ناکامی ترامپ، برآیند حمایت جهانی از برجام

(روزنامه اطلاعات ـ 1396/11/30 ـ شماره 26945 ـ صفحه 12)

پایبندی ترامپ به برجام زیر فشارهای بین‌المللی

با وجود یکسال تلاش بی قفه «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا و نمایندگان جمهوریخواه کنگره برای توطئه چینی علیه برجام اما سرانجام این اقدام‌ها راه به جایی نبرد و فشارهای بین المللی موجب شد تا وی از موضع خود عقب نشینی کند.وی که از نخستین روزهای رقابت‌های انتخاباتی تا کنون همواره مخالفت خود را با توافق هسته ای اعلام می کرد، با قبول برجام برای سومین بار تسلیم تصمیم‌های حامیان توافق هسته‌ای و جامعه بین الملل شد. به عنوان نمونه، «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه با تاکید بر پایبندی کشورش به توافق هسته‌ای به تهدیدهای ترامپ برای خروج از برجام واکنش نشان داد و تصریح کرد: برنامه جامع اقدام مشترک قابل تغییر نیست و ما با هر گونه تلاش برای تضعیف آن مخالف هستیم.از طرف دیگر «لو کانگ» سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز با اشاره به این نکته که اختلاف نظرها باید از طریق روش‌های مناسب حل و فصل شود، افزود: مهم این است که همه جوانب باید با اراده سیاسی به دنبال اجرای دقیق برجام باشند. وی با تاکید بر پایبندی چین به برجام، آن را یک توافقنامه بسیار مهم بین المللی دانست که آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز اجرای دقیق آن را از سوی ایران مورد تایید قرار داده است.

تاکید سازمان ملل و اتحادیه اروپا بر لزوم حفظ برجام

همزمان با اعلام موضع ترامپ درباره برجام، کشورهای عضو گروه ۱+۵ از جمله اعضای اتحادیه ای آن به صراحت حمایت خود را از توافق هسته ای اعلام کردند. اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه ای نوشت که هماهنگی‌های لازم را با اعضای این اتحادیه به منظور ارزیابی مشترک بیانیه آمریکا و پیامدهای آن صورت خواهد داد.از طرفی آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل نیز با تاکید بر اینکه هرگونه تلاش برای برطرف کردن نگرانی‌ها درباره ایران نباید توافقنامه هسته‌ای را که با تلاش بسیار زیاد به دست آمده است به خطر اندازد، افزود: به مسائلی که به طور مستقیم با توافقنامه هسته ای ارتباط ندارد باید به گونه ای رسیدگی شود که به توافقنامه هسته‌ای و دستاوردهای آن آسیبی وارد نشود.ضمن اینکه دبیرکل سازمان ملل در بیانیه ای توافقنامه هسته‌ای را برای جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته ای و دیپلماسی دستاورد مهمی دانست؛ توافقی که توانسته نقش مهمی در تحقق صلح و امنیت در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی ایفا کند .

ارائه هشتمین گزارش به مجلس

وزارت امور خارجه هشتمین گزارش سه ماهه اجرای برجام را به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ارائه کرد. «بهرام قاسمی» سخنگوی وزارت امور خارجه این گزارش را شامل چهار بخش دانست و درباره جزئیات آن گفت: این بخش‌ها شامل موانع و چالش‌ها، پیگیری مطالبات جمهوری اسلامی ایران و اقدامات وزارت امور خارجه، آخرین تحولات در حوزه رفع تحریم‌ها و آخرین تحولات در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای، سازماندهی و ارائه شده است.وی همچنین درباره محتوای این گزارش اظهار داشت که در این گزارش، به اقدام رئیس جمهوری آمریکا در روز ۲۱ مهر ۹۶، در تبعیت از قانون داخلی سال ۲۰۱۵ این کشور موسوم به «اینارا» (بررسی توافق هسته ای ایران)، مبنی بر خودداری از اعلام پایبندی کشورمان به برجام، که با بی‌اعتنایی به گزارش‌های مکرر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد اجرای تعهدات توافق هسته ای توسط ایران و در یک رویکرد سیاسی انجام شد، اشاره شده است.

