنگاران گفت: «ما یک گفت‌وگوی فوق‌العاده با ولادیمیر پوتین داشتیم.» وی این گفت‌وگو را «بسیار جدی» توصیف كرد.
گفت‌وگوی تلفنی پوتین با نتانیاهو گستره و عمق نگرانی رژیم صهیونیستی از اجلاس سوچی را نشان داد. روزنامه «تایمز اسرائیل» نوشته كه گفت‌وگوی نتانیاهو با پوتین، ناشی از نگرانی اسرائیل از تحکیم مواضع ایران در سوریه، به خصوص در نزدیکی مرز سوریه با اسرائیل بوده است. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از رئیس‌جمهور روسیه خواسته كه رعایت امنیت اسرائیل را بكند و خواستار آن شده که نقش و نفوذ ایران در سوریه کاهش پیدا كند. روزنامه تایمز آو اسرائیل ادعا كرده كه روسیه به اسرائیل اطمینان داده حضور نظامی ایران در سوریه محدود به مبارزه با تروریسم می‌شود و پس از پایان این مبارزه، نیروهای نظامی ایران خاک سوریه را ترک خواهند کرد؛ گزارشی که منابع روس آن را تأیید نكرده‌اند. اسپوتنیك هم نوشته كه نتانیاهو به پوتین گفته كه اسرائیل تلاش‌های ایران را برای پابرجا شدن در سوریه نمی‌پذیرد. پوتین پیش از نشست سوچی در تماس تلفنی با ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی نیز گفت‌وگو كرد.
تضعیف مواضع آمریکا
منابع روس می‌گویند كه پوتین و اسد قبل از اجلاس سوچی نقشه راه را برای بررسی رهبران روسیه، ایران و ترکیه ترسیم کردند و در سوچی، توافق‌‌‌‌هایی به دست خواهد آمد که تأثیر به‌سزایی در برقراری امنیت بین‌المللی خواهد داشت. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه هم گفته كه گمان می‌كند« دیدار سه‌جانبه کاری خواهد کرد تا حرکت به سوی مذاکرات مستقیم میان دولت و طیف کامل اپوزیسیون درباره ساختار سیاسی سوریه پس از پایان اختلاف تشویق شود.» کارینه گوورگیان، شرق‌شناس و کارشناس در امور سیاسی به راشاتودی گفته كه موضوع مرکزی مورد بحث در سوچی ساختار بعد از جنگ سوریه خواهد بود.
مسکو، آنکارا و تهران منافع خود را دنبال می‌کنند و هر کدام در فکر ملت خود است ولی باید منتظر آن بود تا مواضع شان همتراز شوند. به گفته گوورگیان، در وضعیت كنونی و با اجلاس سوچی مواضع امریکا در منطقه به شدت ضعیف‌تر می‌شود و امریکا برای نگهداری آنها از هرگونه مانع استفاده خواهد نمود. این كارشناس روس می‌گوید:« امریکا در محل‌های مذاکرات بین‌المللی روز به روز از توانش در ایجاد موانع در راه تشکیل ساختار جدید سیاسی در سوریه کاسته می‌شود و نمی‌تواند بر روندهای داخلی جاری در سوریه تأثیر بگذارد.»
ش.د9603865