(روزنامه جوان ـ 1396/07/01 ـ شماره 5195 ـ صفحه 6)
ارزيابي كوتاه
اين ارزيابي كوتاه و مختصر از سوي خانم والستروم از سخنراني ترامپ را بايد از اين جنبه در نظر گرفت كه مجمع عمومي سازمان ملل در گذشته بيش از هفت دهه خود شاهد سخنراني‌هاي به ياد ماندني يا دست كم سخنراني‌هايي بوده كه نقش قابل توجهي در آرايش سياسي، اقتصادي، نظامي و اجتماعي در عرصه بين‌الملل داشته‌اند. يكي از اين سخنراني‌ها توسط فيدل كاسترو ايراد شد كه بعد از پيروزي انقلاب كوبا در سپتامبر 1960 به مجمع عمومي رفت تا در طولاني‌ترين سخنراني مجمع به مدت دو ساعت و 29 دقيقه اعلام كند:«از فلسفه غارت دوري جوييد تا براي هميشه از فلسفه جنگ دور شويد.» سالوادور آلنده، رئيس‌جمهور پيشين شيلي، در نشست 1972 مجمع بود كه به نمايندگي از ملت‌هاي آزاد‌يخواه امريكاي جنوبي عليه دست‌اندازي كشورهاي غربي بر حيات اين بخش از جهان شوريد يا سخنراني ياسر عرفات در 1974 كه گفت:«من امروز با شاخه زيتوني در يكدست و يك تفنگ، سلاح مبارزان راه آزادي در دست ديگر به اينجا آمده‌ام. نگذاريد شاخه زيتون از دستم بيفتد.» هر چند كه او حدود 20 سال بعد اسلحه را از دست خود انداخت به اميد كارآيي شاخ زيتون كه اين هم او را به آرزويش براي تشكيل كشور فلسطيني نرساند، اما آن سخنراني باعث شد تا روندي از حضور دائمي فلسطين در سازمان ملل شكل بگيرد. هر چند كه سخنراني دو سال قبل ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه، به اندازه آن دو سخنراني به ياد ماندني نبود اما نقشه راهي براي مبارزه با داعش را ترسيم كرد و بعد هم ائتلاف بين‌المللي مورد نظر او در عمل شكل گرفت تا كار اين گروه تروريستي را يكسره كند. سخنراني ترامپ نه تنها با اين پيشينه هيچ سازگاري نداشت بلكه نقض آشكاري بود بر سخنان دبير كل سازمان ملل كه كمي پيش از او بيان شده بود. آنتونيو گوترش، دبير كل سازمان ملل، در سخنراني افتتاحيه مجمع عمومي به رهبران جهان تذكر داد كه جامعه جهاني نبايد «به دليل غفلت به سمت جنگ‌افروزي حركت كند»، اما ترامپ بخش قابل توجهي از سخنان خود را معطوف به خصومت با كره شمالي كرد كه چيزي جز جنگ‌افروزي از اين بخش ديده نمي‌شد. اين يك تعارض آشكار با درخواست محترمانه گوترش بود كه ترامپ مثل گذشته به اين يكي هم بي‌توجه بود تا فقط ساز خود را بزند. همين تعارض و ديگر وجوه سخنراني ترامپ از ديد ديگر سياستمداران و تحليلگران مخفي نماند و باعث شد واكنش‌هاي منفي در كمتر از 24 ساعت يك به يك ابراز شوند.
واكنش‌ها
شايد نخستين واكنش از سوي امانوئل ماكرون، رئيس‌جمهور فرانسه و به طور غيرمستقيم در سخنراني‌اش ابراز شد. ماكرون در سخنراني خود از توافق هسته‌اي گروه 1+5 با ايران ياد كرد. او تنها چند ساعت بعد به پشت تريبون مجمع عمومي رفت تا آشكارا مخالفت خود را با ترامپ در زمينه توافق هسته‌اي يا همان برجام ابراز كند و بر خلاف ترامپ، پشت كردن به برجام را «يك اشتباه سنگين» توصيف بكند و بگويد:«خروج از آن تصميم اشتباهي است و امريكا نبايد اين كار را انجام دهد.» الكساندر فان در بلن، رئيس‌جمهور اتريش هم ساعاتي بعد از سخنراني ترامپ و در مصاحبه با خبرنگاران سرخوردگي خود از سخنان ترامپ را ابراز و تأكيد كرد:«اگر قرار باشد بدخواهانه بگويم، اين صحبت‌ها بيشتر سخنراني انتخاباتي براي رأي‌دهندگانش بود نه يك سخنراني كه در مجمع عمومي خطاب به بيش از 190 رئيس كشور و دولت انتظارش مي‌رود.» آنگلا مركل، صدراعظم آلمان هم ديگر سياستمدار ارشد اروپايي بود كه نقاط آتشين سخنان ترامپ عليه كره شمالي را نپذيرفت و در مقابل آن گفت:«براي من و براي تمام دولت آلمان اينجا تنها يك راه‌حل ديپلماتيك و صلح‌آميز براي اين مناقشات وجود دارد. من عميقاً اعتقاد دارم كه همه راهكارهاي ديگر به بدبختي منجر مي‌شود.» اعضاي منتقد ترامپ در كنگره بعد از آن سخنراني با روش توئيتري مورد علاقه او به جنگش رفتند و براي مثال ست مولتون از دموكرات‌هاي مجلس نمايندگان اين پيام را منتشر كرد:«رئيس‌جمهور از طرف تمام امريكايي‌ها صحبت نمي‌كند» و مارك تاكانو هم سخنان ترامپ را «غيرمسئولانه و شرم‌آور» توصيف كرد. جدا از اين سياستمداران، تحليلگران در انديشكده‌هاي مختلف هم دست به كار شده و نگرش منتقدانه خود نسبت به سخنان ترامپ را بيان مي‌كنند كه جوئل ويت از مؤسسه امريكايي-كره جنوبي در دانشگاه جان هاپكينز سخنان ترامپ در مورد كره شمالي را طبل توخالي خوانده؛ چراكه خط قرمز در اين سخنراني معلوم نشده است. ميرا راپ هوپر از مركز پل تساي چين در دانشگاه ييل هم از لحن «آخرالزماني» ترامپ در اين بخش از سخنراني او مي‌گويد كه در ديپلماسي نتيجه عكس مي‌دهد. جالب اينجاست كه بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي، نخستين و شايد تنها كسي است كه نتوانست خشنودي خود را از سخنراني ترامپ پنهان كند و به سرعت اين پيام توئيتري را منتشر كرد:«دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور امريكا در سخنراني امروز خود در سازمان ملل به بيان حقايق درباره خطرات پيش روي جهان پرداخت و خواستار اقدام با همه قدرت براي تضمين آينده بشريت شد!»
