حجاب و چگونگی ترویج آن در جامعه

محمدحسین مردانی نوکنده
حفاظت و مراقبت ازعفت عمومی برعهده زنان و مردان است، مردان باغیرت فردی و اجتماعی و زنان با آزرم و حیا باید عفت عمومی جامعه را پاس دارند.
زن مسلمان با رفتاری متناسب ومتین، زمینه گسترش عفت را فراهم می سازد. اساساً روح پوشش، کنترل رفتار و رعایت وقار و متانت است، چنانچه اگر به پوشش ظاهری بسنده شود و ملکه تقوای رفتاری در زن به وجود نیاید، حجاب همچون کالبد بدون روح خواهد بود که تأثیر مطلوب رانخواهد گذاشت.
پیامبر اکرم(ص) بهترین زن رااین گونه معرفی نموده است.
«بهترین زنان شما، زنان عفیف و پاکدامن شوهر دوست هستند.»(۱)
اسلام به عنوان کاملترین دین الهی، جز سعادت انسانها هدف دیگری ندارد وسعادت جز در پیروی از دستورات الهی حاصل نمی شود. زن ومرد مسلمان با حفظ حجاب و پوشش مناسب راه تعالی و تکامل را بسیار سریع طی خواهند نمود وبا رعایت سایر دستورات پروردگار به بالاترین مقامات الهی خواهند رسید. بنابراین پوشش و حجاب یک دیدگاه و نظریه نمادین و سمبلیک نیست که فقط در مقام نظر و تئوری مطرح شود، بلکه یک برنامه و دستورعملی و سازنده است فلسفه حجاب از مسائل مهمی است که آگاهی از آن می تواند یکی از پایه های تحقق فرهنگ پوشش اسلامی گردد و به آن عمق و معنا بخشد. به اختصار فلسفه حجاب و پوشش را این گونه می توان خلاصه نمود:
۱- حرمت بخشیدن به زن
زن گوهر گرانبهای الهی است که باید خود را در صدف حجاب نگهداری کند. زن مسلمان تجسم حرمت و عفت در جامعه است. حفظ پوشش به نوعی احترام گذاشتن به زن و محفوظ نگه داشتن وی از نگاههای شهوانی و حیوانی است. زن اگر موقعیت خود را در نظام آفرینش بیابد، حقیقت و ارزش خود را درک کند، بداند از کجا آمده است، در کجا قرار دارد و به کجا می رود از پوشش دینی به عنوان یک نیاز جدی خود بهره می گیرد و هرگز جامعه را صحنه نمایش تن و تحرکات جنسی خود قرار نمی دهد.
۲- امنیت و آرامش برای زن
در سایه رعایت عفاف، زن با شهامت هر چه تمامتر به وظیفه خود مشغول شده و خطری از ناحیه اجتماع متوجه وی نمی شود، پوشش دینی پیام عفت، شخصیت و خداترسی زن مسلمان است و مردان جامعه نه تنها به چنین بانوئی چشم طمع نخواهد داشت که پاکی و نجابت او را می ستایند. اگر زن از حصار منیع پوشش درآید، در معرض ضربات دیده های آلوده و قلوب منحرف قرار می گیرد و آرامش خود را از دست می دهد.
۳- جواز حضور در اجتماع
اسلام با طرح پوشش زن در حقیقت جواز حضور او را در اجتماع رقم زده است و با دستورات حکیمانه و راهگشایی که در چگونگی منش و روش او ارائه داده از یک سو این نیروی عظیم را از تباه شدن و در گوشه ای بی هدف و اثر ماندن نجات داده و از سوی دیگر مانع گسترش فساد و ناهنجاریهای ناشی از اختلاط مرد و زن شده است.
۴- استحکام پیوند خانوادگی
شک نیست که هر چیزی که موجب تحکیم پیوند خانوادگی و سبب صمیمیت رابطه زوجین گردد، برای کانون خانواده مفید است و در ایجاد آن باید حداکثر کوشش مبذول شود، و بالعکس هر چیزی که باعث سستی روابط زوجین و دلسردی آنان گردد به حال زندگی خانوادگی زیانمند است و باید با آن مبارزه کرد.
خودنمائی و حضور تحریک آمیز زنان و دختران در صحنه های اجتماعی، نظر هر مرد متأهل و مجردی را به خود جلب می کند. وقتی چشمهای مردی در محیطهای مختلف اجتماعی از دیدن مناظر مسموم توجه به زنان و دختران کامیاب شود، طبعاً میزان علاقه او نسبت به همسرش کاهش می یابد، این کاهش علاقه در بلندمدت استحکام پیوند خانوادگی را به سستی و در نهایت به جدایی مبدل می کند.
