(روزنامه كيهان – 1396/06/12 – شماره 21713 – صفحه 2)
آقای ظریف می‌گوید «برجام بسیار دقیق است و در همه زمینه‌ها راهکار دارد»، این در حالی است که مسائل مختلف و نقض عهدهای مکرر آمریکا و زیاده‌خواهی‌هایش نشان می‌دهد بی‌دقتی در مذاکره و نگارش متن برجام از جمله عوامل چنین خسارت‌هایی است.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه در مصاحبه با پایگاه اطلاع‌رسانی دولت گفت: برجام کماکان یک اولویت جمهوری اسلامی ایران است و فکر می‌کنم همان‌طور که در بیانات مقامات مختلف خارجی هم این دیده می‌شود. ازجمله صحبتی که خانم موگرینی و آقای مَکرون داشتند و گفتند برجام اولویتی بین‌المللی است.
حفظ برجام به هر قیمت!
مقامات ارشد دولت همچنان اصرار دارند که به رویکرد پرخسارت «حفظ برجام به هر قیمت» ادامه بدهند. دولتمردان در تحلیلی سراسر‌اشتباه تأکید دارند که «این توطئه آمریکاست که می‌خواهد نقض برجام به نام ایران نوشته شود، بنابراین ایران باید به برجام متعهد بماند». این در حالی است که برجام در اولین روز اجرای تعهدات 1+5 ذیل توافق هسته‌ای-دی ماه 94- با تصویب تحریم‌های جدید ضدایرانی از سوی آمریکا رسما نقض شد.
غارت ۲ میلیارد دلاری اموال ایران، تمدید قانون تحریمی آیسا، تصویب قانون محدودیت ویزا، تصویب بیش از ۸۰ طرح ضدایرانی در کنگره آمریکا، پابرجا ماندن تحریم سوئیفت، تمدید وضعیت اضطراری علیه ایران و در نهایت تصویب طرح سیاه چاله تحریم (تحریمی که کارشناسان آن را جامع‌ترین بسته تحریمی آمریکا علیه ایران در طول تاریخ نامیدند) را نیز باید به فهرست عهدشکنی‌های آمریکا در پسابرجام اضافه کرد. حال سؤال این است که آیا نقضی بوده که آمریکا انجام نداده باشد؟!
آمریکا هم برجام را می‌خواهد هم تحریم!
رسانه‌های به ظاهر حامی دولت مدعی بودند که برجام ابزاری در دست ایران برای لغو تحریم‌هاست، ولیکن همان‌طور که منتقدان نیز با دلایل متقن تاکید داشتند، برجام صرفا ابزاری در دست آمریکا برای افزایش فشار بر ایران است.
متاسفانه آمریکایی‌ها اعم از دموکرات و جمهوریخواه و دولت و کنگره، با تست‌های متعدد دریافته‌اند که هر بلایی هم سر برجام بیاورند و هر نوع دشمنی مرتکب شوند، با کمترین واکنش عملی از سوی دولت آقای روحانی مواجه نخواهند شد.
اکنون آمریکا هیچ مانع بازدارنده یا هیچ سپرده‌ای در دست دولت روحانی نمی‌بیند که خود را در مضیقه بپندارد. بنابراین بدعهدی و تحریم‌ها را تشدید خواهد کرد و به هیچ‌کدام از تعهداتش نیز پایبند نیست. چنانچه چند دقیقه بعد از تصویب قانون مادر تحریم‌ها علیه ایران در مجلس نمایندگان آمریکا، ترامپ در یک گردهمایی در ایالت اوهایو به ایران که به تمام تعهداتش عمل کرده، هشدار می‌دهد باید به برجام پایبند باشد و تهدید می‌کند اگر ایران به تحریم‌های جدید واکنش نشان دهد با «عواقب بسیار بسیار بزرگی» روبرو خواهد شد!
