(روزنامه اطلاعات – 1396/11/28 – شماره 26943 – صفحه 12)
* پس از کش و قوس‌هاي فراوان، حملات لفظي متقابل ترامپ و کيم جونگ اون و نيز بروز برخي اختلاف نظرها بين ترامپ و دستگاه سياست خارجي واشنگتن در زمينه مذاکره با پيونگ يانگ، رييس جمهوري آمريکا اعلام کرد تمايل دارد گفت وگوهاي دو طرف آغاز شود. به نظر شما چقدر عزم کاخ سفيد به ويژه ترامپ در اين زمينه جدي است؟
** به نظر مي رسد که کابينه ترامپ از شکست‌هاي متوالي در سياست خارجي خود قدري دچار سرخوردگي و سردرگمي شده باشد. در يک سال گذشته پس از روي کار آمدن دولت ترامپ، اين کشور در سياست خارجي خود با ناکامي‌هاي زيادي روبه رو شده است. اين که کشوري در جايگاه آمريکا طي مدت يک سال هيچ توفيق چشمگيري به دست نياورده است شايد کمي ترامپ را به حل بحران شبه‌جزيره کره از طريق گفت وگو و نه استفاده از زور نزديک کرده باشد. البته همانطور که پيشتر هم گفته شده تهديدات ترامپ تاکنون بيشتر جنبه بلوف زني داشته است.
* از ديد برخي، کره جنوبي و ژاپن از هرگونه تشديد تنش در منطقه دوري مي جويند و برعکس ترامپ آتش بحران در شبه جزيره را شعله ورتر مي سازد. توکيو و سئول چگونه و با چه ابزارهايي مي توانند سياست آمريکاي ترامپ را متعادل سازند؟
** در مجموع شش بازيگر اصلي در بحران شبه جزيره حضور دارند که هر يک به دنبال تامين منافع بلندمدت خود است. شايد تنها بازيگري که از خلال شعله‌هاي آتش جنگ به منافع خود دست پيدا مي‌کند ايالات متحده باشد. که اين آتش هم نبايد تنها به شبه جزيره کره محدود باشد. البته با توجه به حجم سنگين سرمايه گذاري شرکت‌هاي آمريکايي در کره جنوبي، لزوما اين کشور نيز از طريق جنگ به اهداف خود دست پيدا نمي کند.
ضمن اينکه بايد به اختلاف روش و تضاد منافع کره جنوبي و ژاپن نيز اشاره کرد. چرا که براي ژاپن وجود دو کره از اولويت بيشتري برخوردار است. در حالي که کره جنوبي نياز شديدي به دستيابي به خشکي از طريق کره شمالي دارد. با توجه به اختلاف روش و تضاد منافع اين دو کشور، نمي‌توان انتظار رويکرد واحدي از سوي اين دو کشور براي متعادل سازي سياست آمريکا را متصور بود. اما در مجموع در اوضاع کنوني و با توجه به آزمايش‌هاي موفق سلاح اتمي کره شمالي -براساس اعلام اين کشور- بايد انتظار داشت که کره جنوبي هم چنان در چارچوب تعريف شده از سوي آمريکا بماند.
* به تازگي گفت وگوهايي ميان رهبران دو کره درباره حضور کره شمالي در المپيک زمستاني کره جنوبي صورت گرفت. به نظر شما نزديکي در حوزه‌هايي از اين دست مي تواند تا حدي سبب تنش‌زدايي در شبه جزيره کره شود؟
** البته. گفت وگوها به خوبي در حال ادامه است. طي تصميماتي که اعلام شد، دو کشور به اين تفاهم رسيدند که تيم‌هاکي روي يخ زنان به صورت مشترک در اين مسابقات حضور پيدا کنند و شايد براي اولين بار بيش از 400 نفر از کره شمالي براي تشويق و اجراي برخي نمايش‌هاي هنري وارد خاک جنوب مي شوند. با توجه به اينکه پشت پرده‌هاي اقدامات دو کشور مشخص نيست نمي توان تحليل دقيقي از اهداف و امتيازات رد و بدل شده ارايه کرد. اما قطعا دولتمردان کره جنوبي به منظور برگزاري بهتر اين المپيک که در نزديکي مرزهاي کره شمالي نيز واقع شده است، امتيازاتي به همسايه غيرقابل پيش‌بيني خود داده‌اند. تا جايي که برخي از احزاب کره جنوبي به صورت کاملا محتاطانه اعتراضات خود را آغاز کرده اند و از رئيس جمهوري خواسته اند که غرور ملت جنوبي را خدشه دار نکند.
از سوي ديگر، کره شمالي نيز در بهترين زمان ممکن در حال بهره برداري از اوضاع است و در اينجا مي توان به هوشمندي رهبران اين کشور پي برد. در حالي که تحريم‌هاي شوراي امنيت به تازگي عليه اين کشور اعمال شده است، حضور فعال شمالي‌ها در المپيک زمستاني، مي‌تواند اندکي شرايط سخت ايجادشده عليه اين کشور را تعديل کند. البته قطعا بعد از برگزاري المپيک بايد منتظر تغيير رفتار از سوي هر دو طرف بود.