۵- مبارزه با نفس
میل به خودنمائی و جلوه گری به مصالحی در سرشت آدمی، نهفته است که باید در مسیر درست و هدفی والا به کار گرفته شود، پوشش را می توان مهمترین عامل تعدیل میل خودنمائی دانست، حضرت علی(ع) در این مورد می فرماید:
زکات الجمال، العفاف(۲)
«زکات زیبائی عفاف است»
زیبایی برای زن، سرمایه است اما باید به جا مصرف شود و زکات جمال زن، حفظ عفاف و پوشش است. جواز کشف حجاب در مقابل محارم از جمله شوهر، این غریزه را جهت می دهد که خودآرائی زن مختص به شوهر باشد و منع آن در برابر نامحرم، این غریزه را کنترل می سازد وجلو مرزشکنی را می گیرد، تعدیل این غریزه می تواند گامی در جهت مبارزه با سایر خواهشهای نفسانی باشد.
با توجه به موارد اشاره شده در این قسمت به روشهای کاربردی و قابل اجرا در ترویج فرهنگ حجاب در جامعه پرداخته می شود.
روشهای کاربردی در ترویج فرهنگ حجاب در جامعه:
۱- تقویت ایمان و اعتقاد دینی
در زنان مسلمان باید باور استوار و ایمان عمیق ایجاد شود، زنی که دل به حق داده و اندیشه به خدا سپرده و فرجام زندگی دنیوی اش را پذیرفته، چطور حاضر می شود خودآرایی و خودنمایی کند و خود را در معرض دیدهای آلوده قرار دهد و زمینه های تلذذ دیگران و فسادآفرینی را بوجود آورد؟
بنابر این اولین گام و حرکت اصولی در ترویج فرهنگ حجاب، آشنایی کامل با دین و تقویت اعتقادات اسلامی در بین افراد جامعه، است. اگر ما دین و ایمان را به معنای واقعی آن در بانوان مستحکم نمائیم، دیگر مشکلی تحت عنوان بدحجابی در جامعه اسلامی نخواهیم داشت، برای نمونه توصیه قرآن کریم به بانوان را بخوانیم که می گوید:
«ای پیامبر! به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنین بگو خود را با «جلباب» بپوشانند.» (۳) و اکثر مفسرین و لغویین جلباب را به معنای چادر و عبا تفسیر و معنا کرده اند.
همچنین خداوند در آیه دیگری از قرآن کریم به زنان صدر اسلام و تمامی زنان آینده این گونه سفارش می کند که:
«در خانه های خود باشید و همانند دوره جاهلیت پیشین آرایش و خودنمائی نکنید.» (۴)
۲- احیاء فرهنگ اصیل اسلامی
احیاء ارزشهای اصیل اسلامی و فراخوانی زن مسلمان به تعقل و دریافتن ارزشها و آفریدن روح تعبد و تعهد نسبت به اینها نقش مهمی در ترویج فرهنگ حجاب خواهد داشت. زن مؤمن باید آنچه را اسلام بعنوان ارزش بدان می نگرد، باور داشته باشد و بداند که شخصیت و عظمت او در گرو روح بلند، اندیشه والا، قلب پاک و جان پیراسته از آلودگی است که او را به روشی انسانی و منشی اسلامی فرا خواهد خواند و بداند تن آرایه بسته و ظاهر فریبنده، هرگز نمایشگر شخصیت او نیست. در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که فرمودند: «دو گروه از اهل آتشند که من آنها را ندیدم. گروهی که تازیانه هائی همانند دم گاو دارند و به انسانها می زنند و زنانی که در عین پوشیدگی برهنه اند (لباسهای نازک و بدن نما می پوشند)، هوسباز و دلفریبند، موهای آنها همانند کوهان شتر جلوه گر است. اینها وارد بهشت نمی شوند و بوی آن را هم استشمام نمی کنند، اگر چه بوی بهشت از مسیر بسیار دور. استشمام می شود.» (۵)
در کلامی از حضرت مسیح (ع) نقل شده است که ایشان فرمودند: «به حق برای شما می گویم: تن چه سودی دهد در صورتیکه ظاهرش درست باشد و درونش تباه، بدنهای شما چه سودتان دهد که خوشتان دارد و دلهایتان تباه باشد و سودی نبرید که پوست خود را پاک نگاه دارید و دلهای شما چرکین باشد.» (۶)
همچنین پیامبر اکرم (ص) فرمود: «زنی که با موهایش بر جهنم آویزان است، کسی است که موهای خود را از نامحرم نمی پوشاند.» (۷)
بنابر این احیاء فرهنگ اصیل اسلامی و الهی و گسترش آن در جامعه، قدمی مهم در ترویج فرهنگ حجاب در جامعه خواهد بود.
