(روزنامه جمهوري اسلامي – 1396/08/01 – شماره 11001 – صفحه 6)
آیا دولت- ملت، ایده‌ای تمام شده است؟ بعد از سال‌ها تلاش برای ایجاد یک دولت مدرن در افغانستان، امروز منطقه و این کشور با مساله تازه‌ای روبرو شده است. آیا اصلا ممکن است که یک دولت- ملت در افغانستان ایجاد شود؟ یا این که قومیت‌ها در رقابت با تلاش برای ایجاد یک دولت مدرن در افغانستان پیروز شده‌اند؟
به گزارش ایسنا، این سوالی بود که ششمین کنفراس امنیتی هرات تلاش کرده است تا به آن پاسخ دهد. 130 مهمان از ایران، آمریکا، فرانسه، ایتالیا، بریتانیا، هند، چین، قزاقستان و تاجیکستان، ناتو و سازمان ملل در این کنفرانس دو روزه تلاش کردند در سخنرانی‌های متعدد به این سوال پاسخ دهند که آیا دوران دولت-ملت‌ها تمام شده است یا ایده ساخت دولت مدرن افغانستان غیرقابل گفت‌وگوست.
در این کنفرانس که جو آن به شدت ضد ترامپ و همراه با حملات مکرر به استراتژی آمریکا در منطقه بود، سیاست‌های تازه خاورمیانه‌ای دولت آمریکا، دولت‌های پاکستان و هند و سازمان‌های بین‌المللی در مورد افغانستان به نقد و نظر گذاشته شد.
کریستن فیر، استاد دانشگاه جورج‌تاون و کارشناس مسائل افغانستان در سخنرانی خود در این کنفرانس با اشاره به مبارزه تاریخی با نازیسم و نژادپرسی در دنیا، گفت: پدربزرگ‌های ما با نازیستم جنگیده‌اند و حالا نوبت ماست که این جنگ را ادامه دهیم. متاسفم که بگویم رئیس‌جمهور فعلی آمریکا بر اساس ایده‌هایی انتخاب شده است که هیچ وقت فکر نمی‌کردیم در آمریکا جایگاهی داشته باشد. ترامپ بر اساس ایده‌های نژادپرستانه و دیگرهراسی به ریاست‌جمهوری دست یافته است. او مانند یک بچه‌مدرسه‌ای رهبر یک کشور را «مرد موشکی» می‌نامد و می‌خواهد از برجام خارج شود!
استاد دانشگاه جورج‌تاون: اصول دموکراتیکی که ما می‌خواهیم در دنیا توسعه دهیم، در کشور خودمان به درستی اجرا نمی‌شود این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به وضعیت دموکراسی در افغانستان، گفت: بعد از انتخاب ترامپ ما به این نگاه دست یافتیم که روند انتخابات در کشور خودمان، دچار مشکل است. اصول دموکراتیکی که ما می‌خواهیم در دنیا توسعه دهیم، در کشور خودمان به درستی اجرا نمی‌شود. در کشور ما، 80 درصد نمایندگان پارلمان توسط 20 درصد مردم انتخاب می‌شوند. به همین دلیل است که فکر می‌کنم مساله دولت-ملت در آمریکا و در تمام دنیا باید مورد بازنگری قرار بگیرد.
کارل آیده، فرستاده ویژه سابق سازمان ملل در افغانستان هم در آغاز این اجلاس با اشاره به این که پیش از ورود به دوران دولت ملی، دنیا جایی بسیار ناامن‌تر و خشن‌تر از امروز بود، گفت: در گذشته، دوره‌های جنگ، با تنفس‌های بسیار کوتاه صلح ادامه پیدا می‌کرد اما وقتی دولت-ملت حاکم شد، مردم تبدیل به شهروندان شدند؛ تا حدود نیمه اول قرن بیستم، دولت-ملت‌ها در تمام دنیا حاکم شده بودند و امروز ما شاهد چنان پیشرفت‌هایی در علم و تکنولوژی هستیم که بشر حتی آن را به خواب خود هم نمی‌دید.
بعد از جنگ جهانی دوم، اتحادیه‌هایی بر اساس تجارت شکل گرفت و تلاش شد تا اشتباه‌های فاجعه‌بار گذشته تکرار نشود و بعد از آن شاهد رقابت دولت-ملت‌ها با اتحادیه‌های جهانی بوده و هستیم. ما به دوره‌ای وارد شده‌ایم که پایداری در همه کشورها به یکدیگر وابسته است. امروز شاهد آن هستیم که خطر تروریسم بین‌المللی نه تنها خاورمیانه بلکه همه دنیا را تهدید می‌کند. وقتی تکنولوژی به این سرعت دنیا را تغییر می‌دهد و بسیاری از چالش‌ها دیگر نه تنها مساله داخلی کشورها بلکه مساله‌ای بین‌المللی هستند، آیا باز هم می‌توانیم به همان شکل قبل به حکومت‌داری بپردازیم؟ فکر می‌کنم باید برای پاسخ به این سوال وقت بیشتری گذاشته شود.
