(روزنامه اطلاعات – 1396/10/02 – شماره 26896 – صفحه 12)
عمر خلافت اسلامي خودخوانده داعش به پايان رسيده است، اما سؤال اينجاست که داعش از کجا و چگونه متولد شد و چگونه به پايان راه رسيد.مونا رحيم‌بصيري در خبرگزاري تسنيم نوشت: عمر گروه تروريستي موسوم به دولت اسلامي عراق و شام يا همان داعش به پايان رسيد، دولتي که خود را گروهي جهادي و اسلامي معرفي مي‌کرد که به‌دنبال ايجاد يک حکومت و دولت چندمليتي اسلامي مبتني بر شريعت بود. اين گروه، انشعاب و باقيمانده از القاعده عراق بود که طي حمله آمريکا براي سرنگوني صدام به عراق پديد آمده بود.
1- سال 2004: اولين هسته‌هاي گروه موسوم به دولت اسلامي عراق به رهبري فرمانده القاعده در اين کشور، تشکيل مي‌شود و سپس در همين سال، ابومصعب الزرقاوي، تشکيل القاعده عراق را اعلام مي‌کند. هسته‌هاي اوليه القاعده در عراق را، گروه تروريستي موسوم به توحيد و جهاد شکل دادند.
2-سال 2006: شاخه القاعده در عراق ضمن اتحاد با چند گروه تکفيري ديگر، مجلس شوراي مجاهدين را تشکيل مي‌دهد. ابومصعب الزرقاوي کشته شده و ابوحمزه المهاجر (ابوايوب المصري) رهبر جديد القاعده در عراق مي‌شود. در اکتبر همين سال مجلس شورا به همراه چند گروه مسلح و تروريست ديگر گروه موسوم به «دولت اسلامي عراق» را تشکيل داده و ابوعمر البغدادي را به عنوان سرکرده خود تعيين مي‌کنند.
3-سال 2010: آوريل 2010 ابوعمر البغدادي و ابوحمزه المهاجر دو رهبر گروه موسوم به دولت اسلامي عراق کشته مي‌شوند. مدتي بعد سران اين گروه، ابوبکر البغدادي را به عنوان سرکرده جديد خود تعيين مي‌کنند. در آن مقطع ابوبکر البغدادي فرد چندان شناخته شده‌اي نبود. برخي اسناد منتشر شده نشان مي‌دهد که او زنداني آمريکايي‌ها بوده است و پس از مرگ رهبران القاعده عراق به طور مشکوکي آزاد شده و بلافاصله رهبر جديد گروه تروريستي دولت اسلامي عراق مي‌شود.
4-سال 2011: آشوب داخلي در سوريه آغاز مي‌شود. اين آشوب‌ها، ميدان مناسبي براي رشد القاعده و حضور نيروهاي تحت امر ابوبکر البغدادي در سوريه را فراهم کرد. جبهه النصره نيز به عنوان يکي از اولين گروه‌هاي معاند نظام سوريه اعلام موجوديت کرد و فاز اعتراضات مردمي را به فاز نظامي تغيير داد. با آغاز آشوب‌هاي داخلي سوريه، جمهوري اسلامي ايران براي کمک مستشاري به دولت قانوني اين کشور، شماري از افسران خود را راهي سوريه کرد.
5-سال 2013:آوريل 2013 ابوبکر البغدادي سرکرده «دولت اسلامي در عراق» در پيامي صوتي ادغام «جبهه‌النصره» و «دولت اسلامي در عراق» را اعلام کرد و بدين ترتيب گروه «دولت اسلامي عراق و شام» شکل گرفت. داعش شهر رقه را که پيش از اين در تصرف معاندان دولت سوريه بود، پايتخت رسمي خود اعلام کرد. از آن زمان تحولات به سرعت پيش رفت و همزمان با اقدام نظامي در سوريه، داعش به مناطق وسيعي از عراق نيز حمله کرد.
