تعاملات استراتژیک

مهدی یزدانیان
چهار کشور ایران، سوریه ، عراق و ترکیه دارای روابط تاریخی و راهبردی می باشند که به دلیل اشتراکات دینی و فرهنگی و دیدگاه های مشترک بر تحولات منطقه ای و جهانی در سال های اخیر گام های بسیاری برای توسعه روابط همه جانبه برداشته اند. بررسی تحولات منطقه نشان می دهد که این کشورها با رایزنی های گسترده تلاش دارند تا ضمن ارتقای روابط از ظرفیت های موجود برای تحقق اهداف مشترک بیشترین بهره برداری را داشته باشند. دیدار «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه از ایران، سفر «مالکی» نخست وزیر عراق به سوریه، رایزنی مقامات ترکیه ای در سفر به دمشق، دیدارهای مقامات عراقی و ترکیه ای با مقامات و سفرای ایرانی، دیدار مقامات ارشد از جمله وزیر خارجه ترکیه از عراق و در نهایت امضای ده ها قرارداد امنیتی و اقتصادی و سیاسی در رایزنی های مقامات 4 کشور نشانگر عزم جدی آنها برای رسیدن به نقطه مشترک در قبال تحولات منطقه ای و جهانی دارد. با توجه به این مسائل، چارچوب های کاری این کشورها را می توان در چند بخش مورد بررسی قرار داد:
1) کشورهای مذکور دارای ابعاد و ظرفیت های گوناگون برای رسیدن به توسعه و پیشرفت می باشند که در صورت تحکیم مناسبات و استفاده از این ظرفیت ها می توانند به اهداف کلان در این عرصه دست یابند. عراق با ظرفیت منابع طبیعی، ترکیه و سوریه با استفاده از موقعیت جغرافیایی، ایران به واسطه پیشرفت های گسترده علمی و صنعتی و نیز جایگاه ارزنده منطقه ای، می توانند در کنار یکدیگر گام های مهمی برای توسعه و پیشرفت 4 کشور بردارند که روند تحولات نیز در این عرصه در حال پیگیری است.
2) نکته مهم در روابط 4 کشور مسائل امنیتی می باشد. حضور نیروهای خارجی در عراق و تحرکات آنها برای ناامن سازی منطقه، لزوم اتحاد منطقه برای اولاً مبارزه با عوامل ناامنی، ثانیاً مقابله با تحرکات بیگانگان برای تجزیه کشورهای منطقه، ثالثاً ایجاد شرایط برای خروج اشغالگران از عراق و کل منطقه، رابعاً ایجاد شرایط امنیتی مناسب برای ترانزیت کالا در میان 4 کشور و ... امری ضروری است . البته آمریکایی‌ها و صهیونیست ها که این اتحاد را مغایر با اهداف خود می دانند با کارشکنی در روابط 4 کشور سعی در عدم تحقق این مهم داشته اند که به دلیل روابط تاریخی این کشورها تاکنون، نتوانسته اند این توطئه را اجرایی کنند.
3) مواضع مشترک این کشورها در حمایت از مقاومت و مقابله با رژیم صهیونیستی و سیاست های توسعه طلبانه این رژیم نیز از اشتراکات آنها است هر چند که آمریکا و غرب برای سوق دادن ترکیه، سوریه و عراق به سازش با رژیم صهیونیستی تلاش می کنند، اما این کشورها نشان داده اند که سیاست مقابله با صهیونیست ها در اولویت کاری آنها است، چنانکه حتی نوری المالکی، نخست وزیر عراق که کشورش تحت اشغال آمریکا است بارها تأکید کرده، بغداد، رژیم صهیونیستی را به رسمیت نخواهد شناخت و حتی بر محاکمه سران جنایتکار آن تأکید دارد. اتحاد 4 کشور مذکور می تواند نقطه قوتی برای مقاومت و مقابله با تحرکات صهیونیست ها باشد.
4) ایران، سوریه ، ترکیه و عراق از جایگاه قابل توجهی در جهان اسلام برخوردارند که می تواند عاملی مهم در پیوند و اتحاد کشورهای اسلامی باشد. در شرایطی که غرب برای تفرقه افکنی میان جهان اسلام فعالیت می کند، اتحاد کشورها از جمله فعالیت این 4 کشور می تواند تأثیر بسیاری بر مقابله با این توطئه ها داشته باشد.
در نهایت می توان گفت که شرایط منطقه ای و جهانی، لزوم اتحاد ایران، سوریه، ترکیه و عراق را بیش از پیش الزام آور ساخته است، چنانکه اکنون نیز آنها بر تحکیم مناسبات دو جانبه و چند جانبه تأکید دارند که نمود آن را نیز می توان در دیدارهای گسترده مقامات این کشورها مشاهده کرد.