(روزنامه اطلاعات ـ 1396/10/10 ـ شماره 26903 ـ صفحه 12)
يمن در چنبره آتش، گرسنگي و وبا
کشتار و آوارگي هزاران نفر از مردم يمن مهمترين پيامد عمليات نظامي عربستان و چند کشور متحد رياض در حمله به يمن بوده است؛ عملياتي که به بهانه بازگرداندن رئيس‌جمهوري مستعفي و متواري اين کشور به قدرت از اوايل فروردين سال 94 آغاز شد. عربستان به بهانه جلوگيري از دسترسي ارتش يمن، نيروهاي مقاومت مردمي «انصارالله» و همپيمانان آن به تسليحات، به صورت متناوب اين کشور را تحت محاصره قرار داده است؛ محاصره‌اي که پس از حمله موشکي يمني‌ها به فرودگاه رياض در اواسط ماه گذشته تنگتر شد و سعودي‌ها مانع ورود محموله‌هاي بشردوستانه غذا و دارو به يمن شدند.اين وضعيت اوضاع سخت تري را براي مردم يمن پديد آورد. تا پيش از اين محاصره، سازمان ملل اعلام کرده بود 20 ميليون يمني نيازمند کمک هستند و هفت ميليون نفر از آنان در معرض قحطي و گرسنگي مطلق قرار دارند.در اين ميان، کودکان يمني با شرايط هولناک تري دست و پنجه نرم مي کنند چرا که بيماري وبا نيز بر مصائب آنان افزوده و غالبا خردسالان گرسنه را قرباني مي‌سازد. بر اساس اعلام يونيسف، هر10 دقيقه يک کودک يمني بر اثر بيماري‌هاي مسري به ويژه وبا جان خود را از دست مي دهد.علاوه بر نهاد يونيسف، فعالان صليب سرخ جهاني در يمن از اوضاع مردم و کودکان اين کشور ابراز نگراني مي کنند. چند روز پيش سخنگوي صليب سرخ در يمن با بيان اينکه 80 درصد مردم اين کشور چشم انتظار کمک‌هاي بين المللي هستند، گفت آنان حتي براي تامين آب آشاميدني به شکلي جدي در بحرانند.پيش از اين، «مارک لوکاک» معاون دبيرکل سازمان ملل در امور انساندوستانه در واکنش به محاصره يمن از سوي سعودي‌ها هشدار داده بود ادامه اوضاع سبب خواهد شد بزرگترين قحطي چند دهه اخير به وقوع پيوسته و ميليون‌ها نفر جان خود را از دست بدهند.بنابر اعلان مقامات سازمان ملل، جنگ يمن تا همين جاي کار نزديک به 9 هزار نفر را قرباني ساخته که 60 درصد آنان غيرنظامي بوده اند. افزون بر اين، 50 هزار نفر در اين حملات صدمه ديده‌اند و جمعيتي چندصدهزار نفري نيز خانه و سرپناه خود را ترک کرده و آواره شده اند .همچنان که اشاره شد، گرسنگي، نبود امکانات بهداشتي، دارو و تجهيزات پزشکي بيماري‌هاي بسياري را به جان مردم يمن انداخته است. اواسط تابستان امسال روزنامه انگليسي «گاردين» اعلام کرد تا پايان ماه آوريل (اوايل ارديبهشت ماه) روزانه 7000 مبتلا به وبا شناسايي شده و هزاران تن از مبتلايان جان خود را از دست داده اند. اوايل مهرماه نيز موسسه خيريه «آکسفام» پيش بيني کرد شمار مبتلايان به وبا در ابتداي آذرماه از مرز يک ميليون نفر بگذرد .به اين ترتيب، مردم يمن علاوه بر بمباران مکرر هواپيماهاي ائتلاف، به واسطه محاصره شديد هدف قتل عام سعودي‌ها قرار گرفته‌اند وسازمان‌هاي بين المللي نيز جز هشدار، ابراز نگراني و کمک‌هاي بشردوستانه محدود واکنشي ديگر بروز نداده‌اند .
