(روزنامه اطلاعات - 1396/06/05 - شماره 26803 - صفحه 12)
مخالفت کشورهاي اروپايي با رويکردهاي تحريمي کنگره و رئيس جمهوري آمريکا از جمله دستاوردهاي سياست اشتباه و غيرمنطقي ايالات متحده بوده است؛ تحليلگران اعتقاد دارند اين تحريم‌ها کارآمد نيستند و نتيجه اي برخلاف خواست کاخ سفيد دارند.
به گزارش گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا، امضاي قانون تحريم‌هاي جديد ايالات متحده عليه ايران، روسيه و کره شمالي با واکنش‌هاي مختلفي در عرصه بين المللي روبرو شد. بسياري از شخصيت‌هاي سياسي و تحليلگران اين اقدام آمريکا را نسنجيده و نادرست تعبير و با آن مخالفت کردند. برخي ديگر نيز اين سياست‌ها را تکراري و بيهوده دانستند و تعدادي از کارشناسان هم شرايط را به نفع مسکو ارزيابي مي کنند. اجماع کارشناسان تحريم‌هاي تازه آمريکا را اشتباه مي داند و از اين جهت که ماهيت فراسرزميني دارند برخلاف قوانين بين المللي هستند.
خبرگزاري «رويترز» در گزارشي به استناد بيانيه وزارت خارجه فرانسه اعلام کرد قوانين فرانسه و اتحاديه اروپا بايد پاسخ مناسبي را به اين اقدام آمريکا داشته باشند؛ به همين دليل گفت وگوي بيشتر در سطوح مختلف اين اتحاديه لازم است زيرا قانون جديد آمريکا فراسرزميني هستند و مي توانند تاثيراتي را بر شهروندان و بنگاه‌هاي اقتصادي در اروپا داشته باشند.همچنين اتحاديه اروپا به امضاي مصوبه تحريم‌ها توسط رئيس جمهوري آمريکا واکنش نشان داد و اعلام کرد اين اتحاديه اقداماتي را براي دفاع از منافع خود انجام مي دهد. «ژان کلود يونکر» رئيس کميسيون اروپا با بيان اينکه تحريم‌هاي جديد به ويژه بر شرکت‌هاي نفت و گاز و تلاش‌هاي اروپا در حوزه انرژي تاثير منفي مي گذارد تاکيد کرد اروپا انجام تدابير متقابل را حق خود مي داند.
دستان خالي ترامپ
در حالي که بهانه اصلي نمايندگان مجلس آمريکا در وضع تحريم عليه ايران، به طور عمده اقدامات موشکي و بي توجهي به توافق هسته اي عنوان شده است اما تحليلگران اين امر را نادرست و تنها يک بهانه ارزيابي مي کنند. حال آنکه خبرگزاري «ترند» جمهوري آذربايجان در گزارشي پيش از سفر «فدريکا موگريني» مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا به تهران نوشت کشورهاي قاره سبز اعتقاد دارند برنامه موشکي ايران نقض برجام نيست.اين گزارش آورده است گرچه اروپا از اين موضوع نگراني‌هايي دارد اما برنامه‌هاي ايران ذيل برجام گنجانده نشده است بنابراين آزمايش موشکي ايران موجب نقض آن نيز نمي شود.
در همين ارتباط خبرگزاري ترند در گزارش ديگري اظهارات ضدايراني رئيس جمهوري آمريکا را سنت مقام‌هاي آمريکايي دانست و به نقل از کارشناس آسوشيتدپرس عنوان کرد در دوره اوباما، آمريکا نقش اساسي را در امضا و اجراي توافق هسته‌اي داشت و تعهد داده بود در قبال پايبندي ايران، تحريم‌ها را رفع کند. حال شرايط تغيير کرده است و اظهارات ضدايراني ترامپ بيشتر برپايه همراستا شدن وي با کنگره مطرح مي شود.
اين کارشناس تاکيد دارد تحريم‌هاي جديد عليه ايران به طور آشکار نشان مي دهد که برجام در آمريکا با مخالفت‌هاي تندي روبرو است. علاوه براين شرايط حاکي از اختلاف در بين مقام‌هاي نهادهاي گوناگون آمريکا نيز است زيرا با وجود اظهارات عليه ايران، برجام چند بار تمديد شده است. تارنماي «اسپوتنيک» اعتقاد دارد تحريم‌هاي جديد عليه ايران و روسيه آشکار ساخت که دستان ترامپ در مقابل حزب جنگ طلب در کنگره و حاميان آن‌ها در وال استريت و صنايع نظامي اين کشور بسته است.به نوشته اين خبرگزاري از نشانه‌هاي بي اهميت بودن تحريم‌ها اين است پس از اينکه تحريم‌ها تصويب شدند ايران توانست با موفقيت موشک ماهواره بر خود را به فضا پرتاب کند؛ کره شمالي هم موشک قاره پيما را پرتاب کرد و روسيه نيز با اخراج ديپلمات‌هاي آمريکايي به اين اقدام پاسخ داد.
