(روزنامه اطلاعات – 1396/10/20 – شماره 26912 – صفحه 12)
پايه‌ريزي ائتلاف منطقه اي عليه تهران و کشاندن بازيگران متعدد به عرصه تقابل مشترک با جمهوري اسلامي ايران از ديد برخي رسانه‌هاي عربي مهمترين محور همکاري رياض و واشنگتن را در وضعيت کنوني شکل داده است؛ همکاري‌هايي که از اساس با موانعي از جنس واقعيت‌هاي منطقه روبرو است.به گزارش گروه تحليل، تفسير و پژوهش‌هاي خبري ايرنا، نگاهي به سياست خاورميانه اي آمريکا در دوره «دونالد ترامپ» مشخص مي سازد که ائتلاف سازي گرد محور عربستان سعودي و تقابل با جمهوري اسلامي ايران گرانيگاه اين سياست را تشکيل مي دهد. مهمترين هدف مورد نظر رياض و واشنگتن مقابله با قدرت روز افزون جمهوري اسلامي ايران در منطقه است. اين در حالي است که پيروزي همپيمانان ايران در منطقه نشان مي دهد سياست‌هاي ضدايراني راه به جايي نخواهد برد. رسانه‌هاي عربي با اشاره به تحرک‌هاي ضد ايراني ترامپ، تحليل‌هايي را در اين ارتباط منتشر ساختند که اين گزارش به آنها مي پردازد.
ناکامي ائتلاف‌سازان عليه تهران
روزنامه‌هاي «تشرين» سوريه، «الوطن» مصر و نشريه‌هاي «المنار» فلسطين و «الانوار» لبنان با اشاره به قدرت‌يابي و نفوذ روز افزون ايران، ائتلاف آمريکا و همپيمانان را در رويارويي با ايران، ناکام و شکست خورده معرفي کردند. روزنامه تشرين در گزارشي به قلم «محي الدين محمد» نوشت: درخواست ائتلاف‌سازي تازه براي رويارويي با ايران، اعترافي آشکار به شکست ائتلاف سابق آمريکا و گروه‌هاي تروريستي در رسيدن به اهداف است. در اين زمينه، شکست و نااميدي نصيب ائتلاف سازان شده است. در صورتي که ائتلافي براي رويارويي با ايران شکل گيرد با صخره پايداري ايران روبرو خواهد شد. از طنز‌هاي روزگار اين است که دزدان جهان خود را حاميان مشروعيت معرفي مي کنند. پرورش دهندگان و حاميان تروريسم دم از خيرخواهي مي زنند. اين در شرايطي که خون بي گناهاني که با دست‌هاي پليد آنان ريخته شده هنوز خشک نشده است.
آمريکا که با همکاري عربستان در دهه هشتاد سده گذشته القاعده را به وجود آورد و پس از جنگ افغانستان و عراق هرج و مرج و آشوب را گسترش داد اکنون براي ائتلاف سازي براي رويارويي با ايران تلاش مي کند. به نوشته المنار، طي سال‌هاي گذشته آمريکا با اصرار عربستان و رژيم صهيونيستي براي ائتلاف سازي عليه قدرت روزافزون ايران تلاش کرده است اما تلاش‌هاي آمريکا و تحريم‌هاي ضد ايراني با هدف منزوي کردن اين کشور تاکنون نتيجه بخش نبوده است و آنها نتوانسته‌اند جلوي قدرت روزافزون ايران را بگيرند. اکنون هم دور از ذهن است که شماري از کشورهاي فرسوده و گرفتار بتوانند با ايران مقابله کنند. در شرايط کنوني ائتلاف سازي عليه ايران ماموريت آساني نيست و نتيجه بخش نخواهد بود. روزنامه الوطن در گزارشي با عنوان «ائتلاف تناقض‌ها» از قول «طارق فهمي» استاد علوم سياسي دانشگاه قاهره آورد: ائتلافي که آمريکا قرار است تشکيل دهد با سختي‌هاي بسياري روبرو است. آمريکا هرگز نمي تواند رژيم اسرائيل و کشورهاي عربي حاشيه خليج فارس را در يک ائتلاف ادغام کند.
