حجت‌الاسلام والمسلمین جواد مجتهد شبستری عضو مجلس خبرگان رهبری در گفت‌وگوی اختصاصی با صبح صادق
جایگاه و موقعیت حساس و تعیین‌کننده مجلس خبرگان رهبری بر کسی پوشیده نیست. این مجلس با 83 نفر عضو که همگی از علما و خبرگان مملکت هستند، وظیفه خطیر نظارت بر عملکرد بالاترین مقام نظام جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد و بر این اساس تصمیمات این مجلس در سرنوشت و آینده کشور اهمیت بسیاری دارد[...]
جایگاه و موقعیت حساس و تعیین‌کننده مجلس خبرگان رهبری بر کسی پوشیده نیست. این مجلس با 83 نفر عضو که همگی از علما و خبرگان مملکت هستند، وظیفه خطیر نظارت بر عملکرد بالاترین مقام نظام جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد و بر این اساس تصمیمات این مجلس در سرنوشت و آینده کشور اهمیت بسیاری دارد؛ از همین رو به مناسبت ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری با حجت‌الاسلام والمسلمین جواد مجتهد شبستری، نماینده استان آذربایجان غربی در مجلس خبرگان و عضو کمیسیون سیاسی، اجتماعی و آیین‌نامه مجلس گفت‌وگو کردیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
ابتدا درباره جایگاه مجلس خبرگان رهبری و وظایف آن برای ما توضیح مختصری دهید.
طبق قانون اساسی، مجلس خبرگان رهبری دو وظیفه برعهده دارد: یکی انتخاب رهبری، در شرایطی که خدای ناکرده به انتخاب رهبری نیاز داشته باشیم، نقش اساسی مجلس خبرگان دیده می‌شود؛ همانطور که در سال ۱۳۶۸ نقش بی‌بدیل مجلس خبرگان رهبری را متوجه شدیم. شاید تا آن زمان وظیفه مجلس خبرگان به خوبی برای مردم جا افتاده و تبیین نشده بود؛ اما در آن زمان با تعیین رهبری مردم متوجه شدند که چه وظیفه خطیری بر عهده مجلس خبرگان است. در آن زمان با عنایت پروردگار و هوشیاری مجلس خبرگان شایسته‌ترین فرد برای رهبری امت مسلمان انتخاب شد. در کنار وظیفه انتخاب، مجلس خبرگان طبق قانون وظیفه دیگری نیز دارد و آن، نظارت بر بقای شرایط رهبری است. برخی به اشتباه می‌گویند نظارت بر رهبری، این اشتباه است. نظارت بر بقا، یعنی آن شرایطی که در قانون برای رهبر جامعه معین شده است؛ مثل عدالت، علمیت و فقاهت و مدیریت و امثال این موارد را توجه داشته باشد. این وظایف بر عهده کمیسیون تحقیق مجلس خبرگان است که مرکب از حدود ده یا دوازده نفر است. این کمیسیون اگر خدایی ناکرده نقصانی را در هر یک از شرایط رهبری ببیند، آن را به مجلس خبرگان اطلاع می‌دهد. البته در کنار این دو وظیفه اصلی خبرگان برای آگاهی بیشتر مردم کمیسیون سیاسی و اجتماعی، کمیسیون تدوین آیین‌نامه و کمیسیون پاسداری از ولایت فقیه هست که راه‌هایی که برای بسط ولایت فقیه و دفاع از آن وجود دارد، بررسی می‌کند. همینطور ما کمیسیون دیگری هم داریم که افراد در مظان رهبری را بررسی می‌کند تا در صورت نیاز اگر خدایی ناکرده لازم شد، به مجلس خبرگان معرفی کند.