* اخيرا نمايندگان آمريکا به همراه 20 کشور در ونکور کانادا گرد هم آمدند تا نحوه تغيير رفتار پيونگ يانگ را از طريق تحريم‌هاي بين المللي مورد بررسي قرار دهند. به نظر شما آيا اين اجلاس مي تواند به اهداف مورد نظر دست يابد؟
** با توجه به غيبت چين و روسيه نمي‌توان خيلي به اين اجلاس نگاه اميدوارانه‌اي داشت بلکه بيشتر بايد نگران افزايش تنش‌ها ميان بازيگران اصلي و شکل‌گيري جبهه اي جديد از تقابلات برسر اين بحران بود. ضمن اينکه پيام نهايي اعلام شده اين اجلاس موضوع جديدي جز فشار بر کره شمالي براي دست کشيدن از برنامه توسعه سلاح‌هاي هسته اي نيست. در واقع با توجه به عدم حضور چين و روسيه، انتظار افزايش فشارها در حدي که کره شمالي مجبور به تن دادن به اين خواست بين المللي شود تقريبا وجود ندارد. مگر اينکه در ادامه توافقات ديگري حاصل شود.
* کره جنوبي از کشورهاي حاضر در اجلاس ونکور بود. حضور اين کشور در نشست ونکور چه تاثيري در وضعيت تنش‌ها در شبه جزيره کره برجاي خواهد گذاشت؟ به عبارتي سئول از طريق گفت وگوهاي دوجانبه خواهد توانست از دامنه بحران در روابط با همسايه شمالي بکاهد يا همگامي با متحدان غربي؟
** به نظر مي رسد که در مقطع کنوني، کره جنوبي رويکرد دوگانه اي را به صورت توامان در قبال کره شمالي در پيش گرفته است. به اين صورت که همزمان با همگامي با متحدان غربي در تلاش است که گفت‌و‌گوهاي دوجانبه را نيز ادامه دهد. بايد منتظر واکنش کره شمالي به حضور هيئت جنوبي در اين اجلاس ماند اما به نظر نمي رسد که در مجموع کره شمالي از شانس پيش آمده جهت نمايش چهره اي معقول از خود به راحتي صرف نظر کند. علاوه براين، بايد ديد که پس از برگزاري المپيک زمستاني، اين دو همسايه همچنان در جهت تقويت و ادامه گفت و گوها پيش مي روند يا اين فقط يک حرکت تاکتيکي است.
* به تازگي رييس جمهوري چين آمريکا را به ديالوگ با کره شمالي دعوت کرده است. پکن چه اهدافي را در شبه جزيره کره در دوره ترامپ دنبال مي کند و چه نقشي را مي تواند بر عهده بگيرد؟
** اهداف و منافع پکن در شبه جزيره کره با تغيير دولت‌هاي آمريکا تغييري نداشته است. از زمان شکل گيري دو کره، سياست چين برعدم اتحاد اين دو کشور و در عين حال جلوگيري از بروز جنگ استوار بوده است. در زمان فعلي نيز قطعا چين عدم بروز تنش فيزيکي در شبه جزيره کره را در اولويت خود داده و تا اينجاي کار نيز سعي کرده که نقش خود را به خوبي ايفا کند. پکن در مقاطعي با تحريم‌هاي جهاني همراهي کرده و همزمان تلاش کرده که کره شمالي را نيز در آرامش نگه دارد. البته بايد به اين نکته نيز اشاره کرد که خيلي از تحليلگران براين اعتقاد هستند که پس از روي کار آمدن کيم جونگ اون، پکن نفوذ سابق خود را در پيونگ يانگ ندارد. اما همچنان شايد مهم ترين نقش را بتواند ايفا کند.
* بازيگري چون روسيه در منازعات ميان پيونگ يانگ با واشنگتن و متحدانش در شرق آسيا چه اهدافي را دنبال مي‌کند؟
** شايد منافع روسيه به اندازه چين به شبه جزيره کره گره نخورده باشد. اما براي اين کشور نيز مواجه نشدن با نيروهاي نظامي آمريکايي حاضر در کره جنوبي از اهميت زيادي برخوردار است. در زمان اتحاد جماهير شوروي قرابت‌هاي ايدئولوژيک ميان دو کشور باعث نزديکي بيشتر بود. اما اکنون بيشتر جنبه‌هاي نظامي و منافع اقتصادي در اولويت هستند که همين منافع، روسيه را به ايفاي نقش فعال در اين بحران واداشته است.