نمي توان ترکيه را به ائتلاف ضد ايراني وارد کرد. زيرا ترکيه و ايران در بسياري از مسائل منطقه با هم منافع مشترکي دارند. به نوشته اين روزنامه مصري، «ايمن سمير» استاد روابط بين‌الملل دانشگاه قاهره هم پيش بيني کرد کشورهايي مانند چين، روسيه، مصر، عمان و قطر به شدت با اين ائتلاف سازي مخالفت کنند. دليل مخالفت اين کشورها متفاوت است. چين به دليل پيگيري روابط سياسي و ادامه ديپلماسي نرم در اين ائتلاف وارد نخواهد شد. روسيه هم به دليل اعتماد بالا به ايران در اين ائتلاف وارد نخواهد شد. الوطن افزود: آمريکا مي‌خواهد با اين رويکرد بيان کند که در خاورميانه کنشگر فعالي است و مي‌تواند به ائتلاف سازي عليه دشمن خود وارد شود اما ساختار اين ائتلاف و سازوکارهاي آن مشخص نيست. به نوشته نشريه الانوار، رويکرد آمريکا عليه ايران نتيجه معکوسي به دنبال داشته است. شرط بندي «باراک اوباما» رئيس جمهوري سابق آمريکا روي توافق هسته اي براي تضمين اعتدال ايران و تفاهم با آمريکا درباره مسائل منطقه اي سبب شد تهران از توافق هسته اي براي رهايي از تحريم‌ها استفاده کند. اکنون آمريکا از طرحي شکست خورده بر برنامه اي متمرکز شده که از ميزان موفقيت يا شکست آن هيچ اطلاعي ندارد. طرح ترامپ براي رويارويي با نفوذ ايران همراه با تصميم غيرعاقلانه ترامپ براي انتقال سفارت آمريکا از تل آويو به قدس بزرگترين برگ برنده را به تهران داد.
افزايش تنگناهاي عربستان
صفحه عربي تارنماي «دويچه‌وله» آلمان با اشاره به شکست‌هاي پي در پي عربستان در منطقه، اين کشور را در رويارويي با ايران ناتوان معرفي کرد و نوشت: وليعهد عربستان بيش از هر زمان ديگري احساس مي کند ايران از طريق يمن، عراق، قطر، سوريه و لبنان حلقه محاصره را بر عربستان تنگ تر کرده است. حمله موشکي گروه مردمي انصارالله به عربستان، وليعهد اين کشور را زير فشار قرار داده است. وليعهد بلند پرواز عربستان که با شتاب مسير رسيدن به کاخ پادشاهي را طي مي کند به عنوان معمار جنگ يمن در تنگنا قرار گرفته است. بسياري از کشورهاي همپيمان عربستان در جنگ يمن و نهادهاي حقوق بشري او را زير فشار قرار داده اند تا به جنگ پرهزينه يمن و محاصره اين کشور پايان دهد. او در رويارويي با ايران و گروه مردمي انصارالله گزينه‌هاي بسياري در اختيار ندارد.
آمريکا و هزينه‌هاي همسازي با سعودي
گره زدن سياست‌هاي آمريکا با اهداف منطقه اي سعودي از مهمترين ويژگي‌هاي رويکرد خاورميانه اي ترامپ در ماه‌هاي رياست جمهوري وي بوده است؛ رويکردي که با انتقادهايي در آمريکا مواجه است. به گزارش گروه تحليل، تفسير و پژوهش‌هاي خبري ايرنا، مواضع «دونالد ترامپ» رييس جمهوري آمريکا در قبال تحولات خاورميانه و فاصله گرفتن کاخ سفيد از الگوي پيشين مبني بر ايجاد نوعي توازن در مناسبات با بازيگران خاورميانه با واکنش‌هاي گوناگوني در اين کشور مواجه شده است؛ چنانکه پس از تماس تلفني چند روز پيش بين ترامپ و پادشاه سعودي، برخي تحليلگران درباره همراهي افسارگسيخته واشنگتن با رياض هشدار دادند.در اين تماس ملک سلمان درباره چالش‌هاي منطقه‌اي پيش روي عربستان با ترامپ گفت‌وگو کرد و رييس جمهوري آمريکا به وي اطمينان داد در برابر تهديدات امنيتي از جمله موشک‌هاي انصارالله يمن از رياض حمايت مي‌کند.