در دوره اخیر شاهد حضور چهره‌های مجتهد جوان در مجلس خبرگان هستیم، حضور چهره‌های نو و جوان‌گرا چه اهمیتی دارد و چه تأثیری در پویایی و عملکرد این مجلس خواهد داشت؟
ما تابع قانون هستیم، ولی حضور جوانان و جوان‌ترها با توجه به شرط سنی که به تازگی مجلس خبرگان تصویب کرده است، یعنی حداقل 40 سال، یک اتفاق مبارکی است. مسئله جوان‌گرایی همانطور که مورد تأیید رهبر معظم انقلاب است، مورد تأیید مجلس خبرگان نیز هست. اینکه در کنار افراد باتجربه، پخته و پا به سن گذاشته، افرادی جوان، پر انرژی و پر توان حضور پیدا کنند، نه تنها عیب نیست؛ بلکه یک امتیاز به شمار می‌آید؛ زیرا تکمیل‌کننده و متمم یکدیگر هستند. هرچند در این دوره مجلس خبرگان افراد جوان تعدادشان زیاد نیست، اما ممکن است در دوره‌های پیش رو تعداد بیشتری از جوانان حضور پیدا کنند. همانطور که گفتیم نه تنها حضور جوانان عیب نیست؛ بلکه امتیازی برای مجلس خبرگان به شمار می‌آید که نقایص افراد پرتجربه، اما پا به سن گذاشته مجلس خبرگان را جبران می‌کند.
حضور احزاب و جناح‌های سیاسی در انتخابات خبرگان را چطور ارزیابی می‌کنید؟ با توجه به نخبگانی بودن مجلس خبرگان چگونه فعالیت چهره و جناح سیاسی قابل جمع است؟
بافت مجلس خبرگان و وظایف این مجلس فراتر از بازی‌های حزبی است. هر چند ممکن است افراد اندکی با گرایش‌های سیاسی خاص در مجلس خبرگان حضور داشته باشند؛ ولی اکثریت اعضای مجلس تا آنجایی که بنده اطلاع دارم، از عناصر حزبی و باندی جدا هستند چنانچه در عملکرد و افکار هیچ یک از آنها این موضوع حزبی دیده نمی‌شود.
نظارت بر اعضای مجلس خبرگان چگونه است؟ آیا بر این نظارت سازوکاری وجود دارد؟ در شرایطی که یکی از اعضای مجلس به هر دلیلی وجاهت سیاسی و اجتماعی‌اش را از دست داد، چگونه با وی برخورد می‌شود؟
این مسئله در قانون ذکر نشده است؛ اما طبیعتاً اعضای مجلس خبرگان مستثنی از قوانین عادی و جاری نیستند و اگر فردی از افراد مجلس خبرگان خدایی ناکرده مرتکب جرمی بشود، از لحاظ قانونی بین آنها و مردم تفاوتی نیست؛ حتی چون جایگاهی داشته، شدیدتر هم با او برخورد شود. به تعبیر روایت امام صادق(ع): «إِنَّ اَلْحَسَنَ مِنْ کلِّ أَحَدٍ حَسَنٌ وَ إِنَّهُ مِنْک أَحْسَنُ لِمَکانِک مِنَّا وَ إِنَّ اَلْقَبِیحَ مِنْ کلِّ أَحَدٍ قَبِیحٌ وَ إِنَّهُ مِنْک أَقْبَحُ لِمَکانِک مِنَّا»؛ کار نیک و کار قبیح به سبب نزدیک بودن به اهل بیت(ع) شدت پیدا می‌کند و احسن و اقبح می‌شود. در اینجا هم اگر خطایی از اعضای مجلس خبرگان سر بزند، به سبب مکانی که او در آنجاست، مجازات سنگین‌تری هم شامل او می‌شود؛ چون حیثیت مجلس خبرگان را لکه‌دار کرده است، مضاف بر اینکه عملکرد او در صلاحیت فرد در دوره‌های بعدی از سوی فقهای شورای نگهبان تأثیر خواهد داشت و مطمئناً بنابر شدت عملکرد اشتباه او صلاحیت وی سلب خواهد شد.