مکمل برجام، استمرار اقدامات نقد در برابر وعده‌های نسیه
در مجموع باید گفت نتیجه ایده‌آل برای آمریکا، لغو برجام نیست. چون رویکرد «وعده نسیه در برابر اقدام نقد» هیچگاه برای وعده دهنده ضرری ندارد چون چیزی را از دست نداده است. در حال حاضر نتیجه ایده آل برای آمریکا یک توافق ثانوی با حمایت متحدان اروپایی‌ای است که برجام را امضا کرده‌اند. کارشناسان پیش از این تاکید کرده بودند که برجام از نظر آمریکایی‌ها با اجرای تعهدات ایران تمام شده و تعهدات آمریکا روی کاغذ باقی خواهد ماند و اگر دولت ایران انتظار وعده نسیه جدیدی! از سوی آمریکا دارد باید امتیاز نقد جدیدی! بدهد.
مقامات آمریکا در پی آن هستند تا با فشار بر دولت ایران برای تن دادن به برجام‌های دو و سه در قضایای موشکی و حقوق بشری، خسارت محض برجام را به دیگر مؤلفه‌های قدرت ایران تعمیم بدهند.در روزهای اخیر نحوه رفتار آمریکا با برجام با کلیدواژه «مکمل برجام» مطرح شده است. بر این اساس آمریکا و کشورهای اروپایی در پی آن هستند که برجام را از یک توافق مدت دار به توافقی دائمی تبدیل کنند.
در روزهای گذشته فرانسه اعلام کرد که می‌توان مکمل‌هایی برای برجام در نظر گرفت. رئیس‌جمهور فرانسه نیز تاکید کرد که برجام در سال‌های ۲۰۲۵ به بعد می‌تواند با یکسری اقدامات لازم در رابطه با موشک‌های بالستیک ایران همراه باشد و تکمیل شود.
لغو تحریم‌ها روی کاغذ!
ظریف افزود: برجام یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دیپلماتیک شاید در دهه‌های گذشته باشد و به همین دلیل اهمیت ویژه‌ای دارد.
وی در ادامه گفت: تعامل گسترده باهمه دنیا موردنظر ما است و ان‌شاءالله با توجه به اینکه برجام توانسته موانع این تعامل را هم تا حد زیادی رفع بکند امیدواریم که چهار سال آینده، چهار سال گسترش روابط همه‌جانبه ایران با بقیه جهان باشد.
گفتنی است در روزهای گذشته در گزارش کمیسیون امنیت ملی مجلس تاکید شد که «تحریم‌ها فقط روی کاغذ برداشته شده است». مقامات ارشد دولت نیز بارها صراحتاً اعلام کرده‌اند که بانک‌های بزرگ خارجی از ترس تحریم‌های آمریکا از ارتباط با ایران امتناع کرده و تقریبا هیچ دستاوردی عاید ایران نشده است.
مکانیسم ماشه مصداق دقت در برجام!
وزیر امور خارجه اظهار داشت: برجام چارچوب کاملی است و در همه زمینه‌ها هم راه‌کارهای خودش را مشخص کرده و بسیار هم دقیق مذاکره و نوشته‌شده و حالا ممکن است که همه خواسته‌های یک‌طرف را نداشته باشد و طبیعی هم است، هیچ توافقی همه خواسته‌های همه طرف‌ها را ندارد وگرنه اسم آن توافق نمی‌شد، بلکه اسم آن را دستورالعمل می‌گذاشتند.
ظریف تأکید کرده است که «برجام بسیار دقیق است و در همه زمینه‌ها راهکار دارد» در این خصوص باید به چند نکته‌اشاره کرد. اول اینکه یکی از مصادیق سهل انگاری در تنظیم برجام از سوی تیم مذاکره‌کننده ایرانی، «مکانیسم ماشه» است. علت عدم اعتراض رسمی ایران به نقض برجام، وجود بند ۳۷ یا همان «مکانیزم ماشه» در متن برجام است که در صورت اعتراض ایران به نقض توافق توسط طرف‌های مقابل، در نهایت حتی تحریم‌هایی که به صورت نیم بند تعلیق شده است نیز باز می‌گردد!. متن ضعیف برجام به گونه‌ای تنظیم شده که طرف مقابل تعهدات را نقض می‌کند ولی اگر دولت ایران اعتراض کند در نهایت قطعنامه‌های شورای امنیت که به طور مشروط لغو شده دوباره علیه کشورمان باز می‌گردد! این بخشی از متن «فتح الفتوح برجام»! است.