پادشاه عربستان البته همزمان در تماس با نخست وزير انگليس از آنچه نقش مخرب جمهوري اسلامي ايران در منطقه خواند، انتقاد کرد و کوشيد «ترزا مي» را نيز با خود همنوا سازد. در پي تکرار مواضع حمايتگرانه واشنگتن در قبال سعودي‌ها و مخاصمه جويي ترامپ با جمهوري اسلامي ايران، جمعي از کارشناسان اطلاعاتي آمريکا نامه اي را خطاب به ترامپ نوشته و از وي خواستند در ديدگاه‌هاي خاورميانه اي خود تجديد نظر کند. کارشناسان و کارکنان نهادهاي اطلاعاتي آمريکا عربستان را عامل اصلي حمايت از تروريسم در منطقه دانسته و از ادعاي حمايت تهران از تروريسم و قرار دادن ايران در جايگاه اصلي‌ترين حامي تروريست‌هاي منطقه انتقاد کردند. در اين نامه آمده است اين ادعاهاي دروغين با هدف متاثر ساختن افکار عمومي جهت تشديد فشار و دشمني با ايران در دستورکار رسانه‌هاي نزديک به جريان حاکم قرار گرفته است.
اين کارشناسان با يادآوري ادعاهاي دروغين پيشين درباره تلاش جمهوري اسلامي ايران براي دستيابي به تسليحات هسته‌اي، مواضع کاخ سفيد و محورهاي ضدايراني راهبرد جديد امنيتي آمريکا را ادامه چنين ادعاهايي دانستند. اين در حالي است که شواهد غيرقابل انکار از جمله ارتباطات و تابعيت عوامل وقوع حوادث تروريستي از جمله يازده سپتامبر 2001 ، همگي از نقش پررنگ سعودي در حمايت از گروه‌هاي تروريستي حکايت دارد.هشدار در زمينه پيامدهاي تشديد مواضع ضدايراني ترامپ به بهاي جلب رضايت سعودي‌ها که پيشتر بارها از سوي اعضاي کابينه ترامپ به ويژه مقامات ارشد دفاعي و ديپلماسي کاخ سفيد بيان شده بود و در نامه ياد شده نيز به چشم مي خورد، در رسانه‌هاي آمريکايي نيز بارها انعکاس يافته است.
پايگاه خبري- تحليلي آمريکايي «بيزينس اينسايدر» اخيرا با اشاره به خريدهاي تسليحاتي عربستان که اين کشور را در رده دومين خريدار بزرگ تسليحات جهان در سال‌هاي 2015 و 2016 قرار داده و نيز رشد 200 درصدي واردات سلاح عربستان از سال 2012 تاکنون، نوشت اين خريدها با هدف کاربرد در نبردهاي بزرگ متعارف صورت گرفته است. اين در حالي است که بزرگترين رقيب اين کشور يعني جمهوري اسلامي ايران به دليل اولويت جنگ‌هاي نيابتي و نامتقارن در خاورميانه تحت تاثير خريدهاي چندصد ميلياردي عربستان قرار نگرفته و کسي در ايران هراسي از تهديدات نظامي سعودي ندارد. علاوه بر اينکه وضعيت جغرافيايي عربستان خود به عامل مهمي براي آسيب پذيري اين کشور تبديل شده است .به نوشته بيزينس اينسايدر، گرفتاري عربستان در عرصه درگيري‌هاي نظامي يمن خود مهمترين مويد ناتواني رياض در برابر تهران است.
