استقرار سپر موشکی ناتو در خاک ترکیه

طرح «سپر موشکی» موسوم به دفاع استراتژیک اوایل دهه 1980 از سوی دولت رونالد ریگان رئیس جمهور وقت آمریکا تحت عنوان جنگ ستارگان مطرح و در ادامه تحویل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) شد تا اعضای خود را بدون هزینه برای آمریکا، وادار به پذیرش استقرار آن کند.
پس از روی کار آمدن «جورج بوش» در سال 2002 به عنوان رئیس جمهور آمریکا و اعلام وی مبنی بر اجرای این پروژه بزرگ؛ کشورهای بریتانیا و دانمارک خواهان مشارکت در این طرح شدند که هم اکنون رادارهای مربوط به این طرح در بخش هایی از این دو کشور مستقر شده است.
هر چند این طرح در ابتدا برای مقابله با توان موشکی شوروی و چین و احتمالا کره شمالی طراحی و مطرح شد؛ اما با فروپاشی شوروی؛ اهداف نهایی این طرح منحرف شد تا این که پس از روی کار آمدن «باراک اوباما» به علت هزینه بالای طرح؛ ایالات متحده آمریکا پذیرفت یا مجبور شد این طرح را به پیمان ناتو واگذار کند.
آمریکا با واگذاری این طرح در سال 2009 به ناتو موفق به تحمیل بار مالی این پروژه بزرگ بر دوش کشورهای دیگر و فرار خود از تحمل بخش اعظم هزینه های آن شد. واشنگتن از سوی دیگر توانست با هدایت ناتو به سمت خواسته های خود به طور غیرملموس ضمن در اختیار گرفتن ارتش بسیاری از کشورهای این سازمان؛ خواسته های خود را نیز برای کنار آمدن با طرح های نظامی و امنیتی تحمیل کند که در همین چارچوب لهستان؛ بلغارستان، ترکیه و حتی روسیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس در دامنه گسترش این طرح قرار گرفتند.
اقدام آمریکا برای همراه کردن کشورهای اروپایی در استقرار سپر موشکی موجب شد ناتو نیز با پیروی از خواسته های پنتاگون؛ کشورهای اروپای شرقی از جمله لهستان؛ بلغارستان و درنهایت ترکیه را نیز مجبور به پذیرش استقرار سیستم سپر موشکی در خاک خود کند.
به نظر می رسد حال که ترکیه به عنوان یکی از مهمترین اعضای ناتو به خواسته های غرب و به ویژه ایالات متحده در استقرار این سیستم در خاک خود تن داده است؛ مهم ترین شریک خود یعنی آمریکا را در اجرای یکی از پرهزینه ترین پروژه های نظامی به خوبی یاری داده و واشنگتن نیز توانسته با کمترین سرمایه گذاری، کمربند امنیتی خود را تا منتهی الیه اروپا و مرزهای آسیا گسترش دهد.
روند پیوستن آنکارا به این طرح با ابهام ها و تردیدهایی همراه بوده که مهم ترین آنها به مخاطره افتادن سیاست های منطقه ای ترکیه به ویژه در ارتباط با همسایگان این کشور در دوران اخیر می باشد. به همین علت بررسی فرایند پیوستن ترکیه به طرح سپر موشکی آمریکا- ناتو اهمیت فوق العاده ای دارد که به اختصار به بخشی از این پروسه که در نهایت در مذاکرات اجلاس عالی ناتو در لیسبون به تصویب رسید؛ اشاره می شود.
همان گونه که ذکر شد در نشست لیسبون اهداف راهبردی جدید ناتو که هر 10 سال یک بار صورت می گیرد؛ مورد بررسی اعضا قرار گرفت و در همین اجلاس اعضای ناتو راهبرد جدید این پیمان از جمله استقرار سامانه سپر موشکی در خاک ترکیه را مورد بررسی قرار دادند و ترکیه را ملزم به پذیرش استقرار این سامانه در خاک خود کردند.
اما مهم ترین دغدغه آنکارا در استقرار این سامانه در خاک ترکیه صرف نظر از هزینه های آن، بر هم زدن معادلات کنونی سیاست خارجی این کشور به ویژه با همسایگان خود است. روسیه؛ چین و ایران از مهم ترین کشورهایی هستند که احتمالا واکنش هایی را در قبال استقرار این سامانه در کشور ترکیه از خود نشان خواهند داد. اما در این میان ایران شاید به دلایل تاریخی و نیز گستره همسایگی با ترکیه از درجه اهمیت بالاتری برای آنکارا برخورد باشد که به همین علت واکنش های احتمالی آن می تواند ترکیه را متاثر سازد.
اما همان گونه که محمود احمدی نژاد رئیس جمهور کشورمان در پایان یازدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در استانبول در واکشن به سئوالی درباره موضوع استقرار سپر دفاع موشکی و تاثیر آن بر روابط ایران و ترکیه، عنوان کرد، ایران نگرانی از بابت استقرار این سامانه در خاک ترکیه ندارد.