6-سال 2014: مهمترين موفقيت داعش در اين سال تصرف موصل و تکريت دو شهر مهم عراق بود. آنها در ماه‌هاي بعد نيز پيشروي‌هاي زيادي داشته و تا يک سال بعد حدود نيمي از خاک سوريه و بخش‌هاي شمال غربي عراق را به تصرف خود گرفتند. داعش پس از اين پيروزي‌ها، ابوبکر بغدادي را خليفه يا رهبر همه مسلمانان جهان خواند و با تغيير نام خود به «دولت اسلامي» نشان داد در روياي تسلط بر قاره‌هاست. تشکيل الحشدالشعبي براساس فتواي آيت‌الله‌العظمي سيستاني و حمايت‌هاي جمهوري اسلامي ايران، روند جنگ با داعش را تغيير داد.
7-سال 2015: پيشروهاي ارتش تازه سازماندهي شده عراق، روند چشمگيري به خود گرفت. داعش از تکريت رانده شد که اولين پيروزي بزرگ ارتش عراق از آغاز درگيري‌ها بود. البته يک ماه بعد رمادي به دست داعش افتاد اما بعد از گذشت کمتر از يک ماه عمليات باز پس‌گيري استان انبار آغاز شد. الرمادي در کمتر از يک سال آزاد شد و در تمام اين پيروزي‌ها حضور نيروهاي حشدالشعبي و رزمندگان ايراني به فرماندهي سردار قاسم سليماني به چشم مي‌خورد.
8-سال 2016: پيروزي‌هاي ارتش عراق در اين سال سرعت مي‌گيرد. داعش از فلوجه در 50 کيلومتري بغداد بيرون رانده مي‌شود و بلافاصله عمليات پس گرفتن موصل آغاز مي‌شود. با گذشت يک ماه از خروج داعش از فلوجه، ارتش عراق وارد شرق موصل مي‌شود. سرعت پيشروي‌ها فراتر از انتظار مي‌شود و مدتي بعد راه ورود و خروج داعش به غرب موصل قطع شده و عملا اين گروه در موصل محاصره مي‌شود.
9-سال 2017: سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در اين سال 6 فروند موشک بالستيک ميان‌بُرد، به سوي 6 هدف در استان ديرالزور سوريه شليک کرد که دقيقاً به هدف‌ها اصابت کردند. با پيروزي‌هاي چشمگير ارتش عراق و سوريه و نيروهاي مقاومت و رزمندگان ايراني، سيطره داعش بر برخي مناطق عراق و سوريه پايان يافت. پس از آزادسازي مناطق اشغال‌شده موصل، تدمر، تعلفر، القائم و راوه در عراق و مناطق مهمي همچون شهر بوکمال يکي از سه شهر بزرگ استان بياباني ديرالزور سوريه، ديگر عمر نظامي و جغرافيايي اين گروه تروريستي هم به پايان رسيد.
2004؛ تشکيل القاعده در عراق و پايه‌گذاري داعش
مهر 1383- اکتبر 2004- ابومصعب الزرقاوي رسما شکل‌گيري شاخه سازمان القاعده در عراق را اعلام کرد.ابومصعب الزرقاوي کيست؟ ابومصعب الزرقاوي را به نوعي مي‌توان پدر داعش معرفي کرد. وي با نام اصلي احمد فاضل النزال الخلايله متولد اردن بود که در سال 1980 و درست زمان اشغال افغانستان توسط نيروهاي شوروي، به آن کشور رفت و به عنوان فرمانده "اعراب افغانستان" رهبري داوطلباني را برعهده گرفت که از کشورهاي عرب براي جهاد عليه شوروي عازم افغانستان مي‌شدند. وي پس از خروج شوروي از افغانستان به اردن بازگشت و بعد از مدتي به اتهام تلاش براي براندازي نظام حکومتي اردن و دست زدن به اقدامات خشونت‌آميز به زندان محکوم شد. ابومصعب در سال 1999 پس از بازگشت مجدد به افغانستان با اسامه بن لادن و ايمن الظواهري دو تن از رهبران القاعده ديدار کرد. گرچه زرقاوي به القاعده نپيوست اما رهبران القاعده وي را به فرماندهي يک مرکز آموزشي در هرات گماردند.