دوم اینکه، مقامات غربی با لحن تحقیرآمیزی- مانند وندی شرمن که در همین گزارش به آن‌اشاره شده است- به صراحت اعلام کردند که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران به ریاست ظریف به دلیل عدم تسلط بر زبان انگلیسی در مذاکرات فریب خوردند.
سوم اینکه متن برجام و ضمائم آن آن‌قدر خلل و فرج ریز و درشت دارد که آمریکایی‌ها هر روز طمع کنند از یکی از این سوراخ‌ها چنگ و دندانی نشان دهند. مقامات غربی به دنبال آن هستند تا محدودیت‌ها و بازرسی‌های بی‌سابقه برجام دائمی شده و مسائلی مانند نابودی یا مهار توان موشکی جمهوری اسلامی نیز به آن اضافه شود. به زعم آمریکایی‌ها، مخالفت جمهوری اسلامی با بازدید از مراکز نظامی می‌تواند برای کشاندن دوباره ایران پای میز مذاکره و گرفتن امتیاز بیشتر یا به زبان ساده‌تر فشار دادن بیشتر کلاهی باشد که در برجام بر سر ایران گذاشته‌اند.ظریف افزود: اینکه این توافق بوده نشان‌دهنده این است که همه در حوزه خواسته‌هایشان به یک حد میانی رسیدند لذا آنچه خانم هیلی مطرح کرده بودند بیشتر نشان‌دهنده بی‌اطلاعی ایشان از متن توافق در همه حوزه‌هایی که در آن اظهارنظر کردند، است. برجام کاملاً صریح و کاملاً روشن است و میزان نظارت در برجام هم در آن مشخص است.
هم «آمانو» گفت هم «هیلی»!
ظریف تاکید کرده است که «اظهارنظر هیلی درباره بازدید از مراکز نظامی نشان دهنده بی‌اطلاعی از متن برجام است». این در حالی است که آمانو نیز درباره بازدید از مراکز نظامی دقیقا همین موضع‌گیری را بیان داشته است.
«یوکیو آمانو» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در روزهای گذشته گفت آژانس حق دسترسی به همه مراکز نظامی و غیرنظامی را دارد. آمانو تصریح کرد:«بر اساس شرایط مورد توافق ایران در حوزه بازرسی‌ها، آژانس بدون تفاوت قائل شدن میان مراکز نظامی و غیرنظامی، به همه آنها دسترسی دارد».
برجام متوازن است!
وزیر امور خارجه در ادامه این مصاحبه گفت: آنچه در برجام مورد توافق قرارگرفته یک حد متوازنی است که برای همه شرکت‌کنندگان قابل‌قبول بوده نه اینکه صرفاً خواسته‌ها و امیال یکی یا چند تا از طرف‌های برجام باشد. این بالاخره یک واقعیتی است که ما در اظهارنظرهایی که از طرف سایر مقامات اروپایی و متحدین آمریکا در این زمینه هم شده کاملاً شاهدش بودیم.
در این خصوص باید گفت براساس تبلیغات گسترده مقامات دولت و اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و رسانه‌های حامی دولت قرار بر این بود که برجام دو دستاورد عمده داشته باشد؛ اول «لغو تمامی تحریم‌ها» و دوم «گشایش اقتصادی برای عموم مردم» اما همان‌طور که منتقدان نیز به درستی‌اشاره کرده بودند، به دلیل رعایت نکردن قاعده «توازن تعهدات»، «همزمانی اجرای تعهدات»، «اخذ تضمین از طرف مقابل» و «پیش‌بینی برگشت‌پذیری امتیازات واگذار شده در صورت نقض عهد» که قاعده عقلی هر قرارداد عادی حقوقی است، برجام نمی‌توانست برآورده‌کننده این شعارها باشد.
پاسخ «نفیو» به «صالحی»
«ریچارد نفیو» و «ایلان گلدنبرگ» کارشناسان مسائل تحریمی و مقام‌های سابق وزارت خارجه آمریکا در بخشی از یادداشت مفصل خود در نشریه فارن‌پالیسی اظهارات چند روز پیش «علی اکبر صالحی»، رئیس‌سازمان انرژی اتمی ایران را از حیث فنی مورد بررسی قرار دادند.