شفافیت تبلیغاتی و هزینه‌های انتخاباتی مجلس خبرگان چگونه است؟
شأن و جایگاه نمایندگی مجلس خبرگان به گونه‌ای است که به دور از ریخت و پاشی است که در هزینه‌های برخی از انتخابات دیده می‌شود. آن هزینه‌های گزافی که برخی از افراد برای رسیدن به پست مجلس شورای اسلامی و حتی شورای شهری خرج می‌کنند، در مجلس خبرگان رهبری دیده نمی‌شود. تبلیغات در مجلس خبرگان رهبری نیز وجود دارد، اما من تا حالا نشنیده‌ام که کسی خارج از هزینه‌های متعارف تبلیغاتی را انجام داده باشد. مضاف بر اینکه در قانون پیش‌بینی شده است که اگر کسی خارج از هزینه‌های متعارف و به دور از شأن نمایندگی تبلیغات کند، جرم حساب می‌شود.
ارتباط نمایندگان با مردم حوزه انتخابی خود چگونه است؟ آیا با توجه به مشغله فراوان برخی از اعضای مجلس خبرگان این ارتباط با مردم کمرنگ نمی‌شود؟
نکته‌ای که درباره مجلس خبرگان وجود دارد و آن را از دیگر مجالس متمایز می‌کند، این است که اقتضائاتی که در مجلس شورای اسلامی و شورای شهر درباره ارتباط با مردم وجود دارد، در این مجلس دیده نمی‌شود. هر چند ارتباط نمایندگان مجلس خبرگان با مردم چه آنهایی که در حوزه انتخابیه خودشان زندگی می‌کنند و چه آنهایی که به دور از حوزه انتخابیه زندگی می‌کنند، ارتباط خوبی است. آنهایی که در حوزه انتخابیه خودشان زندگی می‌کنند، به سبب اینکه سمت‌هایی، مانند امام جمعه، امام جماعت و استاد بودن دارند، به نوعی ممزوج در مردم خودشان هستند و آنهایی که در حوزه انتخابیه خودشان زندگی نمی‌کنند، ممکن است ارتباط کمتری با مردم داشته باشند، اما در مجالس و برنامه‌های آنها مثل جلسات پرسش و پاسخ، راهپیمایی‌ها و سخنرانی شرکت می‌کنند. در ضمن ارتباط اعضای مجلس خبرگان با مردم یک ارتباط اداری نیست، بلکه مردمی است. شما برای دیدن یک نماینده مجلس خبرگان نیاز ندارید چندین نفر را ببینید تا با نماینده ارتباط بگیرید، بلکه در ساده‌ترین شکل خودش و به صورت طلبه‌مآبانه با آنان ارتباط می‌گیرید؛ یعنی همانطور که به راحتی با روحانیون ارتباط می‌گیرند، با نمایندگان مجلس خبرگان نیز به همین راحتی ارتباط برقرار می‌کنند.
رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای خبرگان به صراحت گفتند که اعضای این مجلس باید با مردم، به ویژه جوانان در ارتباط باشند و در حوزه جهاد تبیین مسائل را برای نسل نو شرح دهند. در این زمینه چه فعالیت‌های انجام شده است؟
طبعاً آنان که سن کمتری دارند، ارتباط‌گیری‌شان با جوانان بهتر است. شاید فرد پا به سن گذاشته‌ای باشد که ارتباطش با جوانان خوب باشد، ولی به آنان که جوان‌ترند، ارتباط راحت‌تری با جوانان برقرار می‌کنند. این ارتباطات وجود داشته و دارد و در مجلس‌هایی که جوانان اعضای مجلس خبرگان را دعوت می‌کنند، غالباً این اعضا حضور پیدا می‌کنند. در عین حال، با توجه به فرمایش رهبر معظم انقلاب مبنی بر ارتباط بیشتر با جوانان لازم است که اعضا بیشتر در مدارس، دانشگاه و حوزه حضور پیدا کنند و این ارتباط با جوانان از رسالت‌های روحانیت است.