احمدی نژاد تصریح کرد: امروز دوران استفاده از موشک و بمب اتمی به پایان رسیده و ایران از این موضوع هیچ نگرانی ندارد؛ البته روابط ایران و ترکیه یک روزه شکل نگرفته که از این گونه مسایل متاثر شود. از سوی دیگر ترکیه نیز دو شرط را برای استقرار این سامانه در خاک خود تعیین کرده بود که به نظر می رسد ناتو با این دو شرط ترکیه موافقت کرده باشد.
نخستین شرط ترکیه در دست گرفتن فرماندهی این سیستم بوده و دومین آن «نیز عدم تهدید» این سیستم علیه همسایگان به خصوص ایران بوده است. مطلب اخیر را روزنامه تودی زمان تحت عنوان «هشدار اردوغان به سارکوزی» پیشتر به چاپ رسانده و افزوده بود که اردوغان در تماسی تلفنی با سارکوزی رئیس جمهور فرانسه به وی گفته بود که؛ اگر سپر دفاع موشکی ایران را هدف قرار دهد؛ آن را نمی پذیریم. این سخنان اردوغان صرف نظر از استقرار آن در خاک ترکیه این را نیز مشخص می سازد که برخلاف تبلیغات حامیان این طرح؛ طرح سپر موشکی بیش از آنکه طرحی دفاعی باشد؛
طرحی تهاجمی است که آمریکا در پی استقرار آن در خارج از خاک این کشور و در سرزمین های اسلامی است و شاید به همین علت اردوغان در همان تماس تلفنی به سارکوزی گفته بود که؛ اگر این سیستم خوب است؛ چرا این سپر موشکی را در کشور خودتان نصب نمی کنید؟ اما به رغم این مواضع همان گونه که در خبرها نیز آمده بود؛ سرانجام ترکیه پذیرفت که سامانه دفاع موشکی در خاک این کشور مستقر شود و بدین ترتیب امریکا به واسطه ناتو یک گام دیگر برای گسترش کمربند امنیتی خود که جز خاک این کشور را محافظت نمی کند؛ نزدیکتر سازد. ترکیه نیز علی رغم مواضع تند ابتدایی خود با این طرح، سرانجام با سیاستی نرم و بدون جار و جنجال به استقرار آن در خاک خود تن داد.
سند راهبردی ناتو در مورد سپر موشکی
براساس این سند؛ ابتدا به طور مرحله ای موشک های SM در کشتی های شناور در دریای سیاه نصب خواهد شد و سپس سیستم 3 PAC Patriont در ترکیه مستقر خواهد شد. گفته شده آمریکا این سیستم را به منظور مقابله هوایی علیه موشک های زمین به هوا ساخته است و با موافقت ترکیه؛ سامانه این سیستم در شرق؛ شمال شرق و منطقه دریای سیاه نصب خواهد شد.
«آندرس راسموسن» دبیرکل ناتو چندی پیش در نشست وزرای خارجه و دفاع این پیمان در بروکسل که جزئیات پروژه در آن نشست مورد بررسی قرار گرفت، با تأکید بر لزوم حفظ و دفاع از 900میلیون نفر در مقابل حملات احتمالی؛ تصریح کرد: ما با تهدید مواجه هستیم و بیش از 30کشور جهان برای دسترسی به فناوری موشک بالستیک فعالیت می کنند و برد بعضی از این موشک ها تا اروپا می رسد بر همین اساس همه ما باید تلاش کنیم تا برای رفع این تهدیدات پروژه سپر موشکی هر چه سریع تر اجرایی شود.
برخی جزییات سند راهبردی ناتو که برخی رسانه ها توانسته اند به آن دست یابند به مواردی اشاره دارد که جالب توجه است. این سند بدون این که دلیل قانع کننده ای را برای تهدید نشان دادن برخی کشورها از جمله ایران ارائه دهد؛ سعی در رودررو قرار دادن اعضای ناتو با ایران، کره شمالی و احتمالا چین را در دستور کار خود قرار داده است.
از سوی دیگر سند به گونه ای تنظیم شده است که امنیت آمریکا (آشکارا) و رژیم صهیونیستی (به طور تلویحی و پنهان) را با هزینه کشورهای عضو ناتو تضمین کند. در این سند ادعا شده است: براساس محاسبات انجام شده؛ موشک های بالستیکی که ایران به آمریکا یا اروپا پرتاب کند؛ مسیر شرق و شمال شرق ترکیه؛ به سمت دریای سیاه را خواهد پیمود، به همین دلیل نصب سامانه موشک های 3-PAC در این مناطق مناسب خواهد بود. ناتو در سند خود پیش بینی کرده است موشک بالستیک در صورت پرتاب در مرحله اوج گیری هدف گرفته می شود حتی زمانی که ترکیه به عنوان هدف این موشک باشد نیز به راحتی می توان از این سیستم استفاده کرد. بسیاری از ناظران آگاه بر این اعتقادند که ترکیه در زمان حاضر از سوی هیچ کشوری تهدید نمی شود و سیاه نمایی آمریکا و ناتو با هدف استقرار سامانه دفاع موشکی در ترکیه هدفی جز درگیر کردن این کشور در هزینه های مادی و معنوی این طرح در برنداشته و به همین علت نمی توان به صراحت از آینده این طرح و نیز واکنش های احتمالی در برابر آن سخن به میان آورد.