صالحی در مصاحبه‌ای با شبکه خبری «العالم» چند روز پیش گفته بود در صورت اقدام احتمالی «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از «برجام»، ایران حاضر است تا زمان باقی ماندن اتحادیه اروپا در آن به تعهداتش پایبند باشد.
وی گفت: اگر آمریکا و اتحادیه اروپا از برجام خارج شوند ایران نیز خارج خواهد شد. ولی اگر بقیه اعضای 1+5 از توافق خارج نشدند و تنها آمریکا خارج شد، ایران از برجام خارج نخواهد شد.
«ریچارد نفیو» که از او به عنوان معمار شبکه تحریم‌های آمریکا علیه ایران یاد می‌شود و «ایلان گلدنبرگ»، مشاور ویژه وزیر دفاع اسبق آمریکا در امور ایران در تحلیل خود با ارائه برخی دلایل مدعی شده‌اند که این پیشنهاد آقای صالحی عملی نیست.
آنها ضمن هشدار شدید به دولت ترامپ درباره تبعات خروج آمریکا از برجام نوشته‌اند: «برخی ممکن است این‌طور پیشنهاد کنند که با آنکه ایالات متحده ممکن است با خروج از برجام خودش را منزوی کند، ایران، اتحادیه اروپا و سایر کشورها می‌توانند با اقداماتشان آن را حفظ کنند. رئیس‌سازمان انرژی اتمی ایران، علی صالحی، اخیراً چنین مسیری را پیشنهاد کرد و گفت حتی در صورت خروج آمریکا ایران تا زمانی که اروپا در این توافق باقی بماند به تعهداتش پایبند خواهد بود».
نفیو و گلدنبرگ می‌نویسند: «اگرچه ایالات متحده بایستی انتظار همراه شدن شرکای خارجی با هر ماجراجویی درخصوص تحریم‌ها علیه ایران را به دید تردید بنگرد، اما ایران به زودی متوجه خواهد شد که همکاری نصفه و نیمه (طرف‌های خارجی) موضوعی است که برای منافع اقتصادی خودش مضر است».
«حتی اگر دولت‌های خارجی از همراهی با آمریکا [برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران] سر باز بزنند، برخی از شرکت‌ها با این کشور همراه خواهند شد. یک اثر نامطلوب که از لغو توافق یا تصمیم برای اعلام عدم پایبندی ایران ناشی می‌شود، محدود شدن فرصت‌های اقتصادی ایران و ایجاد فشار سیاسی در داخل تهران خواهد بود. ایران، خواستار آن خواهد شد که اتحادیه اروپا شرکت‌هایش را به پایبندی به قراردادها و مقاصد برجام مجبور کند، اما در اتحادیه اروپا هیچ زیربنای قانونی برای اینکه دولت‌ها بتوانند این اقدام را عملی کنند، وجود ندارد».
نفیو و گلدنبرگ در ادامه این استدلال خود نوشته‌اند: «نیمی از اروپا، چین، روسیه و چند کشور دیگر قادر نخواهند بود با کاهش تحریم‌ها به اندازه‌ای برای ایران مزیت [اقتصادی] ایجاد کنند که تهدیدهای ناشی از تحریم‌های ثانویه آمریکا را جبران کرده و ایرانی‌ها را راضی نگه دارند».
«علاوه بر این، چنانچه ترامپ علناً از توافق خارج شود، رئیس‌جمهور ایران و متحدانش تحت فشار قرار خواهند گرفت تا به اقدام آمریکا پاسخ دهند. نتیجه احتمالی قرار گرفتن در چنین وضعیتی این خواهد بود که ایران به جای آنکه با طمأنینه پذیرای وضعیت باشد، اقدامات تحریک‌آمیز ایالات متحده را پاسخ خواهد داد و فعالیت‌های هسته‌ای تعلیق‌شده خود را از سر خواهد گرفت».