تحکيم روابط ايران و روسيه
تحليلگران اعتقاد دارند ترامپ مي خواهد توافق هسته‌اي با ايران را ناکارآمد و غيرمفيد نشان دهد و با اجبار ايران براي خروج ايران از آن، بهانه کافي براي توجيه متحدان خود را فراهم کند. اما نکته‌اي که در تحليل رسانه‌هاي غربي قطعي عنوان مي‌شود اين است که اگر ايالات متحده توافق هسته‌اي با ايران را برهم بزند ايجاد دوباره يک ائتلاف جهاني لازم براي تحريم عليه ايران غيرممکن است. نشريه «فارين پالسي» در گزارشي به تحليل اقدامات ضدايراني دولت ايالات متحده پرداخت و آورد به طور قطع روسيه در کنار چين به علت تجارت گسترده‌اي که با ايران به راه انداخته‌اند حاضر به همکاري نخواهند شد. حتي آن‌ها دوست دارند در تجارت با ايران رقيب نداشته باشند. از طرف ديگر کشورهاي اروپايي که در امضاي توافق توانستند نقشي بين‌المللي را بازي کنند نيز با نابودي آن موافقت نمي‌کنند. از اين رو در ميان اعضاي ناتو از هم اکنون شکافي ايجاد شده است که مورد توجه و علاقه روسيه است.
بنابراين در هر برآوردي مي توان مسکو را برنده اصلي دانست و نبايد آمريکا به اين سو حرکت کند. در همين ارتباط تارنماي نشريه «فوربس» در گزارشي نوشت تحريم‌هاي جديد ايالات متحده تاثير عکس داشت و باعث شد تا ايران و روسيه به يکديگر نزديک‌تر شوند و قراردادي چند ميليارد دلاري را به امضا برسانند. چند روز پيش روسيه و ايران قرارداد 5/2ميليارد دلاري را در زمينه تامين واگن‌هاي قطار ايران به امضا رساندند. اين توافق که ميان «سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران» (ايدرو) و يک هلدينگ روسي که بزرگترين تامين کننده تجهيزات در روسيه است به امضا رسيد. در اين سرمايه‌گذاري مشترک بااينکه تامين مالي کل پروژه از سوي روس‌ها صورت مي گيرد اما 80 درصد مالکيت با آن‌ها خواهد بود.
اين گزارش با بيان اين که افزايش فشار آمريکا موجب نزديکي بيشتر تهران و مسکو شده است آورده است : روابط تجاري ميان ايران و روسيه از سال 2016 افزايش چشمگيري پيدا کرد. بالگرد و سامانه موشکي بخشي از خريدهاي نظامي ايران از روسيه بوده است. در حوزه نفت و گاز نيز شرکت‌هاي روسي به معامله با ايران علاقه زيادي دارند. گازپروم به تازگي قراردادي را براي فعاليت در ميدان گازي فرزاد منعقد کرده است. به نظر مي رسد حجم تجارت دوکشور به زودي به فراتر از 10 ميليارد دلار خواهد رسيد. اين در حالي است که در سال 2014 حجم مبادلات دو کشور ناچيز و کمتر از 2 ميليارد دلار بود. به نوشته اين نشريه آمريکايي، شرکت‌هاي ايالات متحده قادر به ورود به بازار ايران نيستند زيرا دولت آمريکا تحريم‌هاي گوناگوني را براي آن‌ها وضع کرده است.
کاخ سفيد همچنين نفوذ بسيار زيادي را بر شرکت‌هاي اروپايي دارد و به همين دليل بسياري از شرکت‌هاي اروپايي تاکيد کرده‌اند که پيش از هر تعامل اقتصادي با ايران بايد از آمريکا مجوز را دريافت کنند. اين رفتار آمريکا باعث شده است تا فضا براي تحرک و افزايش مبادلات تجاري روسيه در ايران باز شود. در عصر حاضر که تجارت و سرمايه‌گذاري اهميت بيشتري پيدا کرده است کشورها با ابزار گسترش پويايي اقتصادي و پروژه‌هاي توسعه‌اي مشترک، راهبرد افزايش قدرت خود را دنبال مي کنند. اکنون در اين مبارزه اگر اعمال کنندگان تحريم‌ها خود را از بازي کنار بکشند، همه چيز را به رقيب واگذار مي‌کنند تا سرمايه و توان خود را افزايش دهد. به نوشته فوربس، چين اين مساله را به خوبي درک کرد و روسيه نيز آن را فهميد. به همين دليل «ولاديمير پوتين» رئيس جمهوري روسيه از کنگره آمريکا قدرداني خواهد کرد.