سعودي؛ رژيمي کودک کش
تکان دهنده ترين صحنه‌هايي که طي نزديک به سه سال اخير از يمن مخابره شده مربوط به کودکاني است که زير بمباران شديد هواپيماهاي ائتلاف به شکلي فجيع جان خود را از دست داده‌اند يا به دليل سوء تغذيه شديد آرام آرام جان مي بازند.اين شرايط سبب شد تا نهادهاي خاموش بين المللي به شکلي حداقلي واکنش نشان داده و عربستان را به دليل حمله به بيمارستان‌ها و مدارس در فهرست سياه کشتار کودکان قرار دهند. نماينده عربستان اما در واکنش به گزارش اواسط مهرماه اين سازمان ملل، آن را گمراه کننده خواند.
بيش از يک سال پيش از آن يعني در خردادماه 95 سعودي‌ها توانسته بودند با تهديد قطع کمک‌هاي خود به سازمان ملل، نام خود را از فهرست سياه کشتار کودکان حذف کنند.
ايران و تلاش مستمر ديپلماتيک براي پايان آلام مردم يمن
وضعيت بحراني کشور و مردم يمن سبب شده تا طي سال‌هاي اخير دستگاه ديپلماسي جمهوري اسلامي مساعي خود را براي خاتمه اوضاع مرگبار اين کشور به کار بندد. از جمله وزير امور خارجه بارها با نگارش نامه‌هايي خطاب به دبيران کل سازمان ملل خواستار مداخله فوري اين سازمان شده است.در آخرين اقدام، «محمدجواد ظريف» در نامه اي که متن آن 22 آبان ماه در اختيار رسانه‌ها قرار گرفت، از «آنتونيو گوترش» دبيرکل سازمان ملل خواست تا از امکانات اين سازمان و جامعه جهاني براي پايان جنگ يمن بهره جويد.ظريف با يادآوري مصائب مردم يمن، خواستار برقراري آتش بس فوري و دسترسي آزاد آنان به مواد غذايي و دارويي شد. وزير امور خارجه راه نهايي خروج از بحران را گفت وگوهاي ملي و در نهايت تشکيل دولت فراگير ملي دانست؛ هدفي که تاکنون سعودي‌ها از تحقق آن جلوگيري کرده و کوشيده‌اند چند دور مذاکرات صلح را زير بمباران‌هاي شديد جنگنده‌هاي ائتلاف به صورت يکجانبه به سود خود به پايان برسانند.يمن اکنون نيازمند عاجل ترين اقدام نهادهاي بين المللي به ويژه سازمان‌هاي حامي حقوق کودکان است تا با توقف سه سال جنگ و تجاوزگري عربستان، مانعي پيش روي وقوع فاجعه انساني مهيب قرار گيرد.
از سويي،روميان باستان از سرزمين يمن با نام "عربيا فليکس" به معني "عربستان شاد" ياد مي‌کردند؛ کشوري که از نعمت حاصلخيزي، جلگه‌هاي پرآب و بندرگاه‌هاي پررونق برخوردار بود و تاجران در جستجوي کندر، عنبر و ساير کالاهاي باارزش دوران باستان به آن مي‌آمدند. اما اکنون يمن کاملا از شادي دور است. اين کشور در پي جنگ داخلي چندين ساله و مداخله‌اي به رهبري عربستان در سال 2015 که جان هزاران تن از غيرنظاميان را در حملات هوايي بي‌وقفه گرفته، ويران شده است.به گزارش ايسنا، روزنامه واشنگتن پست در گزارشي با عنوان «فاجعه ساخت دست بشر يمن پاياني ندارد»، به قلم «ايشان تارور» نوشته است: فروپاشي زيرساخت‌هاي اين کشور فقير، کانوني از بحران را به وجود آورده؛ از عدم وجود آب سالم در شماري از شهرها گرفته، تا تخريب دارايي‌هاي بسياري از مردم يمن که ملزومات معيشتي خود را در جنگ از دست داده‌اند. ادامه محاصره بندرگاه‌هاي يمن خطر وخيم‌تر شدن ناامني غذايي را به دنبال دارد؛ بحراني که 17 ميليون يمني (نزديک به دو سوم جمعيت اين کشور) با آن روبه‌رو هستند.