- فرار از افغانستان و حضور در عراق: دوسال بعد از آن، درست در زماني که آمريکا و متحدانش به بهانه حملات 11 سپتامبر 2001، افغانستان را اشغال کردند، اسامه بن لادن مخفي شد و ابومصعب زرقاوي از افغانستان گريخت. ابومصعب و يارانش که با خروج از افغانستان به ميدان نبرد ديگري نياز داشتند، با حمله آمريکا به عراق در سال 2003 به عراق رفتند. کشوري که به دليل حمله آمريکا به مکاني تبديل شده بود که مقامات آمريکايي بعدها آن را "غده مادر حضور داعش" در منطقه ناميدند.
زرقاوي در عراق گروهي به نام "جماعت التوحيد و الجهاد" را تشکيل داد. البته ابومصعب زرقاوي در همان ابتداي کار خود، از شيعياني که در حال جنگ با نيروهاي مهاجم آمريکايي بودند، به عنوان "همدستان" نيروهاي خارجي نام برده بود و از ساير عراقي‌ها خواسته بود که با شيعيان مقابله کنند. همچنين نامه‌اي منتسب به او مورخ ژوئن 2004 وجود دارد که در آن خطاب به اسامه بن لادن رهبر القاعده، کشتار شيعيان را يکي از چهار هدف اصلي خود عنوان کرده است. اين اقدمات، آغازگر جنگ فرقه‌اي در عراق شد.
2-سال 2006: مرگ ابومصعب الزرقاوي و رهبران جديد القاعده عراق
- افزايش قدرت القاعده در عراق: شاخه القاعده در عراق از سال 2004 تا 2006 با گسترش عمليات خود، به يکي از قدرتمندترين گروه‌هاي تروريستي در عراق تبديل شد، تا اينکه الزرقاوي سال 2006 در اظهاراتي ضبط شده از تشکيل شوراي مجاهدين به سرکردگي عبدالله رشيد البغدادي خبر داد.
- مرگ الزرقاوي و انتخاب جانشين جديد: در ژوئن 2006 ابومصعب الزرقاوي در هشت کيلومتري شمال شهر بعقوبه در شمال بغداد پايتخت عراق به دست نيروهاي آمريکايي کشته شد. سپس ابوحمزه المهاجر که به ابوايوب المصري (دستيار ارشد ابومصعب) نيز شهرت داشت، جانشين وي و سرکرده جديد القاعده در عراق شد. ابوحمزه ابتدا از اعضاي اخوان المسلمين بود، که در سال 1982 به جهاد اسلامي مصر پيوست و از سال 1999 به افغانستان رفت. وي در افغانستان، با گذراندن دوره‌هاي نظامي، متخصص ساخت بمب شد.
- تشکيل دولت اسلامي و انتخاب رهبر جديد: در اکتبر 2006 مجلس شورا به همراه چند گروه مسلح و تروريست ديگر گروه موسوم به «دولت اسلامي عراق» را تشکيل داد. در اين نشست، ابوعمر البغدادي به عنوان سرکرده اين گروه تعيين شد.
3- سال 2010: فصل جديدي در تشکيل زيربناي داعش
- مرگ رهبران القاعده و دولت اسلامي عراق: در نوزدهم آوريل 2010 نيروهاي مشترک عراقي و آمريکايي در عملياتي در منطقه الثرثار منزلي را که ابوعمر البغدادي و ابوحمزه المهاجر (ابوايوب المصري) در آن پناه گرفته بودند، هدف قرار دادند. با شدت گرفتن تبادل آتش، جنگنده‌ها آن منزل را بمباران کردند که در نتيجه هر دو اين افراد کشته شدند. يک هفته بعد، اين گروه در بيانيه‌اي به هلاکت اين دو تروريست اذعان کرد و پس از حدود 10 روز ابوبکر البغدادي به عنوان جانشين و سرکرده جديد تروريست‌هاي دولت اسلامي عراق، تعيين شد.