بی‌توجهی کمیسیون مشترک به شکایات ایران
مقامات ارشد دولت به‌خوبی می‌دانند که علت اصلی دستاورد تقریباً هیچ برجام، عهدشکنی آمریکا و لغو نشدن تحریم‌ها و در نهایت ترس بانک‌ها و مؤسسات اروپایی از عواقب همکاری اقتصادی با ایران و واهمه از جریمه‌های سنگین وزارت خزانه‌داری آمریکاست. اما باز هم با اصرار بر استمرار خسارت محض برجام مدعی می‌شوند که به واسطه برجام میان آمریکا و اروپا شکاف ایجاد کرده‌ایم.
این در حالی است که کشورهای اروپایی عضو 1+5 تاکنون نه‌تنها به هیچ عنوان اعتراض ایران نسبت به نقض برجام از سوی آمریکا را نپذیرفته‌اند، بلکه صریحاً از تحریم‌های ضدایرانی هم حمایت کرده‌اند. برای نمونه، «زیگمار گابریل» وزیر امور خارجه آلمان-بهمن ۹۵- در اظهارنظری گستاخانه از رویکرد آمریکا در قبال ایران حمایت کرده و تحریم‌های جدید تصویب شده علیه تهران از طرف واشنگتن را قابل درک ارزیابی کرد.
کمیسیون مشترک برجام نیز تاکنون حداقل در دو جلسه، شکایت ایران درخصوص نقض برجام از سوی آمریکا را وارد ندانسته و تاکید کرده است که آمریکا به تعهدات خود در برجام عمل کرده است.
کنایه تحقیرآمیز «وندی شرمن»
وندی شرمن مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای - 22مارس، 2 فروردین 96 -در اندیشکده وودرو ویلسون و در حضور کاترین‌اشتون با تمسخر درباره توافق هسته‌ای گفت: «پس به این ترتیب ایران توافق کرد تمام کارهای فنی لازم برای اطمینان دادن از اینکه تمام مسیرهای تامین مواد شکافت‌پذیر در این کشور مسدود شده و هیچ زنجیره‌ای مخفیانه‌ای هم برای تامین مواد شکافت‌پذیر در این کشور قابل شکل‌گیری نباشد را به انجام برساند و 1+5 و اتحادیه اروپا توافق کردند که (با پوزخند) تحریم‌های هسته‌ای را (موقتا متوقف کنند)، lift لغتی است که در زبان انگلیسی به معنی معلق نگاه‌داشتن و یا موقتا متوقف کردن است اما طرف ایرانی lift را به معنی پایان دادن و خاتمه دادن ترجمه می‌کرد و به همین دلیل هم ما از این لغت استفاده کردیم- یکی از کارهایی که شخص در دیپلماسی انجام می‌دهد این است که توجه کند زبان اهمیت دارد- و خود این معلق نگه داشتن فقط شامل تحریم‌های هسته‌ای و نه تحریم‌های مربوط به مقابله با تروریزم و یا تحریم‌های مربوط به نقض حقوق بشر و یا تحریم‌های مربوط به اشاعه و یا انتقال تسلیحات می‌شود.»
مشخص است که تیم مذاکره‌کننده کشورمان به هرحال نتوانسته و یا نفهمیده تا اقدام متناسبی در برابر این خدعه شناخته شده طرف آمریکایی انجام دهد؛ چنانکه محمد جواد ظریف 30 تیر 1394 و بعد از انعقاد توافق هسته‌ای در مجلس حضور پیدا کرده گفت:«اصلا تعلیق در هیچ‌جا نیامده است در هیچ جای برجام واژه تعلیق نیامده و هرکس تعلیق ترجمه کرده اشتباه ترجمه کرده است. در برجام اصلا تعلیق وجود ندارد و تاریخ اجرای لغو هم زمانی است که آژانس گزارش دهد که ایران این اقدامات کمی را انجام داده است».
