آمریکا و پرونده هسته‌ای کره جنوبی

علی تتماج
در هنگام برگزاری اجلاس آژانس انرژی اتمی، یکی از موضوعاتی که در حالت اضطرار در دستور کار اجلاس قرار داشت مساله فعالیتهای مخفیانه کره جنوبی در یکی دو دهه اخیر و نتایج بازدیدهای صورت گرفته توسط نمایندگان آژانس از تاسیسات هسته‌ای این کشور بود. هر چند پرونده کره جنوبی در حالت اضطرار مورد بررسی قرار گرفت اما نکاتی چند از زمان اعلام رسمی کره جنوبی مبنی بر انجام فعالیت‌های هسته‌ای گزارش نشده، تا حال حاضر که براساس نظر آژانس، پرونده کره از دستور اضطراری خارج و حتی همکاری آن با آژانس مورد تقدیر و قدردانی قرار گرفت قابل بررسی و تامل است.
الف) زمان اعلام تخلفات صورت گرفته از مفاد NPT توسط مقامات کره جنوبی: با کمی تامل در زمان اعلام رسمی مقامات کره جنوبی مبنی بر انجام 2 مورد غنی‌سازی اورانیوم در حد ساخت بمب هسته‌ای بدون اطلاع آژانس انرژی اتمی به وضوح نشان می‌دهد که دولت سئول با چالش مهمی چون اعزام نیرو به عراق در آن مقطع زمانی مواجه بوده است، چرا که از یک سو آمریکا خواستار هر چه سریعتر تحقق این مهم و از سوی دیگر افکار عمومی کره جنوبی مخالف حضور بیشتر سربازانشان در تحولات عراق بودند. آنچه در چارچوب سیاست خارجی هر کشوری کماکان به کار گرفته می‌شود استفاده از سپر بحران و ایجاد یک دشمنی یا بحران خارجی جهت انحراف افکار عمومی از تحولات داخلی و عملکرد دولت می‌باشد.
دولتمردان سئول نیز در آن مقطع با استفاده از یک بحران ملی که می‌توانست تمام مسائل را تحت‌الشعاع قرار دهد به این مهم دست یافتند و آن اعلام ناگهانی برنامه‌های پنهان هسته‌ای در طی سالهای قبل بود در حالی که به آن روز هیچ مرجع و سازمان جهانی و حتی داخلی به مساله فعالیتهای هسته‌ای کره جنوبی نپرداخته بود و این اقدام به طور ناگهانی از سوی خود مقامات این کشور صورت گرفت که از مهمترین دستاوردهای آن اعزام نیرو بدون هیچ مخالفتی از سوی افکار عمومی به عراق و تمدید قرارداد، حضور سربازان آمریکایی برای چند سال آینده در کره جنوبی بود که این دو از موفقیتی بزرگ برای آمریکا و سئول قلمداد می‌گردد.
ب) وضعیت پرونده هسته‌ای کره در اجلاس: با توجه به اینکه کره جنوبی دو مورد غنی‌سازی اورانیوم در سطح بالا بدون اطلاع آژانس انرژی اتمی انجام و در آستانه تولید بمب هسته‌ای قرار داشت و با توجه به سرسختی‌هایی که در طی ماههای گذشته از سوی آژانس برای بازدید از مراکز هسته‌ای این کشور صورت گرفته بود بسیاری از صاحب‌نظران سیاسی و حتی مقامات کره‌ای تصور به ارجاع پرونده این کشور به شورای امنیت داشتند اما برخلاف انتظار نه تنها پرونده آنها به شورای امنیت ارجاع نشد بلکه اولا همکاری آنان با آژانس برای شفاف‌سازی برنامه‌ای هسته‌ای خود مورد تقدیر قرار گرفت در حالی که آنها فقط دو ماه با آژانس همکاری داشته‌اند ثانیا با تلاشهای آمریکا پرونده آنها از دستور کار اجلاس خارجه و به روند عادی بازگشت که این مهم برای کره جنوبی که در صورت ارجاع پرونده‌اش به شورای امنیت متحمل خسارات بسیاری می‌شد بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
ج) دستاوردهای دولتمردان سئول و واشنگتن از خروج پرونده کره جنوبی از دستور کار آژانس: با توجه به تحولات کره جنوبی نظیر اعزام نیرو به عراق که این روزها مورد مخالفت مردم قرار گرفته، چالشهای پیش‌آمده در روابط دو کره، بحران اقتصادی و سیاسی پیش‌روی دولت، تمدید قرارداد حضور نیروهای آمریکایی در خاک کره که حضور 6 سال آنها مبلغی معادل 5 میلیارد و 300 میلیون دلار برای سئول هزینه دارد، مهمترین دستاوردهای آنان و آمریکا را در قبال شورای حکام چنین می‌توان برشمرد:
کسب محبوبیت و مشروعیت در میان مردم در حالی که بدلیل بروز برخی مشکلات اقتصادی و سیاسی بویژه بحران کار و تغییر محل پایتخت تا حدودی مردم از دولت ناراضی بودند، توجیه اعزام نیرو به عراق توسط دولت سئول به عنوان عامل اصلی حمایت آمریکا از آنها در آژانس انرژی اتمی، سرپوش نهادن بر مشکلات که در روابط دو کره ایجاد شده است، توجیه تمدید قرارداد با آمریکا برای حضور بیشتر آنها در خاک کشورشان که می‌تواند از نظر امنیتی و بهبود روابط دو کشور مورد ارزیابی قرار گیرد، کسب محبوبیت در عرصه بین‌المللی به عنوان کشوری که دارای فعالیتهای هسته‌ای صلح‌آمیز و در چارچوب همکاری‌های وسیع با آژانس می‌باشد که خروج پرونده آنها در مدت زمان کوتاه دلیل این مدعا است، معرفی خود به عنوان کشوری که توانایی دستیابی به سلاح هسته‌ای را دارد که سبب افزایش نقش و اهمیت آن در معادلات جهانی می‌گردد، پرونده آنان به شورای امنیت انتقال نیافت که این می‌تواند بیانگر فعال بودن دستگاه دیپلماتیک این کشور و جایگاه آن در عرصه جهانی باشد، کسب مجوز از آژانس انرژی اتمی برای ادامه غنی‌سازی در دوره‌های آینده بواسطه خروج پرونده آنها از حالت اضطرار و... البته نباید از نظر دور داشت که آمریکا نیز با حمایت از کره جنوبی دستاوردهایی داشته است که عبارتند از: اعمال قدرت بر اتحادیه اروپا و سایر قدرتهای جهانی به عنوان اولین بازیگر عرصه بین‌الملل، نشان دادن چراغ سبز به کشورهای کره شمالی و ایران مبنی بر توانایی آمریکا برای تحقق خواسته‌های آنها در آژانس در صورت همکاری با خواسته‌های این کشور، اعمال نفوذ بر تصمیمات آژانس که در آینده می‌تواند بر تصمیمات آن تاثیرگذار باشد، بازیابی محبوبیت گذشته خود در نزد افکار عمومی کره جنوبی به عنوان کشورهای دولت و حافظ منافع آنها، انحراف افکار عمومی از تحولات عراق و سرزمینهای اشغالی به تحولات آژانس و پرونده کره جنوبی که همگان در انتظار ارجاع آن به شورای امنیت بودند، انحراف افکار عمومی آمریکا از تحولات داخلی و شکستهای دولتمردانشان در اجلاس اپک و اعمال تنبیه از سوی برخی از اعضاء تجارت جهانی در زمینه تعرفه‌های گمرکی بر علیه آمریکا، نشان دادن تشخیص صحیح خود در مورد برنامه هسته‌ای کشورهای مختلف مبنی بر صلح‌آمیز بودن یا نبودن این برنامه با خروج پرونده کره از دستور اجلاس و باقی مانده تهران و کره شمالی، جلب حمایت کره جنوبی برای اعزام نیروهای بیشتر به عراق در صورت استمرار جنگ که در بلند مدت می‌تواند برای واشنگتن مهم باشد و... در یک جمع‌بندی کلی و با توجه به چالشهای فراروی سئول و کاخ سفید در تحولات داخلی و منطقه‌ای می‌توان گفت که همانطور که اعلام رسمی انجام فعالیتهای خارج از NPT توسط کره جنوبی نمی‌تواند صرفا در راستای شفاف‌سازی برنامه‌های هسته‌ای صورت گرفته باشد و می‌توان در آن خط‌‌مشی‌های سیاسی و اهداف سیاست خارجی را نیز دنبال نمود (استفاده از سیاست سپر بحران) خروج پرونده این کشور از حالت اضطرار که با حمایت‌هایی دریغ آمریکا صورت گرفت جای بسی تامل دارد چرا که در آنها پرونده کره جنوبی مسائل کره شمالی و ایران نیز مورد ارزیابی قرار گرفته اما علی‌رغم تلاشهای طولانی مدت دیپلماتهای این کشورها پرونده آنها همچنان در حالت اضطراری قرار دارد بنابراین می‌توان گفت که کلیه تحولات پرونده هسته‌ای کره جنوبی بیشتر جنبه توافقی ضمنی و دوجانبه میان سئول و واشنگتن دارد و نه عملکردی داوطلبانه از سوی کره برای تحقق اصول همزیستی مسالمت‌آمیز و جهان عاری از سلاحهای هسته‌ای بنابراین تشکیل پرونده سئول در آژانس و سپس مختومه شدن آن را باید پیروزی آمریکا در کره جنوبی دانست زیرا از مهمترین دستاوردهای آن کسب مجدد پرستیز و جایگاه واشنگتن در میان افکار عمومی کره جنوبی می‌باشد که مسلما در تحقق اهداف بلندمدت آن در این کشور در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی و حتی منطقه‌ای نقش موثری ایفا خواهد نمود.