تقليد بوش
ديويد ايگناشس، ديدگاه‌نويس روزنامه واشنگتن پست، سخنراني ترامپ را با سخنراني روز تحليف او در ماه ژانويه مقايسه كرده است كه نسبت به آن سخنراني از مايه تند ناسيوناليستي تا اندازه‌اي كاسته و با به كار بردن عباراتي مثل «تجديد اراده»، «كشف عزم» و «تولد دوباره ايثار»، رنگ و روي چاپلوسانه‌اي به سخنان خود داده بود. به اين جهت است كه ايگناشس معتقد است اگر استيو بنن نمي‌تواند با اين سخنراني ترامپ همدلي داشته باشد و از خود مي‌پرسد چه اتفاقي براي ترامپ شورشي پوپوليست افتاده است، شايد بنن ناسيوناليست تندرو اين سؤال را از خود بكند اما نمي‌تواند از وجوه تند سخنان ترامپ ناخشنود باشد كه به قول وزير خارجه سوئد، يادآور سخنراني جورج بوش پسر است كه از «محور شرارت» گفته بود كه اكنون دو عضو دارد. ريچارد هاس، رئيس شوراي روابط خارجي امريكا هم همين نظر را دارد و مي‌گويد: «سخنراني ترامپ در سازمان ملل تكرار محور شرارت بود با اين تفاوت كه عراق كنار رفته اما ايران و كره شمالي باقي مانده‌اند.» بنابراين، ترامپ به صورت ناشيانه‌اي از بوش تقليد مي‌كند و شايد تصور مي‌كند كه با اين تقليد ناشيانه مي‌تواند همان نقشي را به دست بياورد كه بوش در آغاز هزاره و با ادعاي جنگ عليه تروريسم داشت.وجوه ديگر سخنراني ترامپ حكايت از تلاش او براي كسب اين نقش است اما روشن است كه او دچار يك اشتباه محاسباتي اساسي شده است. جدا از اينكه جامعه جهاني آن نقش و آثار زيانبارش را تجربه كرده و ديگر حاضر به تكرار آن نيست، خط و نشان‌هاي ترامپ عليه برنامه هسته‌اي كره شمالي و برجام نمي‌تواند خريداري داشته باشد، چنانكه واكنش‌ها در اين يكي دو روز همين موضوع را تأييد كرده است.
از يك سو، ماكرون به نمايندگي از سوي فرانسه خط و نشان ترامپ در برابر برجام را نقض كرد و از سوي ديگر، مركل از عزم آلمان براي در پيش گرفتن راه مذاكره و ديپلماسي در مورد كره شمالي گفت تا تمام جنگ‌طلبي‌هاي ترامپ در اين زمينه نقش بر آب بشود. اين جدا از موضع ديگر قدرت‌ها و به خصوص روسيه و چين است كه از قبل هم معلوم بود در اين مقولات هيچ سازگاري با ترامپ ندارند. ترامپ در خصوص كره شمالي آنقدر تند و تيز گفت كه نه تنها نمي‌تواند اين سازگاري و همدلي ديگر كشورها را كسب كند، بلكه به نوعي استدلال كره شمالي براي توسعه برنامه هسته‌اي را تأييد كرده چراكه او آشكارا از نابودي كره شمالي گفت و همين نيز توجيه اصلي آن كشور براي توسعه برنامه‌اش است. ترامپ در مورد برجام يا از اصلاح يا خروج از آن گفت؛ دو مسيري كه بي‌نتيجه بودن آن از همين الان هم روشن است. برجام يك توافق مهر شده به قطعنامه شوراي امنيت است كه جايي براي اصلاح و بازبيني ندارد و ترامپ با تمام توپ و تشرش هم نه به لحاظ حقوقي و نه سياسي راهي براي اصلاح آن ندارد مگر اينكه با وضع تحريم دست به نقض آن بزند يا از آن خارج شود. او با اين كار در عمل كشورش را متهم به عهدشكني كرده و اين چيزي نيست كه كسي در واشنگتن حاضر به حمايت از آن باشد. در هر صورت، ترامپ روز سه‌شنبه به مجمع عمومي سازمان ملل آمد تا با نطقي آتشين از بوش جنگ‌افروز تقليد كند اما جز اين تقليد، دستاورد ديگري نداشت تا در جامعه جهاني خريداري براي آن داشته باشد.
ش.د9603575