احمد توکلی نماینده مجلس دهم در خاطره‌ای از روزهای بررسی برجام می‌گوید:
روز بعد، سه شنبه ۳۰ تیر آقای دکتر ظریف به مجلس آمد و گزارشی از برجام و حواشی آن، از جمله قطعنامه ۲۲۳۱ تقدیم مجلس کرد. چهار سؤال نوشتم و برای رئیس‌جلسه، آقای لاریجانی فرستادم. این از حقوق نمایندگان است که سؤال خود را از مسئولانی که گزارش تقدیم مجلس می‌کنند به رئیس‌جلسه بدهند و او باید بخواند و پاسخ بخواهد. آقای لاریجانی سه تا را خواند و دکتر ظریف پاسخ داد. از جمله پرسیدم در حالی که لااقل ۴ بار لفظ تعلیق صراحتا در برجام آمده است چرا آقای وزیر چند بار با تأکید گفتند تمام تحریم‌ها لغو شده است؟ با کمال تعجب وزیر محترم در پاسخ گفت: «اصلا تعلیق هیچ جا نیامده، در هیچ جای برجام تعلیق نیامده، هر کس تعلیق ترجمه کرده اشتباه کرده، هیچ جای برجام تعلیق نیامده. کلمه تعلیق وجود ندارد. لغو کرد . . . لغو، تمام شد.» من کلمه انگلیسی suspend را در متن برجام با ماژیک برجسته کردم و چون خودم منتظر اجازه اخطار بودم، از آقای دکتر نجابت خواهش کردم برود آنها را به دکتر لاریجانی نشان دهد. لاریجانی که مطمئن شد به نجابت گفت برو به ظریف نشان بده. آقای دکتر ظریف در واکنش به دکتر نجابت گفت من ندیده بودم!
تحقیر ملی مردم ایران، لزوم رسیدگی به این ماجرا را بیش از پیش عیان کرده است. مجلس شورای اسلامی باید در این زمینه از وزیر امور خارجه پاسخ بخواهد که چرا سرمایه ملی اعتماد مردم کشورمان را در مذاکرات هسته‌ای حراج کرده و این‌چنین باعث تمسخر طرف آمریکایی را فراهم کرده است؟
۳ گزینه احتمالی ترامپ درباره برجام
به گزارش فارس، مقام‌های آمریکایی در شرایطی که رئیس‌جمهور این کشور تهدید کرده از توافق هسته‌ای با ایران خارج خواهد شد، به تشریح سه گزینه احتمالی پیش روی وی برای عملی کردن این موضوع پرداخته‌اند.
روزنامه نیویورک‌تایمز در مطلبی که درباره گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به مفاد برجام منتشر کرده، به تشریح گزینه‌های دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا به نقل از مقام‌های دولت وی پرداخته است.
به نوشته این روزنامه، اولین راهکار ساده ترامپ می‌تواند لغو برجام باشد. در چنین شرایطی دولت ترامپ ممکن است اعلام کند ایران تنها به «متن» توافق پایبند بوده و با آزمایش‌های موشکی و حمایت از گروه‌هایی که واشنگتن آنها را تروریستی می‌داند، «روح» آن را زیر پا گذاشته است.
اما، چنین رویکردی مشکلات عدیده‌ای در پی خواهد داشت. در این حالت، ایران خود را مجاز به تولید هر مقدار اورانیوم غنی‌شده یا پلوتونیوم خواهد دانست و آمریکا برای هرگونه اقدام علیه ایران در انزوا قرار خواهد گرفت.
اما برخی از مقام‌های دولت ترامپ می‌گویند گزینه دوم این است که دولت آمریکا اعلام کند ایران به برجام پایبند نبوده اما واشنگتن، بنا به هر دلیلی، قصد اجرای آن را دارد. چنین اقدامی باعث خواهد شد کنگره برای از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران رأی‌گیری نکند.
گزینه سوم، ترتیب دادن آزمونی است که واشنگتن انتظار دارد ایران در آن مردود شود. در این روش، ممکن است آمریکا با ارائه اطلاعاتی به آژانس ایران را به انجام فعالیت‌های هسته‌ای مشکوک متهم کرده و خواستار بازرسی شود.مقام‌های آمریکایی به نیویورک‌تایمز گفته‌اند که دولت ترامپ هنوز چنین اطلاعاتی را تهیه نکرده است.
http://kayhan.ir/fa/news/113068
ش.د9604160