* با توجه به اوضاع کنوني چه آينده‌اي را براي بحران شبه جزيره پيش بيني مي کنيد؟
** اصولا پيش بيني براي بحراني که شش بازيگر اصلي دارد و نگاه تمام جامعه بين الملل را به خود معطوف کرده است، کار ساده اي نيست. اما با توجه به در نظر گرفتن تمام عوامل و از جمله مهمترين آنها که عقلانيت اقتصادي طرف‌هاي درگير در اين بحران است، شايد بتوان گفت که بحران براي مدتي در همين سطح باقي بماند و پس از آن بايد در انتظار بود که نحوه تغيير رفتار دو کره-به خصوص دولت سئول- را پس از برگزاري المپيک مشاهده کرد و شايد پس از آن بتوان نگاه منطقي‌تري به آينده اين بحران داشت.
در اين حال،به اعتقاد تحليلگر مسائل شرق آسيا، يکي از دلايل رأي آوري رئيس‌جمهوري جديد کره جنوبي اين بود که اعلام کرده بود اين کشور به سمت همزيستي مسالمت‌آميز با کره شمالي حرکت خواهد کرد. «نوذر شفيعي»، استاد دانشگاه و تحليلگر مسائل شرق آسيا در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري تسنيم، در خصوص مذاکرات رسمي دو کره، با اشاره به اينکه پيونگ‌يانگ و سئول علاقه‌مند به حل بحران شبه‌جزيره کره هستند، بيان داشت: مشکل اصلي کره شمالي با کره جنوبي نيست، بلکه با آمريکا است.وي با توجه به مسائل دخيل در بحران شبه‌جزيره کره گفت: اين بحران دو وجه دارد، يکي وجه آمريکايي و کره‌اي و ديگري وجه نيم‌کره شمالي و جنوبي يا شبه‌جزيره کره است.
وجه آمريکايي بر دو محور استوار است، يکي محور دوستي آمريکا با کره جنوبي و ديگري محور دشمني بين آمريکا و کره شمالي است .تحليلگر مسائل شرق آسيا با تأکيد بر محور مربوط به شبه‌جزيره کره افزود: در حقيقت اين محور متأثر از نوع روابط کره جنوبي و آمريکا در نوسان است؛ يعني اينکه اگر روابط کره جنوبي و آمريکا به سوي ائتلاف و اتحاد پيش رود، ممکن است روابط کره جنوبي و کره شمالي دست‌خوش تنش شود و اگر روابط آمريکا و کره جنوبي به سمت جدايي حرکت کند، روابط کره جنوبي و کره شمالي به سمت وحدت حرکت خواهد کرد.
وي با اشاره به علاقه‌مندي کره جنوبي به حل بحران شبه‌جزيره کره يادآوري کرد: يکي از دلايل رأي آوري رئيس‌جمهور جديد کره جنوبي اين بود که اعلام کرده بود اين کشور به سمت همزيستي مسالمت‌آميز با کره شمالي حرکت خواهد کرد. اين موضوع از همان زمان به عنوان يک نقطه عطف در بحران شبه‌جزيره کره لحاظ شد و همه منتظر اين بودند که رفتار رئيس جمهور جديد کره جنوبي را در ارتباط با سياست‌هايي که اعلام کرده بود مشاهده کنند.شفيعي با توجه به تشديد تنش‌ها از سوي واشنگتن تأکيد داشت: متأسفانه دامنه تنش در شبه‌جزيره کره از سوي آمريکايي‌‌ها به اندازه‌اي بالا گرفت که رئيس‌جمهوري جديد کره جنوبي فرصتي براي نزديکي به کره شمالي پيدا نکرد. با اين حال او منتظر فرصتي بود که در هر زماني که اين امکان پيش آيد به اين سمت حرکت کند.وي با تأکيد بر اختلاف پيونگ‌يانگ و واشنگتن گفت: اين تمايل در کره جنوبي براي وحدت و همزيستي مسالمت‌آميز با کره شمالي وجود داشت.
کره شمالي نيز با دو مسئله مواجه بود، يکي تکليف اين کشور با کره جنوبي و ديگري با آمريکا است.تحليلگر مسائل شرق آسيا با اشاره به ديدگاه کره شمالي به بحران موجود مطرح کرد: کره جنوبي تا آنجا که با آمريکا در حرکت است براي کره شمالي مشکل‌ساز است؛ بنابراين کره شمالي نيز منتظر فرصتي بوده که در هر زمان ممکن بتواند با نزديکي به کره جنوبي فاصله اين کشور با آمريکا را بيشتر کند.وي با توجه به مذاکرات کنوني بين دو کره اشاره داشت: کره شمالي کشوري است که آزمايش‌هاي اتمي و موشکي انجام داده و اکنون خود را به عنوان يک قدرت اتمي و موشکي در صحنه ميدان به اثبات رسانده است. با اين حال در اين شرايط تحت يک لواي ديپلماتيک دست دوستي به سمت کره جنوبي دراز کرده است. در حقيقت کره شمالي در اين بين دو راه دارد، کشاندن کره جنوبي به سمت خود و دور کردن اين کشور از آمريکا .
ش.د9605019