پائلو کوته، دبیرکل کنفرانس پگواش میهمان ایتالیایی کنفراس هرات بود که در پاسخ به این سوال که چرا دولت-ملت‌ها در منطقه غرب آسیا با مشکل روبرو هستند، گفت: به نظر من مساله اصلی این است که روابط بین‌المللی و تجاری به اندازه کافی در آسیای غربی و خاورمیانه رشد نکرده است. درافغانستان، هنوز یکی از مشکلات کشور، ایجاد یکپارچگی و قرار دادن کشور تحت یک حاکمیت واحد است. بخشی از این مشکل ناشی از جنگ و فعالیت‌های نظامی است اما تاثیر اقتصاد در وضعیت موجود جوامع آسیای غربی را نباید نادیده گرفت.
بازی کردن با تعداد نیروهای نظامی در افغانستان مساله‌ای را حل نمی‌کند وی همچنین در مورد استراتژی تازه ترامپ در خصوص افغانستان گفت: به نظر من بازی کردن با تعداد نیروهای نظامی در افغانستان مساله‌ای را حل نمی‌کند. مساله اصلی در این کشور بازسازی یگانگی افغانستان است و تا به موفقیت قابل قبولی در این عرصه دست پیدا نکنیم و تا زمانی که یک پارچگی حاصل نشود، همه مسائل دیگر فرعی هستند. نباید اجازه دهیم طالبان و ایده‌های مشابه آنها دوباره همه‌گیر شوند، چون دراین صورت شاهد سوریه‌ای دیگر خواهیم بود.
مگنوس مارسدن، مدیر مرکز آسیایی دانشگاه ساسکس انگلستان البته معتقد بود: نباید نادیده بگیریم که بسیاری از ایده‌هایی که منجر به تشکیل دولت-ملت شدند، در حال حاضر زیر سوال هستند. جامعه سنتی از یک ثبات قابل قبول برخوردار بود اما در جامعه مدرن، تغییرات زیادی رخ داده است. به نظر من امروز به جایی رسیده‌ایم که باید در مورد ماهیت ایده دولت-ملت و رابطه آن با اسلام و اسلام سیاسی بازاندیشی کنیم. در مورد ملیت و ملی‌گرایی نظریه‌های متفاوتی وجود دارد اما نباید فراموش کنیم که احساس ملی‌گرایی زمانی به وجود آمد که هنوز ملت وجود نداشت. این احساس بود که ملت و ملیت را به وجود آورد؛ در حالی که در کشورهای پسااستعماری این تاثیر پذیرفتن از دولت-ملت اروپایی بود که مفهوم ملیت را ایجاد کرد و این مساله‌ای است که نیاز به تفکر بیشتر دارد.
در بخش دیگری از این همایش دو روزه که به مسائل ملموس‌تر افغانستان پرداخته شد، جیمز آرمسترانگ، مشاور سیاسی ناتو در افغانستان در مورد رابطه ناتو و این کشور، گفت: ما بعد از سال‌ها به این نتیجه رسیده‌ایم که تنها راه حل برای مساله افغانستان، راه حل سیاسی است. ما اینجا نیستیم تا در درگیری‌ها شرکت کنیم بلکه اینجا هستیم تا به نیروهای افغانستان آموزش دهیم که بتوانند از خودشان و کشورشان دفاع کنند. ما قصد نداریم افغانستان را تنها بگذاریم اما قصد هم نداریم نیروهایمان را دراین کشور بیشتر کنیم. ما به مردم و دولت افغانستان کمک کردیم و به آنها اعتماد کردیم و امیدواریم آنها بتوانند سریع‌تر به اهدافی که برایشان ترسیم شده است، دست پیدا کنند اما همزمان ما نگران مساله فساد در بین نیروها هستیم.
در حالی که اظهارات آرمسترانگ با مخالفت تعدادی از مدعوان کنفراس از جمله برخی آمریکایی‌های حاضر در جلسه روبرو شد، او به این سوال که آِیا ناتو در افغانستان شکست خورده است یا نه، پاسخی نداد و تنها تاکید کرد که ناتو تلاش می‌کند به افغانستان کمک کند تا خودش مشکلات خودش را برطرف کند.