برجام و آثار ماندگار آن در سخنان رییس جمهوری

حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری ایران در سخنانی برجام را دستاورد مهمی دانست که دستاوردهای آن هیچگاه از بین نمی‌رود. رییس جمهوری افزود که در برجام به دنیا اعلام کردیم معضلات بزرگ و پیچیده منطقه‌ای و بین‌المللی پشت میز مذاکره قابل حل است.وی با تاکید بر اینکه ایران هیچ گاه به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نیست، به اثبات و تایید این موضوع از طرف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد و افزود: اینکه آژانس، «پی ‌ام‌ دی» را به عنوان یک پرونده پیچیده فنی و بین‌المللی خاتمه یافته اعلام می‌کند به معنای آن است که ایران راست گفته و معاندان دروغ گفتند و این پیروزی همیشگی خواهد بود. همگامی ایران با آژانس و گروه ۱+۵ از جمله مهمترین دلایل، شکست توطئه‌های برجامی دشمنان جمهوری اسلامی بوده است. مهر تایید مکرر بر فعالیت‌های صلح آمیز ایران دلیل دیگری است که ترامپ را در صورت خروج از برجام به بازیگری بازنده تبدیل خواهد کرد. در همین ارتباط روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» به بررسی جوانب نقض یا تایید برجام از طرف مقامات آمریکا پرداخت و نوشت: در صورتی که ترامپ به تهدیدهای خود برای خارج کردن آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران عمل کند، این آمریکا است که بازنده بزرگ خواهد بود.

در این گزارش آمده است که ترامپ به دنبال بازنویسی یکجانبه توافق هسته‌ای است بدون اینکه دردسر مذاکره با ایران را بر خودش هموار کند. واشنگتن پست همچنین با زیر سوال بردن لحن زورگویانه‌ ترامپ برای متحدان آمریکا نظیر بریتانیا، فرانسه و آلمان، تاکید کرد که این اقدام ترامپ، بیش از پیش به مقاومت صریح آنها دامن خواهد زد.

در این حال،یک کارشناس ارشد مسائل اروپا معتقد است که اروپا می‌تواند روابط خود را با آمریکا و ایران مدیریت کند. دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده پس از امضای تعلیق تحریم‌های ایران، اخطار داد که این دفعه آخر است که قانون را امضا خواهد کرد! بیانیه ترامپ بازتاب گسترده‌ای در کشورهای امضا کننده توافق هسته‌ای داشته است، در این میان اروپا مانند همیشه موضع تندی علیه سیاست آمریکا گرفت؛ روسیه و چین نیز تاکید کردند که برجام یک توافق جهانی است. مقامات اروپایی نیز تأکید کردند اتحادیه اروپا به دقت بیانیه ترامپ درباره برجام را بررسی خواهد کرد. در این باره خبرآنلاین با سید محمدعلی حسینی سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه و سفیر سابق ایران در ایتالیا، گفتگو کرده که از نظر می گذرانید:

* مقامات اتحادیه اروپا اعلام کرده اند که با دقت مفاد بیانیه ترامپ درباره برجام را بررسی می‌کنند. این به چه معناست و به نظر شما خروجی این بررسی و پاسخ اروپا ممکن است به چه صورت اعلام شود؟

** بیانیه آقای ترامپ با هر انگیزه‌ای که تهیه و صادر شده باشد حاوی مطالب و شروطی است که به هیچ وجه مبنای حقوقی و قانونی ندارد و در تعارض کامل با بندهای مختلف توافق برجام است و از این جهت با مخالفت مقامات اروپایی و دبیر کل سازمان ملل نیز مواجه شده است.نقطه اشتراک تمامی مواضع اعلام شده در این باره مخالفت با مرتبط ساختن هر موضوع سومی با توافق هسته‌ای برجام است؛ امری که آقای ترامپ در طول ماههای گذشته به شدت آن را دنبال کرده است. قابل پیش بینی است که اروپا این موضع یکپارچه خود را حفظ خواهد کرد. آنچه از طرف اروپائی انتظار می رود هوشیاری و پرهیز از همراهی با طرف آمریکایی در اعمال فشار در حوزه‌های غیرهسته‌ای از جمله حوزه‌های نظامی و برنامه دفاعی موشکی جمهوری اسلامی است که خط قرمز مشترک مردم و مقامات و تمامی سلیقه‌های سیاسی داخلی ایران است .

