معنا را به منبع تحمیل نکنیم

به منظور برگزاری همایش منطقه ای اسلام و حقوق بشردوستانه بین المللی، در سال جاری، نشست مقدماتی و کارگاه علمی همایش روز چهارشنبه ۱۴/۴/۸۵ در سالن کنفرانس پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی و با حضور اندیشمندان و پژوهشگران در قم برگزار شد.
در این نشست که با سخنان محمدمهدی ارگانی دبیر جلسه، آغاز شد.نخست آقای فردریک گوئن مسئول بخش فرهنگی و روابط عمومی کمیته بین المللی صلیب سرخ در جمهوری اسلامی ایران سخنان خود را با موضوع شرایط جنگ و رزمندگان در جنگ، اصل تفکیک و تقابل سخنرانی کرد.
وی با اشاره به اینکه در قواعد بین المللی رزمنده فردی است که در جنگ دو کشور شرکت می کند اظهار داشت طبق همین قوانین رزمندگان حق دارند با دشمن بجنگند ولی حق ندارند به غیرنظامیان حمله کنند. وی ادامه داد کسی که توسط دشمن دستگیر می شود اسیر جنگی نامیده می شود و مبارزان و رزمندگان و اعضای نهضت مبارزه با دشمن و کشورهایی که طبق دستور در مبارزه شرکت می کنند هنگامی که دستگیر شوند، اسیر جنگی به شمار می روند. وی گفت: فرماندهان جنگی باید قوانین بین المللی را به افراد خود آموزش دهند. سپس هادوی تهرانی استاد دروس خارج حوزه علمیه سخنان خود را تحت عنوان اصول و قواعد حقوق بشردوستانه بین المللی در اسلام، ایراد کرد وی با بیان اینکه اسلام در زمینه حقوق بشردوستانه که ظرف آن جنگ است مطالب بسیار دارد ابراز داشت: بازاندیشی در قرآن و روایات اهل بیت(ع) می تواند پاسخگوی بسیاری از مسائل مطروحه باشد. وی افزود: با یک تهدید علمی مواجه هستیم به گونه ای که وقتی ما با مفاهیم تازه برخورد می کنیم می خواهیم آن مفاهیم را به معارف اسلامی تحمیل کنیم در حالی که ما نباید معنا را به منبع تحمیل کنیم بلکه باید معنا را از منابع استخراج کنیم.
هادوی تصریح کرد: اگر پشتوانه اخلاقی و معنوی در جنگ ها بین نیروهای نظامی وجود نداشته باشد قوانین بین المللی نمی توانند تضمین کننده باشند چنانچه در جنگ عراق شاهد نقض قوانین حقوق بشردوستانه هستیم.
ایشان به برخی از روایات منقول از ائمه اطهار علیهم السلام در مورد حقوق بشردوستانه اشاره کرد و گفت: از منابع اسلامی نکات دقیقی در این زمینه استخراج می شود.
در ادامه نشست احمد مبلغی مدیر پژوهشکده فقه و حقوق، سخنان خود را با عنوان فقه حقوق بشردوستانه آغاز کرد و عنوان نمود قواعد فقهی جایگاه مهمی برای فقه حقوق بشردوستانه است. وی گفت: نکشتن اسیرانی که در معرکه جنگ بوده و بی گناه هستند در فقه ما مورد توجه جدی بوده و مباحث بسیاری در مورد آن مطرح شده به گونه ای که طبق قواعد فقهی قاتل فرد اسیر و یا بی گناهان در جنگ ضامن است.
مبلغی ادامه داد که حقوق بشردوستانه اگرچه اصطلاح جدیدی است اما ریشه های آن را همواره از روز نخستین خلقت آدمی و در طول تاریخ شاهدیم چنانچه زن و بچه، مظهر بی گناهی به شمار می روند و افراد فارغ از هر نژاد و قومی به این مسئله اعتقاد دارند.
وی اظهار داشت قواعد حقوق بشردوستانه از مرتکزات است و شارع آن را تایید و امضا فرموده است.
مبلغی افزود: ادبیات دین و فقه اهل بیت (ع) در امر حفظ زنان و کودکان و ضعیفان ادبیات عطف و حقوق بشردوستانه است. وی با اشاره به حدیث امام جعفر صادق(ع) و تعبیر فَامسِک عَنْها ما اَمکَنَک (اگر زنان بجنگند و مجبور به مقاتله با آنان شدید، تا حد امکان از کشتن آنها پرهیز نمایید) گفت: چون فضای جنگ، فضای غضب و آشوب است، ادبیات دستوری دین، ادبیات عاطفه و ناظر به رعایت است.
سپس محمد ابراهیمی عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و دانشگاه شهید بهشتی با موضوع مبانی نظری حقوق بشردوستانه سخنانی ایراد کرد.
وی عدم اعتقاد را یکی از مشکلات بشر نامید و گفت: اگر سربازان نیز در زمینه حقوق بشردوستانه آموزش ببینند ولی اعتقادی به آن نداشته باشند هیچ ثمره ای به دست نخواهد آمد.
وی ادامه داد: قرآن در مورد روابط جامعه اسلامی و دیگر ملل نیز آیات فراوانی دارد. وی گفت کتاب اسیر نوشته زید فرزند امام چهارم(ع) اولین کتاب در زمینه حقوق بین الملل به شمار می رود و با صراحت می توان گفت حقوق بشر و حقوق بین الملل از اسلام منشأ گرفته است.