- ابوبکر البغدادي کيست؟ پس از کشته شدن رهبران القاعده و تروريست‌هاي دولت اسلامي عراق، فردي جاي هر دو اين افراد را گرفت که در آن مقطع چندان شناخته شده نبود. او "ابراهيم عواد ابراهيم علي البدري السامرائي" بود که با نام مستعار "ابوبکر بغدادي" شناخته مي‌شد.براساس اسناد موجود، بغدادي پس از اشغال عراق توسط آمريکا در سال 2003، در حمله به يگان‌هاي آمريکايي در منطقه فلوجه مشارکت کرده و سپس توسط آمريکايي‌ها دستگير و روانه زندان «بوکا» مي‌شود. او مدتي پيش از مرگ رهبران گروه تروريستي دولت اسلامي عراق در اواخر سال 2009، به طور مشکوکي از سوي آمريکايي‌ها آزاد مي‌شود و بلافاصله رهبري گروه القاعده در عراق و نيروهاي تحت امر رهبران گذشته گروهک موسوم به دولت اسلامي عراق را برعهده مي‌گيرد.اين اسناد نشان مي‌دهد که «ابوبکر بغدادي»، «ابومسلم ترکماني» معاون وي، «حجي بکر» و «ابوقاسم» دو تن از فرماندهان نظامي داعش، زندانيان زندان بوکا بودند و اينگونه نبوده که در سوريه به طور اتفاقي با هم آشنا شوند.
4- سال2011؛ اعلام رسمي دولت اسلامي عراق و شام
آغاز جنگ داخلي در سوريه: بهار 2011 آغاز آشوب داخلي در سوريه بود. اين آشوب‌ها و تحولات در سوريه، ميدان بسيار مناسبي براي رشد القاعده و حضور نيروهاي تحت امر ابوبکر البغدادي رهبر دولت اسلامي عراق، در سوريه را فراهم کرد و البغدادي در همان روزها نيروهاي خود را به سوريه فرستاد تا فاز نظامي را آغاز کنند.با افزايش آشوب و درگيري در سوريه، ايران که از ابتدا حامي اصلي محور مقاومت و سوريه يکي از بازوان اصلي محور مقاومت محسوب مي‌شد، درخواست دولت قانوني اين کشور و با محوريت نيروي قدس سپاه پاسداران، وارد ماجرا شد.اين باعث شد که روند پيشروي جبهة النصره در سوريه، کُند شود.
5- سال2013؛ تشکيل داعش
- سرانجام در آوريل 2013 ابوبکر البغدادي سرکرده "دولت اسلامي در عراق" در پيامي صوتي ادغام "جبهه النصره" و "دولت اسلامي در عراق" را اعلام کرد تا بدين ترتيب گروه "دولت اسلامي عراق و شام" شکل بگيرد. اين گروه از آن پس با نام مخفف داعش معروف شد و اوضاع در دو کشور عراق و سوريه با ادغام اين دو گروهک، بهم ريخت.با قدرت گرفتن داعش در سوريه و تشديد جنگ داخلي در اين کشور، شهر رقه، در شرق سوريه که به دست مخالفان دولت افتاده بود، زمستان همان سال تحويل نيروهاي داعش شد و اين گروه، رقه را پايتخت رسمي خود اعلام کرد. از آن زمان تحولات به سرعت پيش رفت و همزمان با اقدام نظامي در سوريه، داعش به مناطق وسيعي از عراق نيز حمله کرد.بر اساس آمارهاي منتشر شده، داعش در نيمه دوم سال 2013 نزديک به 1400 خانه را در عراق منفجر و ويران کرد. طي اين حملات 1996 نفر کشته و 3021 نفر زخمي شدند.
در ژوئن 2014 مهمترين موفقيت داعش با تصرف موصل ـ دومين شهر بزرگ عراق ـ به دست آمد. با سقوط موصل و انتشار تصويرهايي از فرار نيروهاي ارتش و پليس از صحنه جنگ، عراق دچار بحران سياسي شد.کمتر از يک ماه بعد از سقوط موصل و تکريت، داعش با انتشار ويديويي رهبر خود ابوبکر بغدادي را "خليفه يا رهبر همه مسلمانان جهان" خواند. اين گروه همچنين نام خود را از "دولت اسلامي عراق و شام" به "دولت اسلامي" تغيير داد تا نشان دهد گستره‌اش از عراق و شام فراتر است و در روياي تسلط بر قاره‌ها است. داعش در ادامه پيشروي‌هاي خود در شمال عراق پس از تصرف موصل، شهر اربيل را به محاصره خود در آورد و مي‌رفت تا با تصرف اين شهر عملاً بخش مهمي از اقليم کردستان عراق را نيز اشغال کند. اما در حالي که داعش گام‌هاي آخر براي تصرف اربيل را برمي‌داشت، يک اتفاق مهم اين شهر را از سقوط حتمي نجات مي‌دهد. سرلشکر سليماني فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي شخصاً با 70 تن از نيروهايش به اربيل مي‌رود و طي عملياتي که شخصاً فرماندهي آن را به‌عهده داشت، موفق مي‌شود محاصره شهر اربيل را بشکند.