توماس جانسون، محقق آمریکایی دیگری که در این کنفرانس حضور داشت، با بررسی آمارهای انتخابات در سال‌های گذشته افغانستان، وضعیت دموکراسی در این کشور را نگران‌کننده دانست و گفت: تحقیقات نشان می‌دهد که در افغانستان، در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری مردم به کاندیداهایی از قوم خودشان رای می‌دهند که این مساله منجر به این می‌شود که قومی که اکثریت را در افغانستان دارد، نمایندگان سیاسی بیشتری را هم در سمت‌های بالای کشور داشته باشد. همچنین در انتخابات لویه جرگه شاهد این هستیم که در میان حدود 300 نماینده شهر کابل، نفر اول تنها کم‌تر از 4 درصد آرا را به دست آورده و تعداد زیادی از نمایندگان با زیر یک درصد آرا به لویه جرگه رفته‌اند. این نشان می‌دهد که دموکراسی درافغانستان دچار مساله است و افرادی که در لویه جرگه حضور دارند، نمی‌توانند مردم را نمایندگی کنند. به همین دلیل من فکر می‌کنم باید از این تحقیقات نتیجه بگیریم و به سمت اصلاح قانون انتخابات حرکت کنیم.
وی در بخش دیگری از اظهاراتش با انتقاد از این که ساختارهای سنتی دموکراسی در افغانستان از بین رفته است، از سیاست‌های آمریکا در منطقه ابراز نارضایتی کرد و گفت: ما با تحمیل شیوه دموکراسی آمریکایی به کشورها مشکلات آنها را بیش از قبل کردیم.
بخش قابل توجهی از کنفراس امنیتی هرات به مساله لزوم تغییر یا اصلاح کلی قانون اساسی و قانون انتخابات و تغییر نظام از ریاستی به پارلمانی گذشت. در نهایت طرفداران اصلاحات حرف‌های بیشتری برای گفتن داشتند؛ از جمله محمد نعیم ایوب‌زاده، رئیس بنیاد انتخابات شفاف افغانستان که به اشاره به تحقیقاتی که در مورد مشارکت سیاسی مردم افغانستان انجام شده است، پرداخت و گفت: با این که مردم دارای نگرانی‌های جدی در مورد دخالت دولت در انتخابات و بروز اشکال در روند انتخاب رئیس‌جمهور در انتخابات آتی افغانستان هستند و با این که تحقیقات نشان می‌دهد شمار قابل ملاحظه‌ای از مردم هنوز اطلاع درستی در مورد مسائل انتخابات و کشمکش‌های سیاسی ندارند، اما باز هم حدود 53 درصد مردم می‌گویند که در انتخابات آینده شرکت خواهند کرد.
ایوب‌زاده با بیان این که مشکلات تکنیکی در انتخابات در تمام دنیا وجود دارد، گفت: مساله امروز افغانستان، مساله‌ای سیاسی است و تنها راه حل آن می‌تواند و باید یک راه حل سیاسی باشد. باید سعی کنیم که ساختار را اصلاح کنیم، نه افراد را. مساله ما تغییر چهره‌ها نیست؛ چرا که معتقدیم اگر سیستم به درستی کار کند، افراد هم کارشان را به درستی انجام خواهند داد.
از پرچالش‌ترین پنل‌های کنفرانس امینتی هرات، نشست ویژه در مورد استراتژی جدید آمریکا در منطقه و افغانستان بود که به چالش بین نمایندگان هند و پاکستان ختم شد. در حالی که نمایندگان پاکستان حتی بیش از نمایندگان آمریکا در این اجلاس، زیر ضرب حملات و سوالات در مورد مسئولیت این کشور در ناامنی افغانستان و پناه دادن به تروریست‌ها بودند، برخی انتقادها به سایر همسایگان افغانستان ازجمله ایران هم وارد شد. در این پنل، برایان تود، از دانشگاه دفاع ملی ایالات متحده درمورد استراتژی ترامپ برای منطقه و افغانستان گفت: ترامپ مشتاق است که هر چه بیشتر در مورد جزئیات وضعیت در منطقه مطلع باشد و با وجود این که ما نمی‌خواهیم دشمنانمان درمورد استراتژی ما در منطقه مطلع باشند، فکر می‌کنیم که در یک دموکراسی زندگی می‌کنیم و باید مردم را در مورد سیاست‌های دولت مطلع کنیم. به همین دلیل در مورد برنامه‌هایمان برای منطقه اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
وی با تاکید بر این که مساله افغانستان نمی‌تواند راه حل نظامی داشته باشد، در پاسخ به انتقاد حاضران از حضور نظامی طولانی‌مدت نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان گفت: ما شریک مهمی برای دولت افغانستان هستیم اما مسلما ما تنها شریک این دولت نیستیم. ما در افغانستان هستیم چون دولت افغانستان از ما خواسته است که اینجا باشیم و اگر روزی دولت این کشور از ما بخواهد که افغانستان را ترک کنیم، این کار را خواهیم کرد؛ همان‌طور که پیش‌تر در عراق هم همین کار را کردیم. دولت افغانستان همیشه می‌تواند از شرکای دیگرش از جمله روسیه و چین بخواهد که نیروهای نظامی خود را جایگزین آمریکا کنند.
http://jomhourieslami.net/?newsid=151805
ش.د9603918