روايت رسانه‌هاي غربي از شکست خيالبافي‌هاي ترامپ
رسانه‌هاي آمريکايي تلاش «دونالد ترامپ» براي پيداکردن بهانه اي جهت نقض برجام و افزايش تحريم ايران را به آرزوهاي کودکانه و خيالبافي‌هايي تشبيه مي کنند که تنها به ضرر آمريکا و منافع آن کشور تمام مي شود. هرچند که رئيس جمهوري آمريکا از آغاز دوره رقابت‌هاي انتخاباتي رويکرد ضد برجامي خود را نشان داد اما هيچ گاه نتوانست به اين توافق بين‌المللي خدشه‌اي وارد کند يا آن را بر هم بزند. به تازگي وي از وزارت امور خارجه آمريکا خواست با بررسي و پژوهش در متن برجام و رويه‌هاي ايران، تا ماه اکتبر (مهرماه )مواردي از نقض را براي وي دست و پا کنند. رئيس‌جمهوري آمريکا با اين کار مي خواهد مسئوليت نقض برجام را برعهده ايران قرار دهد.
ترامپ دو هدف را جست‌وجو مي کند نخست اينکه اثبات کند برجام نقص دارد و بايد توافق محکم تري در زمينه هسته‌اي شدن ايران منعقد مي شد؛ نکته دوم اينکه براي اعمال تحريم‌هاي جديد اقتصادي و سياسي، ائتلاف بين المللي ضدايراني را تشکيل دهد. به گواه تحليلگران و رسانه‌ها حتي در غرب، ترامپ در هر دو هدف خود تاکنون شکست خورده است. ايران با استناد به گزارش‌هاي سازمان‌هاي بين المللي و اعتراف آژانس‌هاي اطلاعاتي آمريکا به طور کامل برجام را اجرا کرده است. بنابراين اکنون هيچ توجيهي براي اقدام‌هاي ضدايراني ترامپ در دسترس وي قرار ندارد.
ترامپ در مقابل واقعيت‌ها
مواردي که پيشتر به آن اشاره شد واقعيت‌هايي هستند که ترامپ راه گريزي از آن‌ها ندارد. حقيقت غيرقابل انکار اين است که دولت ترامپ در زمينه توافق هسته‌اي هيچ بهانه‌اي را در دسترس ندارد. همانگونه که وي چندي قبل به روزنامه «وال استريت ژورنال» آمريکا گفت : اگر دست ترامپ باز بود تا ماه اکتبر صبر نمي کرد و 180 روز قبل که براي نخستين بار اجراي برجام از سوي ايران را تاييد کرد، تهران را به نقض برجام متهم مي کرد. در همين زمينه روزنامه «لس آنجلس تايمز» رويکرد ترامپ در مورد ايران و توافق هسته‌اي را همچون داستان «آليس در سرزمين عجايب» توصيف کرد و نوشت: رئيس جمهوري آمريکا مي خواهد در ماه اکتبر نقض ايران از برجام را اعلام کند تا تحريم‌هاي اقتصادي سختي براي هر فرد يا کشوري که با ايران معامله انجام مي دهد وضع نمايد؛ اين فکر خوبي نيست. به نوشته اين روزنامه آمريکايي اگرچه ترامپ به وزارت خارجه دستور داد تا بهانه کافي مورد نيازش را آماده کنند اما وي منطق خود را اعلام نکرده است زيرا هيچ دليلي در دست ندارد. ايران هيچ اقدامي را انجام نداده که به آمريکا اجازه دهد تحريم‌ها را وضع کند. به تعبير اين روزنامه رويکرد ترامپ اکنون شبيه آليس در سرزمين عجايب است. آنجا که کودکي در اين داستان آرزوهايي دور از حقيقت را دنبال مي کند.
