ایران و هند در گامی تاریخی قراردادی بلندمدت و 10 ساله برای بهره برداری از بندر راهبردی چابهار امضا کردند. هدف هند از امضای این قرارداد تقویت جایگاه خود در زنجیره تأمین جهانی و رقابت با جاده ابریشم چین است؛ جاده ای که بندر گوادر پاکستان یکی از ایستگاه های اصلی آن به شمار می رود.
سابقه همکاری ایران و هند در این بندر راهبردی به سال 2003 برمی گردد که در سفر رئیس جمهور وقت ایران به هند، بر سر پروژه توافق شد؛ اما به دلیل برخی موانع فنی و لجستیکی، مشکلات و نیز تحریم های سازمان ملل متحد که بعداً علیه ایران اعمال شد، به تعویق افتاد.
بندر چابهار به وسیله کارشناسان ژئوپلیتیک به عنوان «دروازه طلایی کشورهای منطقه اقیانوس هند به آسیای مرکزی» توصیف شده است
در سال 2016 پس از امضای توافق هسته ای ایران و کشورهای 1+5 و لغو تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران، توافق نامه ای میان هند، ایران و افغانستان برای توسعه بخشی از بندر برای ساخت کریدوری با هدف توسعه بندر چابهار و حمل بار و تجارت هند از مسیر بندر چابهار ایران به افغانستان امضا شد. نارندرا مودی، نخست وزیر هند همان زمان از برنامه ای برای سرمایه گذاری 500 میلیون دلاری در این پروژه خبر داد.
پس از خروج یکجانبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا، آمریکایی‌ها شرکت‌های خارجی فعال در ایران را به تحریم تهدید کردند و به آنها مهلت دادند از توافق با تهران خارج شوند، اما هند توانست برای این بندر نسبت به تحریم‌ها معافیت بگیرد.
دلایل اهمیت بندر راهبردی چابهار
- اهمیت جغرافیایی
چابهار، واژه ای فارسی به معنای «چهار چشمه» است و این شهر را دروازه ورود به شبه قاره هند توصیف کرده اند. بندر چابهار به وسیله کارشناسان ژئوپلیتیک به عنوان «دروازه طلایی کشورهای منطقه اقیانوس هند به آسیای مرکزی» توصیف شده است.
این بندر علاوه بر آب های عمیق که امکان پذیرش کشتی های بزرگ را فراهم می کند، به طور مستقیم به اقیانوس هند مشرف است و هند به دلیل نزدیکی جغرافیایی از آن سود می برد، به طوری که وزیر حمل و نقل هند در سال 2016 گفت، فاصله میان کاندلا (بندری در ایالت گجرات) و بندر چابهار از فاصله دهلی نو و بمبئی کمتر است.
- دروازه هند به آسیای مرکزی
هند با خودداری از طی مسیر زمینی از پاکستان، از کریدور چابهار برای عبور محصولات خود به افغانستان استفاده کرد. کالاها از بندر چابهار از شبکه جاده ای به زرنج افغانستان و از آنجا به چهار شهر بزرگ هرات، قندهار، کابل و مزار شریف منتقل می شوند.
علاوه بر این، بندر چابهار به کریدور شمال-جنوب (که روسیه و کشورهای اوراسیا را به منطقه خلیج فارس متصل می کند) مرتبط است. بنابراین، هند و روسیه می توانند روابط تجاری خود را به ویژه در زمینه تجارت انرژی فعال کنند؛ موضوعی که پس از اعمال تحریم های غرب علیه روسیه گسترش چشمگیری یافت. پس از آنکه اروپایی ها روابط خود را با روسیه قطع کردند، هند گاز روسیه را خرید و طی فرایندی به اروپایی ها فروخت.
هنگامی که این بندر به طور کامل عملیاتی شود، به هند امکان دسترسی مستقیم به کشورهای غنی از منابع آسیای مرکزی مانند ترکمنستان و قزاقستان و مبادله کالا با آنها را می دهد.
- رقابت با جاده ابریشم چین
چین با پاکستان قراردادی امضا کرد تا بندر گوادر را به مدت 40 سال به عنوان بخشی از جاده ابریشم اداره کند. هند با توافق با ایران می‌تواند پاکستان را به مقر تجارت دوجانبه میان اقیانوس هند و آسیای مرکزی تبدیل کند و همچنین به رقابت با چین در منطقه بپردازد.
پس از جنگ غزه و کاهش تمایل کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، به نظر می آید توافق با ایران برای هند بهترین راه برای رسیدن به هدف گذاری اش مبنی بر تبدیل شدن به قطب بین المللی تجارت جهانی باشد.
منبع: راهبرد معاصر