بسیج‌زدایی ، رویکرد جدید غرب در جنگ نرم

ماهیت پروژه امنیت DDR
نویسنده در این پژوهش معتقد است که روش DDR عنوان پروژه های نظامی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه جهان اسلام است که با هدف غیرمسلح سازی، بسیج زدایی و بازگرداندن مجدد گروه های جهادی اسلامی به فرآیند سیاسی و اجتماعی در جوامع خود است که از سوی ایالات متحده و جهان غرب پیگیری می شود. طبق این پروژه ، افراد عضو گروه های جهادی و مقاومت در جهان اسلام بایستی ابتدا خلع سلاح و غیر مسلح شوند، آنگاه از حالت نظامی خارج شده و دیگر انگیزه ای برای پیوستن داوطلبانه به این گروه های مقاومت و جهادی نداشته باشند و در نهایت با چرخش استراتژیک و ایدئولوژیک در این گروه ها و ایجاد شرایط به زندگی عمومی و عادی بازگردانده شوند .
عباس چگینی برای بررسی ابعاد پروژه DDR، روش شناسی پروژه DDR را در دو بخش کلی سلبی و ایجابی گروه های مقاومت تقسیم بندی می کند. در بخش اول ایجابی، مسئله روند پیدایش و تکوین جنبش های مقاومت در سطح جهان اسلام و در بخش سلبی، ساز و کار خنثی سازی، بی اثر سازی و محو بعد نظامی و جهادی گروه های مقاومت را مدنظر قرار داده است.
روش خیزش گروه‌های مقاومت
عباس چگینی، خیزش گروه های جهادی و مقاومت از شرایط عادی اعضای گروه ها تا وضعیت آماده باش عملیاتی آنها برای اجرای مأموریت های محوله را در سه مرحله اساسی قرار می دهد که عبارتند از:
1- یکپارچه نمودن سلول های اجتماعی گروههای مقاومت (Integration)
2- بسیج نمودن سلول های داوطلب گروه های مقاومت (mobilization)
3- مسلح نمودن هسته های بسیج شده گروه های مقاومت (Armament)
چگینی در پژوهش خود روش شناسی خیزش گروه های مقاومت را این چنین توصیف می کند:
الف) یکپارچه‌سازی:
در یک جامعه اسیر استبداد یا تحت اشغال قدرت های بیگانه، رخوت و یأس و ناامیدی به سکوت ، سکون و ایستایی آحاد آن جامعه انجامیده و روزمرگی به شیوه رایج گذران دوران تبدیل می شود. در این راستا روند یکپارچه سازی گروه های مقاومت، مولفه های زیر را در بر می گیرد:
1- رهبری: کشتی جنبش اجتماعی، در دریای آرام جامعه مأیوس و رخوت زده، نیازمند سکان داری است که اراده کند و فرمان برافراشتن بادبان آن را فریاد زند. این سکاندار، «رهبر» جنبش اجتماعی است که عزم آن را دارد جامعه را از سکون و ایستایی به حرکت وادارد.
2- هدف و آرمان جنبش: جنبش اجتماعی، هر چند از رهبری فرهمند و بصیر و شجاع بهره مند باشد، اما تا واجد هدف روشن و شفاف و آرمان مشخص نباشد، شکل نخواهد گرفت.
3- انگیزه: در جنبش اجتماعی پس از رهبری و آرمان مشخص، اگر انگیزه خیزش و مواجهه با سلطه و ظلم به عنوان مولفه کلیدی حاصل نشود جنبش مقاومت و جهادی تحقق پیدا نمی کند.
4- ایدئولوژی جنبش: جنبش جهادی نیازمند ایدئولوژی ، اندیشه، مکتب، مانیفیست و منشور است. یک جنبش مقاومت باید واضح و روشن بیان کند که برای سرنگونی حکومت استبدادی یا بیرون راندن قدرت بیگانه اشغالگر از چه تفکری تبعیت می کند و در فردای آزادی و رهایی چه اندیشه ای را جایگزین می کند.
5- راهبرد: یک رهبر برای هدفی روشن، افراد دارای انگیزه را گرد هم می آورد و با یک ایدئولوژی مشخص، سودای رهایی جامعه را دارد، در مرحله بعد، نیازمند داشتن یک راهبرد جهادی و مقاومت برای تحقق آرمان و اهداف جنبش مقاومت است.
6- تبلیغ: جنبش برای شناساندن آرمان و ایدئولوژی خود نیاز دارد تا پیام مقاومت را از طریق نشریات، کتب، بیانیه ها، برنامه های رادیویی و تلویزیونی و سایر رسانه های مخفی و آشکار خود در آحاد اجتماع جهت خیزش اعلام نماید.
7- جذب: پس از آنکه پیام جنبش مقاومت در بطن جامعه پراکنده شد، هر یک از افراد واجد شرایط جامعه جهت ساخت پیکره جنبش جذب می شوند.
ب) بسیج‌سازی:
آنگاه که افراد از متن جامعه به صورت یکپارچه، پیکره جنبش مقاومت را شکل دادند، مرحله دوم یا وضعیت بسیج سازی آنان آغاز می شود. بسیج سازی از سه طریق ذیل صورت می گیرد.
1-گزینش و عضوگیری: افراد دارای صلاحیت که از میان خیل یکپارچه داوطلبان انتخاب می شوند، گزینش شده و به عنوان عضو «موقت» یا «دائم» جنبش برگزیده می گردند.
2-آموزش: وقتی «نقش» هر یک از افراد گزینش شده و به عضویت جنبش درآمده، مشخص شد، برای انجام کامل آن نقش ها، افراد مذبور باید آموزش ببینند.