لس آنجلس تايمز افزود: تفاوتي نمي کند رئيس جمهوري آمريکا چه فکري دارد واقعيت اين است که ايران کاملا به توافق هسته‌اي پايبند بود. اگر ترامپ در اين شرايط نقض برجام از سوي ايران را اعلام کند بيشتر کشورهاي جهان به ويژه کشورهاي اروپايي، ايالات متحده را سرزنش خواهند کرد و نه تهران. به اعتقاد تحليلگران اگر واشنگتن مسئول فروپاشي برجام شناخته شود موانع براي اقدام‌هاي بعدي ترامپ بيشتر مي شود. در اين صورت نه تنها وضع تحريم اقتصادي شدني نيست بلکه شرايط براي تعامل اقتصادي بيشتر ايران آماده مي شود و بسياري از کشورها تحريم‌هاي يکجانبه ترامپ را اجرا نخواهند کرد. گرچه اين روند آغاز شد و ماه گذشته توتال فرانسه قراردادي 4 ميليارد دلاري را با ايران امضا کرد. در صورت اعمال تحريم‌هاي بيشتر تقابل اصلي ميان آمريکا و اروپا رخ مي دهد. بنابر تحليل لس آنجلس تايمز پاره کردن برجام تنها دشمني آمريکا با ايران را ثابت مي کند. ضمن اينکه مهمترين بازنده اين شرايط غربي‌ها خواهند بود.
فشارهاي چند ساله کاخ سفيد باعث انتقادهاي شديد بنگاه‌هاي اقتصادي کشورهاي غربي به ويژه آمريکا شده است. اگرچه ترس از مجازات اين شرکت‌ها را محتاط کرده است اما به دلايل گوناگون شرکت‌هاي غربي تلاش مي کنند مشارکت خود در اقتصاد ايران را پررنگ تر کنند. توافق‌هاي خودرويي با فرانسه و قراردادهاي نفتي گوناگون مويد وجود اين تمايل در غرب است که البته با استقبال چين و روسيه روبرو شده است.تارنماي خبرگزاري «بلومبرگ» در گزارشي خواسته‌هاي ترامپ براي منزوي کردن ايران را روياهاي ترامپ توصيف کرد و نوشت ترامپ مانند روساي جمهوري پيشين آمريکا ده‌ها سال تحريم ايران را ادامه داده است.
وي هم مانع شرکت‌هاي نفتي آمريکايي شده تا نتوانند به هيچ معامله‌اي با ايران دست بزنند. اين رويکرد فضا را براي حضور پررنگ‌تر رقباي آمريکا در اين کشور حوزه خليج فارس مناسب کرده است. هرچه ايران از شرايط سود مي‌برد شرکت‌هاي نفتي آمريکايي همه فرصت‌هاي خود را در چنبره شرکت‌هاي چيني، روسي و اروپايي مي‌بينند؛ اين دقيقا همان اتفاقي است که کمتر از يک دهه پيش در عراق واقع شد. به نوشته اين گزارش حدود 40 سال است که شرکت‌هاي آمريکايي از سرمايه گذاري و خريد نفت از ايران منع شده‌اند و حتي توافق هسته‌اي 2015 نيز اين شرايط را تغيير نداد و کماکان شرکت‌هاي نفتي آمريکايي بزرگترين بازنده توافق هستند. البته سفارش ايران براي خريد 120 هواپيما به عنوان يک استثنا در وزارت خزانه‌داري آمريکا در دست بررسي است.
گزارشگر بلومبرگ آورده است به تازگي 34 شرکت نفتي براي انجام پروژه در ايران تاييد شدند که 12 مورد اروپايي، 6 شرکت روسي، 5 شرکت ژاپني و 4 شرکت چيني و 2 کره‌اي در کنار شرکت‌هايي از آذربايجان، هند، اندونزي، مالزي و تايلند قرار دارند. با وجود لحن تند آمريکا روند آرام مشارکت در پروژه‌هاي نفت و گاز ايران وجود دارد که مهمترين آن‌ها با سرمايه‌گذاري توتال فرانسه و يک شرکت چيني در فاز 11 پارس جنوبي بود. همچنين قراردادهاي کوچکتري ميان شرکت‌هاي روسي و ژاپني با ايران نيز امضا شده است. علاوه براين شرکت‌هاي چيني و روسي علاقه مندي خود براي مشارکت و سرمايه گذاري بيشتر در ايران اعلام کرده‌اند. بلومبرگ در يک مقايسه تاريخي ميان ايران و عراق آورد: بازخورد تعجيل کشورها براي فعاليت در عراق در سال 2010 راهنماي خوبي براي ادامه اين مسير در مورد ايران است. اکنون شرکت اکسون موبيل تنها شرکت آمريکايي است که همراه با شرکت‌هاي اروپايي، روسي و آسيايي در عراق فعال است.
ش.د9602490