رهبر معظم انقلاب مسئله مشارکت حداکثری در انتخابات را از ضروریات انتخابات پیش‌رو دانستند. در این زمینه و برای تحقق این مطالبه چه اقداماتی انجام شده است؟
حساسیت مشارکت باید برای مردم تبیین شود. در مجلس شورای اسلامی، به ویژه در شهرهای کوچک به سبب اینکه نمایندگان با مردم ارتباط نزدیک دارند و از طرفی هم فضا یک فضای رقابتی است، ان‌شاء‌الله شاهد مشارکت حداکثری و قابل قبول خواهیم بود؛ اما در مجلس خبرگان آگاهی به شدتی که در مجلس شورای اسلامی تبلیغ و تبیین شده؛ وجود ندارد که مردم حساسیت مجلس خبرگان را بدانند. بنابراین جا دارد که رسانه‌ها و فضای مجازی جایگاه و منزلت مجلس خبرگان را برای مردم تبیین و روشن کنند تا شاهد مشارکت حداکثری باشیم و از طرفی هم باید برنامه دشمن مستندا برای مردم آشکار شود. مردم اگر بدانند که دشمن چه برنامه‌ای را برای انتخابات پیش‌رو ترسیم کرده و چه هدفی را دنبال می‌کند، مطمئناً پشت به برنامه دشمن می‌کنند و در نقطه مقابل برنامه‌های دشمن در انتخابات شرکت خواهند کرد. معرفی نقش دشمن و ترغیب مردم به خنثی کردن نقشه دشمن می‌تواند کمک شایانی به مشارکت حداکثری کند. راه دیگری که می‌تواند مشارکت حداکثری را رقم بزند، ملموس کردن خدمات و برنامه‌های دولت برای مردم است؛ الحمدلله دولت تلاش شبانه‌روزی دارد، اما همچنان این تلاش‌ها در معیشت و اقتصاد مردم ملموس نشده است. از این موضوع نباید غفلت کرد که پروژه‌ها و طرح‌هایی که دولت انجام داده، به نوبه خود بی‌نظیر و امیدآفرین بوده است. دولت پروژه‌هایی، مانند بیمارستان و راه‌آهن را که بعضاً بیست سال خاموش مانده بود، احیا کرده است که مطمئناً این موارد در مشارکت مردم در انتخابات تأثیرگذاری چشمگیری خواهد داشت؛ اما آن شیرین‌کامی مردم که حضرت آقا در بیانیه خود اعلام کردند، آنچنان که باید اتفاق نیفتاده و زندگی برای بخشی از مردم که در وضعیت معیشت مساعدی نیستند، همچنان سخت می‌گذرد. هر چند ما معتقدیم برنامه‌هایی که به این شیرین‌کامی منجر می‌شود، برنامه‌های درازمدتی را می‌طلبد و ما امیدواریم که دولت در کنار این برنامه‌های درازمدت برنامه‌های کوتاه‌مدتی را ترسیم کند تا هر چه سریع‌تر مردم شاهد رونق معیشت، مسکن و مایحتاج اولیه خود باشند.
فعالیت‌های کمیسیون‌های مجلس خبرگان آیا مثمرثمر بوده است؟ ارتباط این کمیسیون‌ها با مردم به چه صورت است؟
در کمیسیون آیین‌نامه و کمیسیون سیاسی و اجتماعی که بنده در آن عضو هستم، معمولاً ماهی یک بار جلسه داریم. افراد گوناگونی هم که در این جلسات دعوت می‌کنیم، افراد متخصصی هستند؛ برای نمونه از وزارت بهداشت، وزارت ارشاد و نیروی انتظامی و... که هر یک با نگاه تخصصی خود وارد جلسه می‌شوند تا گزارش‌های خود را اظهار کنند و درباره سؤالات اعضای کمیسیون پاسخگو باشند. گزارش این برنامه‌ها نیز به اطلاع سایر اعضای مجلس خبرگان می‌رسد و حتی در ابتدای جلسه مصاحبه‌ای با همین افراد صورت می‌گیرد و بخش‌هایی از آن به اطلاع مردم نیز می‌رسد. این اقدام از برنامه‌های قانونی مجلس نیست، اما مجلس خبرگان بنابر ضرورت تبیین و فرمایش رهبر معظم انقلاب بر جهاد تبیین مجلس خبرگان این اقدام را انجام می‌دهد.