اخيرا گروه امدادي «نجات کودکان» هشدار داد، گرسنگي و بيماري مي‌تواند مرگ شمار تخميني 50 هزار تن از کودکان زير پنج سال يمني پيش از پايان سال جاري را در پي داشته باشد و اين يعني مرگ ميانگين 130 کودک در هر روز و هر 10 دقيقه يک مرگ. نهادهاي مدافع حقوق بشر نيز درخصوص خطرهايي که در اثر کمبود منابع مالي و تلفات ادامه‌دار درگيري‌ها پديد مي‌آيند، هشدار مي‌دهند.ديويد بيسلي، رئيس برنامه غذايي جهاني سازمان ملل گفت: ما در آستانه قحطي قرار داريم. در صورتي که طي چند ماه آينده وجوهات مورد نياز را دريافت نکنيم، مي‌توانم بگويم 125 هزار دختر و پسر کوچک جان خود را از دست خواهند داد .بيش از يک ميليون کودک در يمن نيازمند کمک‌هاي فوري بشردوستانه هستند .
بيسلي ادامه داد: ما قادر به جلوگيري از قحطي بوده‌ايم اما مي‌دانيم که سه چيز در حال وقوع است؛ مي‌دانيم که مردم دارند مي‌ميرند، مي‌دانيم که مردم در حال ضعيف شدن هستند و مي‌دانيم که کودکان دارند از رشد بازمي‌مانند. آمار بازماندن از رشدي که اکنون در يمن با آن مواجهيم در حدود 50 درصد است. اين يعني آنان کوچکتر هستند، مغزهايشان کوچکتر است و بدنشان کوچکتر است زيرا غذا و مواد مغذي مورد نياز را دريافت نمي‌کنند. چشم‌انداز قحطي در کنار يکي از بدترين موارد شيوع وبا در تاريخ قرار دارد؛ بيماري مسري‌اي که موجب مرگ بيش از 2 هزار و 100 تن در سال گذشته شده است. نهادهاي امدادي فعاليت مناسبي براي مقابله با شيوع اين بيماري داشته‌اند اما به دليل کمبود پيوسته سوخت که تصفيه شبکه فاضلاب و تجهيزات آبرساني را از کار انداخته، درخصوص امکان بروز موج جديد شيوع وبا هشدار مي‌دهند.يک سخنگوي سازمان سلامت جهاني بهCBS گفت: در اين منطقه بايد صلح برقرار شود. اين چيزي است که براي توقف شيوع اين بيماري به آن نيازمنديم.
اما صلح در يمن در دسترس نيست. جنگ داخلي يمن پس از فتح صنعا، پايتخت اين کشور به دست انصارالله در سپتامبر 2014، توجه جهاني را به اين کشور جلب کرد. در بهار سال 2015، سعودي‌ها در کنار ائتلافي از کشورهاي حوزه خليج فارس به يمن حمله کردند تا دولت طرفدار عربستان را بازگردانند. عليرغم کمپين هوايي بي‌امان که شهرهاي اين کشور را با خاک يکسان کرده، آنان قادر به شکست انصارالله نبوده‌اند؛ گروهي که همچنان کنترل صنعا و بخش قابل توجهي از شمال اين کشور را در دست دارد. در پي حمله موشکي انصارالله به رياض ، عربستان لفاظي‌هاي خود را تشديد کرده و ايران را به تجاوز مستقيم! متهم مي‌کند. بسياري از تحليلگران معتقدند که ادعاي ارتباط ايران با انصارالله بي پايه و اساس است. پس از آن سعودي‌ها محاصره شديدتري را بر بندرگاه‌هاي يمن اعمال کردند که ظاهرا با هدف محروم کردن نيروهاي انصارالله از تسليحات و ساير ملزومات صورت گرفت. گروه‌هاي مدافع حقوق بشر با اعتراض به اين اقدام