۳- شناساندن و معرفی الگوهای والا در زمینه حجاب
الگوها در ساختار روحی و رفتاری انسان نقشی مهم برعهده دارند. امروزه یکی از تاسفهای جدی این است که زن مسلمان آنچنانکه بایسته و شایسته است با چهره های بلند تاریخ اسلام آشنا نیست، زندگانی زنان نام آوری همچون حضرت مریم (ع)، حضرت زهرا (س) و فرزند برومندش حضرت زینب (س) و دیگر چهره های والای تاریخ گذشته و معاصر باید برای زن مؤمن نشان داده شود تا بنگرد چه سان با حفظ هویت و شخصیت و وقار و متانت می تواند در جامعه حضور پیدا کرده و ایفای نقش نماید. و باید توجه داشت که انسان فطرتاً الگوگزین و الگوپذیر است. پیوسته می خواهد ارزشهایی را که بدان باور دارد در چهره ای مجسم بنگرد و خود را همانند آن الگو بسازد. بنابر این ارائه الگوهایی مناسب قدمی مهم در ترویج فرهنگ حجاب خواهد بود. فاطمه زهرا (س) که مظهر عفاف و تقوی و سرمشق و سرور تمامی زنان مسلمان است فرمود: «بهترین زنان، زنی است که مردی را نبیند و مردی هم او را نبیند.» (۸) حضرت زهرا (س) هنگامی که قدم در عرصه اجتماع می گذاشت مقنعه را محکم به سر بسته و خود را درجامه ای فراگیر می پیچید، در جمع زنان بنی هاشم در حالیکه جامه های بلندش قدمها را پوشیده داشت، با ابهت، آزرم و متانت شگرفی قدم بر می داشت و برای همگان راه رفتن او گام زدن رسول الله (ص) را به یاد می آورد.(۹)
همچنین آن بانوی بزرگوار در وصیت خویش به همسرش می فرماید: «برای من تابوتی تهیه کن که در موقع حمل جنازه، بدنم پیدا نباشد و طرز ساختمانش چنین و چنان باشد.» (۱۰)
این بانوی اطهر با این همه عظمت و جلالت و حراست از جایگاه بلند عفاف در زندگی، چون وارد قیامت شود، فریادی بر خواهد آمد که:
«ای مردم چشمهایتان را ببندید تا فاطمه (س) دختر رسول اکرم (ص) عبور نماید.» (۱۱)
بنابر این دادن الگو به بانوان نسل جدید و تبیین دقیق و واقعی آن الگوها مروج فرهنگ حجاب در جامعه خواهد بود.
۴- کتب درسی
قدم مؤثر و عملی دیگر در ترویج فرهنگ حجاب، گنجاندن مطالب مهم در زمینه حجاب و پوشش و آموزشهای لازم در این زمینه درکتب درسی دوره های ابتدائی، راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه است درعصر جدید، کتب درسی یکی ازمهمترین ابزار برای معرفی و ترویج فرهنگ حجاب درجامعه است و عدم برنامه ریزی و توجه دقیق به این بخش ممکن است در دراز مدت باعث فراموشی ارزش های والای اسلام در فرهنگ متعالی حجاب گردد.
۵-روزنامه ها و مجلات
ابزار فرهنگی دیگری که می توانند درخدمت معرفی و ترویج فرهنگ حجاب درجامعه قرار بگیرد، روزنامه ها و مجلات هستند. امروزه تقریباً اکثریت مردم جامعه به نحوی با روزنامه ها و مجلات سروکار دارند و درآینده نقش روزنامه ها و مجلات افزونتر خواهد گردید. بنابر این ما می توانیم با برنامه ریزی درست، منسجم و هدفدار از این رسانه های گروهی برای آموزش مخاطبان خود استفاده نمائیم.
تلویزیون، رادیو، کتب و آثار نوشتاری، برگزاری مسابقات سراسری در زمینه حجاب و پوشش، استفاده از نقاشی، طرح و آثار گرافیکی، از جمله ابزار و عواملی است که درترویج فرهنگ حجاب مؤثر است.
نقش خانواده ها درگسترش فرهنگ حجاب
روانشناسان ثابت کرده اند که شخصیت و هویت کودک درمراحل اولیه درخانواده شکل می گیرد، کودک مانند مومی است که می شود هرگونه به آن حالت داد، بنابراین اگر والدین دوست دارند که دخترانی با حجاب وپوشش مناسب داشته باشند،باید بذرها و زمینه های آن را درکودکی استحکام بخشند و خود رعایت اصول و قواعد پوشش مناسب را درمحیط خانواده بنمایند، چرا که الگوی کودک، والدین و اعضای خانواده اند. جداسازی اتاق خواب کودکان، رعایت مرزهای اخلاقی، بهره گیری از پوشش مناسب و اقداماتی از این قبیل می تواند درنهادینه کردن فرهنگ حجاب فوق العاده مؤثر باشد. و ما باید بدانیم که اگر خانواده در آموزش درست فرهنگ حجاب به فرزندان خود، بکوشند مشکلی تحت عنوان بدحجابی در جامعه نخواهیم داشت. ولی اگر والدین اهمیتی به پوشش مناسب ندهند و خود اصول و قواعد پوشش مناسب را رعایت نکنند، بالطبع فرزندان نیز با الگوبرداری از آنان، نمونه های رفتاری آنها را درخود پیاده می کنند و خود را شبیه والدین درالگوهای رفتاری می نمایند.