3- سازماندهی: پس از پایان موفقیت آمیز هر یک از اعضا آنها در درون ساختار جنبش مقاومت سازماندهی می شوند. این سازماندهی در چهار شکل صورت می گیرد: سازماندهی به عنوان عضو ثابت یا هوادار، سازماندهی به عنوان عضو ستادی یا صفی، سازماندهی موضوعی و سازماندهی نظامی .
ج) مسلح سازی
1- تسلیح:
جنبش مقاومت که سازماندهی نیروهای آموزش دیده خود را به انجام رسانده است آنها را برای اجرای وظایف و مأموریت های خود، تسلیح می کند.
2-بکارگیری نیروها در عملیات:
پس از سازماندهی گروه های مقاومت و مسلح کردن آن، اکنون گروه های مقاومت برای انجام وظیفه و مأموریت محوله خود آماده است. فرماندهی شاخه های نظامی گروه های مقاومت، عملیات رزمی را در صحنه اجرا و هدایت کرده و با بکارگیری آن افراد بسیج شده و سازمان یافته مسلح را علیه دشمن وارد عملیات می کند.
پروژه‌هایDDR و بسیج‌زدایی گروه‌های مقاومت
در پروژه DDRبا حصول هدف یعنی منفعل کردن گروه های مقاومت و جهادی که متوجه ساختار، سیستم و طبقات شغلی آن می باشد در سه حوزه زیر صورت می گیرد:
1- خلع سلاح گروه های مقاومت(Disarmament)
2- بر هم زدن ساختار و سیستم گروه های مقاومت(Demobilization)
3- بر هم زدن یکپارچگی گروه های مقاومت و تبدیل کارکرد سیاسی و اجتماعی(Reintegration)
الف) خلع سلاح گروه های مقاومت:
نیروی سیاسی- نظامی مجری پروژه DDR ، خلع سلاح گروه های جهادی و مقاومت را به دو روش اختیاری( با میل و رغبت خود گروه های مقاومت) و اجباری (استفاده از قوه قهریه) دنبال می کند.
در پروژهDDR خلع سلاح گروه های جهادی بیشتر با روش اختیاری پیگیری می شود. چرا که در این روش نکته مهم در خلع سلاح گروه های مقاومت، مسئله «چالش هویتی» نیروهای جهادی است؛ آنگاه که هویت «نظامی و رزمی» این نیروها مخدوش و یا اینکه فاقد هویت مسلحانه می شوند؛ در این صورت، سرگشتگی و بی هدفی بر جنبش مقاومت مستولی می شود. لذا آنچه ضرورت می یابد، موضوع «تعیین جهت» حرکت آینده گروههای مقاومت است که اکنون دیگر کارکرد مسلحانه ندارند.
ب) بسیج‌زدایی و انحلال سیستمی:
بسیج زدایی و انحلال سیستمی و سازمانی گروه های مقاومت در پروژه DDR به دو صورت اختیاری و اجباری پیگیری می شود. در بسیج زدایی اختیاری، گروه های مقاومت و جهادی با دلایلی چون یأس و یا چرخش ایدئولوژیک و در بسیج زدایی اجباری با گزاره هایی مانند فشار و با قوه قهریه روبه رو هستند.
انحلال ساختاری و بسیج زدایی در پروژهDDR در قالب سه شکل صورت می گیرد:
1- انحلال سیستمی گروه های مقاومت:
در انحلال سیستمی گروه های مقاومت، ارتباط معنادار میان اجزا در کلیت گروه مقاومت مخدوش و متلاشی می گردد.
2- انحلال سازمانی و ساختاری:
در انحلال سازمانی، سازه های ساختاری اداری و سلسله مراتبی گروه های مقاومت و جدا نمودن آنها از پیکره ساختار اصلی صورت می گیرد.
3- جنبش تکانی گروه های مقاومت:
در روش جنبش تکانی جهت بسیج زدایی گروه های جهادی، تک تک افراد گروه به اشکال مختلف، به اختیار یا به اجبار، با تهدید، تزویر ، تطمیع و ... گروه را ترک می کنند. وقتی گروه مقاومت، بخش عمده ای از افراد انگیزه دار خود را از دست داد، عملاً قادر به ترمیم ساختار نیروی گروه نبوده و به مرور مضمحل و منحل می شود.
ج) پراکندگی و بازگشت به زندگی در گروه‌های مقاومت (Reintegration)
در سومین مرحله پروژه DDR، یکپارچگی گروه های جهادی و مقاومت مورد هدف قرار می گیرد و پس از متلاشی شدن گروه و حذف ماهیت نظامی و مسلحانه آن، افراد و اعضای گروه های مقاومت و جهادی بر جای مانده را باید به زندگی عادی قبل از پیوستن آنها به جنبش مقاومت، بازگرداند. در کل می توان گفت که هدف پروژه در این مرحله، تبدیل کارکرد نظامی و مسلحانه گروه های جهادی و مقاومت در جهان اسلام به کارکردهای سیاسی و اجتماعی می باشد.
در مرحله نهایی در پروژه DDR انحلال یکپارچگی و بازگرداندن افراد گروه های جهادی و مقاومت به زندگی اجتماعی با عملکرد اجتماعی و سیاسی ، نیازمند طرح و برنامه های مدرن است که عبارتند از: 1- ارائه تضمین و تأمین جانی 2- آموزش هایی در مشاغل مورد نیاز 3- امکان کاریابی و اشتغال 4- ارائه بیمه های تأمین اجتماعی 5- ازدواج و تشکیل خانواده 6- امکان مشارکت فعال سیاسی 7- مراقبت و مواظبت از عدم همگرایی اعضای سابق جنبش مقاومت با یکدیگر.