در همين ارتباط، «ساينس مانيتور» در تحليل اخير خود به روند رو به رشد قدرت منطقه اي تهران اشاره کرد؛ قدرتي که به واسطه مقبوليت ايران در کشورهاي دوست و پيرامون افزايش يافته است. به نوشته اين نشريه آمريکايي، همراهي ايران با عراق در مقابله با تهديد فوري داعش، در شرايط بي عملي واشنگتن سبب شده تا هم مردم و هم دولت عراق، جمهوري اسلامي ايران را پشتيبان واقعي خود بدانند؛ وضعيتي که در سوريه نيز رخ داد و ايران با همراهي روسيه مانع از پيشروي گروه‌هاي مسلح تکفيري شد. ساينس مانيتور مي افزايد در برابر وضعيت بي سابقه قدرت ايران در منطقه، عربستان کوشيد تا در لبنان از طريق تحريکات سياسي اين اقتدار را به چالش بکشد، همچنان که در يمن نيز توان نظامي خود را مصروف داشته تا موازنه قدرت را به سود خود تغيير دهد.آخرين و بزرگترين حربه سعودي‌ها اما تلاش براي تاثيرگذاري بر سياست‌هاي خاورميانه اي آمريکا است.
سعودي‌ها که پس از انتخابات رياست جمهوري سال 2016 آمريکا با نگراني به نتايج اين انتخابات چشم دوخته و به واسطه شعارهاي ترامپ مبني بر تحول در وضعيت تعهد واشنگتن به حمايت نظامي از متحدان منطقه اي، چشم اندازهاي مبهمي را پيش روي خود مي ديدند، اينک ترامپ را رييس جمهوري مطلوب خود مي بينند. انعقاد قرارداد 460 ميليارد دلاري خريد سلاح از آمريکا طي دوره اي 10 ساله، عاملي تعيين کننده بود تا پس از سفر خردادماه ترامپ به رياض، وي را در مقام حامي سرسخت سعودي‌ها قرار دهد، ضمن اينکه برخي منابع سعودي از پرداخت رشوه يک ميليارد دلاري به ترامپ از جانب بن سلمان وليعهد، خبر دادند. حمايت ترامپ از خاندان سعودي نه تنها در تقابل با ايران و انگشت نهادن مقامات کاخ سفيد بر فعاليت‌هاي موشکي و مفاد برجام که در زمينه‌هاي گوناگون بسيار پررنگ به نظر مي رسد. ترامپ با اوجگيري بحران در حاشيه جنوبي خليج فارس و گسترش اختلافات رياض و دوحه بر خلاف وزير امور خارجه خود از نقش ميانجي خارج شد و به حمايت از سعودي‌ها پرداخت.
رييس جمهوري آمريکا بارها به حمايت از تجاوزگري عربستان در يمن پرداخته و حتي در جريان دستگيري‌هاي شاهزادگان سعودي، اقدام بن سلمان در قلع و قمع رقبا و مخالفان را اصلاحاتي موثر خواند و از آن پشتيباني کرد. اين در حالي است که سلف ترامپ يعني اوباما در دوره رياست جمهوري خود تا حد توان کوشيد نوعي موازنه را در سياست خاورميانه اي واشنگتن براي جلوگيري از خودسري منطقه اي رياض شکل دهد. قرار گرفتن ترامپ در راستاي تامين اهداف رياض الگويي است که در سياست‌هاي اخير کاخ سفيد در قبال رژيم صهيونيستي نيز به چشم مي خورد؛ وضعيتي که در ازاي تامين منافع اقتصادي و تامين نظر لابي‌هاي پرنفوذ، رييس جمهوري آمريکا را در زمينه امکان تاثيرگذاري بر رفتار شرکاي خاورميانه‌اي خلع سلاح مي کند.
علاوه بر ايجاد وضعيتي انفعالي و پرقيد و بند براي سياستگذاران واشنگتن در خاورميانه، تشديد سياست‌هاي تهاجمي رياض و تل آويو با به خطر انداختن ثبات منطقه زمينه ساز مخاطرات فراواني براي آمريکايي‌ها است؛ مخاطراتي چون گسترش درگيري‌هاي پراکنده و نيابتي، بازگشت مجدد تروريسم تکفيري، بر هم خوردن ثبات سياسي در کشورهاي منطقه چون لبنان، دوري کشورهايي چون ترکيه و قطر از آمريکا، تلاش رقبايي چون روسيه براي افزايش نفوذ در خاورميانه و در نهايت به خطر افتادن امنيت انتقال انرژي که منجر به هزينه‌هاي مضاعف سياسي و اقتصادي براي آمريکا خواهد شد.
ش.د9604479