در ژوئن 2014 شيخ مهدي کربلايي نماينده آيت‌الله‌العظمي سيستاني، مرجع عالي شيعيان عراق در خطبه‌هاي نماز جمعه کربلا گفت: «واجب است شهرونداني که قادر به حمل سلاح هستند، از کشور، ملت و مقدسات خود دفاع کنند و داوطلبانه براي اين هدف مقدس به نيروهاي امنيتي بپيوندند.» و اين فتواي تاريخي، موجي از حضور مردم در جبهه‌هاي نبرد با داعش را ايجاد کرد. سرلشکر قاسم سليماني فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران در يکي از سخنراني‌هاي خود گفته بود: پيروزي در موصل برخاسته از يک مرد در خانه‌اي محقر است يعني آيت‌الله سيستاني؛ اين فقيه حکيم و موقعيت‌شناس نه تنها حامي شيعه بود بلکه حامي تک تک مردم عراق است. در روزهاي پاياني سال 2014 و ابتداي سال 2015 ميلادي، عراق صحنه خشونت‌هاي پياپي و گسترش سيطره داعش بود. بحران سياسي عراق، و ازهم پاشيده شدن ارتش، مقابله با داعش را کند و در بسياري از مناطق ناممکن کرده بود. اما به مرور پيشروي ارتش تازه سازماندهي شده عراق، به سمت تکريت آغاز شد. چند روز بعد داعش از زادگاه صدام حسين رانده شده است.
اين اولين پيروزي بزرگ ارتش عراق از آغاز درگيري‌ها بود. در اين نبرد، نيروهاي بسيج مردمي يا حشد الشعبي هم حضور کليدي داشتند. ژوئيه 2016 ارتش عراق داعش را از فلوجه در 50 کيلومتري بغداد بيرون راند. درگيري‌هاي کوچه به کوچه بيش از يک هفته ادامه داشت. اکتبر همين سال هم عمليات پس گرفتن موصل آغاز شد. شش ماه بعد از آغاز عمليات موصل، يعني آوريل 2017 ارتش عراق اعلام کرد که به داخل شهر قديم موصل نفوذ کرده است. دولت دليل کُندي عمليات را حضور غير نظاميان اعلام کرد. مارس 2017 هم ارتش سوريه رسما آزادسازي شهر تدمر را تأييد کرد. براساس اعلام ارتش سوريه، اهميت بازپس‌گيري اين شهر به جايگاه تاريخي و تمدني اين شهر باستاني برمي‌گردد و آزادسازي تدمر ضربه سختي به تروريست‌هاي داعش وارد کرده است.
در آخرين روزهاي خرداد 96 يعني ژوئن 2017 نيروهاي امنيتي عراق خبر دادند که داعش مسجد جامع تاريخي نوري را منفجر کرده است. اين مسجد جايي بود که ابوبکر بغدادي اعلام خلافت کرد. حيدر العبادي اين اقدام داعش را نشانه شکست اين گروه خواند. کمتر از يک ماه بعد هم با ادامه عمليات موصل، حلقه محاصره داعش تنگ‌تر شد و در نهايت 9 ژوئيه 2017، حيدر عبادي اعلام کرد که داعش از موصل رانده شده است.همزمان با آزادسازي شهر راوه در عراق، عمليات آزادسازي شهر بوکمال در سوريه جريان داشت. 21 نوامبر 2017 در پي پيروزي تاريخ‌ساز جبهه مقاومت اسلامي عراق و سوريه بر فتنه تروريسم تکفيري و پايان يافتن سيطره داعش که با پايين کشيدن پرچم اين گروه آمريکايي ــ صهيونيستي در "ابوکمال" رقم خورد، سردار قاسم سليماني فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران، در پيامي به محضر مقام معظم رهبري پايان سيطره داعش بر سرزمين‌هاي اسلامي را اعلام کرد. ادامه دارد...
ش.د9604010