* اتحادیه اروپا جلسه ای با موضوع وضعیت حقوق بشر علیه ایران برگزار کرد که در این جلسه برنامه موشکی ایران هم اشاره شد. تحلیل شما از این جلسه چیست؟

** این تلاش‌های بیهوده و بی‌ثمر، ادامه روند غلط آزموده شده گذشته است. اینگونه دخالت‌ها در امور داخلی ایران از سوی کشورهایی صورت می گیرد که بعضا برنامه‌های تسلیحاتی گسترده و پرهزینه ای را دنبال می کنند و برای افزایش درآمدهای اقتصادی خود اقدام به فروش انواع سلاح‌های پیشرفته و نوین به کشورهایی که تهدید کننده صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی هستند، می کنند. اقداماتی از این دست عوامفریبانه و ریاکارانه بوده و همواره با مخالفت قاطع و منسجم مردم و مسئولین جمهوری اسلامی ایران مواجه شده است.

* با توجه به اعلام سیاست‌های موشکی تازه فرانسه درباره ایران و اتحاد تازه نظامی که این کشور با بریتانیا بسته است، پیش بینی شما از سیاست این دو کشور درباره ایران چیست؟

** مواضع برخی از کشورهای اروپایی بویژه دو کشور فرانسه و انگلیس در قبال موضوعاتی مانند برنامه دفاعی موشکی ایران، حقوق بشر، تحولات منطقه و متهم ساختن کشورمان به دخالت‌های منطقه ای و همچنین موضوع مقاومت در مقابل تجاوز و اشغالگری که به زعم آنان مصداق تروریسم است، مطابق و یا نزدیک به رویکرد غلط و غیر واقع بینانه طرف آمریکایی است. به همین جهت مشاهده می کنید که مقامات این کشورها همزمان با تصریح و تاکید بر حفظ برجام و اعلام‌ پایبندی به مفاد برجام و تعهدات خود، اتهامات بی اساس و مغرضانه ای را علیه جمهوری اسلامی در حوزه‌های دیگر مطرح می کنند و با فاصله کوتاهی از طرف آمریکایی همان مسیر و رویکرد را دنبال می کنند. مقامات ذیربط ایران نیز با هوشیاری این اقدامات را رصد کرده و بموقع اعلام موضع کرده‌اند.

* اگر اتحادیه اروپا تحریم‌های تازه ای به بهانه حقوق بشر وضع کند یا همان تحریم‌های قبل را تشدید کند ایا می توان گفت این همان هدفی است که ترامپ درباره ایران در اروپا پیگیری می کند؟

** خواسته‌های نامشروع ترامپ البته بیش از این موارد است اما اعمال تحریم‌های جدید یا تشدید تحریم‌های گذشته توسط اروپا علاوه بر اینکه تامین کننده بخشی از خواسته‌های ترامپ است فضای همکاری رو به رشد ایران و این اتحادیه را تحت تاثیر قرار داده و تبعات منفی آن مانعی برای ارتقاء مناسبات خواهد بود.

* به نظر شما ایران چه سیاستی را باید اتخاذ کند تا اروپا در خصوص سیاست‌هایش با ترامپ همسو نشود. آیا به طور کلی اروپا گردش به سمت تهران را انتخاب می کند یا واشنگتن را؟