عربستان گفته‌اند که تشديد محاصره مي‌تواند شرايط اسف‌بار انساني در يمن را از اين هم بدتر کند. آماندا اريکسون مي‌گويد: پيش از بروز جنگ داخلي، يمن نزديک به 90 درصد از مواد غذايي خود را - به ويژه از طريق دريا - وارد مي‌کرد. هفت ميليون تن از مردم يمن کاملا وابسته به واردات مواد غذايي هستند. بر اثر جنگ، واردات مواد غذايي بسيار دشوارتر شده است. بسياري از شرکت‌هاي حمل و نقل، ديگر به اين کشور ملزومات ارسال نمي‌کنند. حتي پيش از محاصره، آن دسته از افراد که ملزومات را حمل مي‌کردند، ممکن بود با تاخيرهاي زياد و بازرسي‌هاي اجباري از جانب ناوهاي ائتلاف مواجه شوند.رريس برنامه غذايي جهاني سازمان ملل نيز مي‌گويد: فکر نمي‌کنم درباره استفاده ائتلاف تحت رهبري عربستان و انصارالله از مواد غذايي به عنوان سلاحي براي جنگ سوالي وجود داشته باشد. و اين بسيارشرم‌آور است.اخيرا هم سعودي‌ها اظهار داشتند که در حال سبک کردن محاصره هستند. آنان همچنين مکررا به فعاليت‌هاي امدادي بشردوستانه خود در يمن اشاره کرده‌اند. اما مقامات بين‌المللي همچنان از دشواري‌هاي دسترسي به اين کشور شکايت دارند.
در بيانيه هفته گذشته ميزبان سازمان‌هاي مدافع حقوق بشر، از جمله سازمان ملل، کميته نجات بين‌المللي و نجات کودکان آمده است: محدود کردن مداوم تحويل ملزومات حياتي توسط ائتلاف تحت رهبري عربستان، اقدامي است که مي‌تواند به آزار جمعي ميليون‌ها تن از مردم يمن منجر شود. اين اقدام بدترين بحران انساني جهان را تشديد مي‌کند؛ بحراني که در نزديک به سه سال جنگ، بيش از 20 ميليون تن را نيازمند اقدامات امدادي کرده و هفت ميليون تن از آنان را در آستانه قحطي قرار داده است.بحثي جدي درخصوص نقش آمريکا در جنگ يمن، غايب برنامه "60 دقيقه" بود. دونالد ترامپ، رييس جمهوري فعلي و باراک اوباما، رئيس جمهوري پيشين آمريکا هر دو با اعزام کشتي‌هايي به اين منطقه، به اشتراک گذاشتن اطلاعات با رياض و تامين مجدد جنگ‌افزارهاي ائتلاف عربستان، از اقدامات سعودي‌ها حمايت کرده‌اند. به نظر مي‌رسد ترامپ با توييت‌هاي خود، در ماموريت محمد بن سلمان، وليعهد عربستان براي مواجهه با آنچه نفوذ ايران در خاورميانه خوانده، به او اختيار تام داده و هشدارهاي فراوان بنياد سياست خارجي واشنگتن مبني بر گير افتادن وليعهد عربستان در مخمصه‌اي که راه خروجي ندارد، براي او مهم نيست.اما پذيرش مشارکت در فاجعه يمن در آمريکا و انگليس که هر دوي آن‌ها رابطه امنيتي عميقي با رياض دارند، رو به افزايش است. مجلس نمايندگان جريمه نمادين هنگفتي را صادر و اظهار کرد، همکاري نظامي آمريکا با عربستان، طبق قانوني که جنگ طولاني آمريکا با گروه‌هاي تروريستي در خاورميانه را تحريم مي‌کند، مجاز نيست.در اقدامي نادر، تراژدي يمن در کنگره آمريکا به بحث گذاشته شد. اما اين در مقابل رنج ميليون‌ها يمني که در جهاني از ترس، گرسنگي و محروميت محبوس هستند و در چشم‌انداز آينده، پاياني بر اين بحران نمي‌بينند، بسيار ناچيز است.
ش.د9604362