** به نظر بنده جمهوری اسلامی ایران در تعامل با طرف اروپائی با کرامت و بزرگی برخورد کرده است. به عنوان مثال در قبال توافق هسته ای، در طول مذاکرات و پس از اجرایی شدن برجام تا امروز، با حسن نیت بسیار بیشتری از طرف‌های اروپایی اقدام کرده و تعهدات خود را نیز به شکلی عملی کرده که جای هیچ شبهه ای باقی نگذاشته و بارها مورد تایید قرار گرفته است. از سوی دیگر با اغماض و چشمپوشی نسبت به عملکرد نادرست برخی از اعضای مهم اتحادیه در گذشته، فصل جدیدی در روابط را با آنان گشوده و فرصت‌های خوب و استثنایی برای ورود به بازار ایران در اختیار آنان گذاشته است. از این رو غربی‌ها نمی توانند توقعی بیش از این از ایران داشته باشند. در حقیقت این تهران است که می‌تواند از بروکسل انتظار حسن نیت و اقدام بیشتر و ارسال نشانه‌های مثبت افزونتر و اجتناب جدیتر از همراهی و همنوایی با واشنگتن در سیاست‌های ضد ایرانی داشته باشد.

نکته دیگر در پاسخ به این سوال این که در عالم سیاست نمی‌توان چنین فرض کرد که اروپا یا حتی طرف‌های دیگر ?+?ناگزیر از انتخاب یکی از دو طرف، ایران یا آمریکا، هستند.خیر اینگونه نیست؛ آنها می توانند روابط خود را با طرفین مدیریت کنند. البته این تصور نیز غلط است که مدیریت روابط، صرفا بر منافع اقتصادی استوار است. اعتبار و اعتماد بین المللی، منزلت و جایگاه بارز سیاسی در تحولات و‌مناقشات منطقه ای و جهانی و نقش آفرینی در تامین و تقویت صلح و امنیت بین‌المللی و ماندگاری اصول دیپلماتیک و پیمانهای چند جانبه برای حل و فصل مناقشات در این زمینه از اهمیت مضاعفی برخوردارند. به همین جهت اروپا اگر در زمینه برجام -که یک توافق چندجانبه بین المللی است و شورای امنیت سازمان ملل نیز بر آن صحه گذاشته و همچنین از حمایت قاطع جامعه جهانی برخوردار است- دچار خطای راهبردی شود و از تعهدات خود شانه خالی کند و به سمت آمریکا بلغزد در حقیقت چوب حراج به اعتبار بین المللی و جایگاه و استقلال سیاسی خود زده و تبعات غیر قابل جبرانی را موجب خواهد شد. نهایتا اینکه، اروپا ظرفیت آن را دارد که بتواند با واقع بینی و آینده نگری، رویکردی مناسب در قبال سیاست‌های نابخردانه و قلدرمآبانه ترامپ اتخاذ نماید و بحران ساختگی کنونی را مدیریت کند.

* صف آرایی اروپا علیه آمریکا را چه طور ارزیابی می کنید؟ شرکت‌های اروپایی گفته اند که بدون آمریکا برجام قابل اجراست. از طرفی در شورای امنیت نیکی هیلی در مبارزه علیه ایران تنها ماند. آیا اروپا راه خود را از ایالات متحده جدا کرده است؟

** انزوای فوق العاده آمریکا در محافل بین المللی امری غیر قابل انکار است. یک دلیل اصلی این پدیده، مواضع نامتعارف و جنجالی رئیس جمهوری آمریکا علیه پیمان‌ها و توافق‌های چندجانبه بین المللی مانند برجام، که مهمترین آنهاست، و تصمیمات یکجانبه گرایانه او در قبال آنها بوده است ؛ بنحوی که مخالفت‌های گسترده ای را در مناطق مختلف جهان از جمله اروپا و در میان نزدیکترین متحدان آمریکا موجب گردیده است. اقدام غیر قانونی و بی سابقه آمریکا در تشکیل جلسه شورای امنیت و پرداختن مغرضانه به مسائل داخلی ایران که سرافکندگی واشنگتن را در پی داشت نیز نمونه دیگری از این انزوای سیاسی است.اقدامات موهن و سخیفی مانند آنچه گفته شد باعث شده تا اروپایی‌ها نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان از آمریکا فاصله بگیرند اما نه باید و نه می توان به این نمونه‌ها دل خوش کرد و به این جمعبندی رسید که اروپا در قالب یک دگرگونی راهبردی، مسیر خود را از آمریکا جدا و به نحوی در مقابل او صف آرایی کرده است.

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=348119

ش.د9605017