کتابشناسی جریان بابیت و بهائیت

اعتبار هر پژوهش و تحقیق علمی، و ارزش نتایج و داوریهای برخاسته از آن ـ به ویژه در عرصه گزارش و تحلیل مسائل تاریخی ـ به میزان بهره‌گیری آن پژوهش از «مآخذ و مستندات معتبر»ی است که مستقیم یا غیرمستقیم با موضوع مورد بحث، در پیوند بوده و ابعاد و جوانب گوناگون آن را ـ از لایه‌ها و سطوح ظاهری گرفته تا بطون احیاناً مخفی آن ـ روشن می‌سازد.1
نویسندگان مجموعه تحقیقی و پژوهشی حاضر (شامل شماره‌های 47 - 50 فصلنامه تاریخ معاصر ایران) کوشیده‌اند ـ هم برای روشن‌تر شدن موضوعات، هم برای سهولت دستیابی خواننده به حقایق پنهان و احیاناً مورد کتمان و انکار، و هم برای اتقان و استحکام هر چه بیشتر برداشتها و استنباطهای مطروحه در خلال مباحث ـ از مآخذِ «پرشمار» و در عین حال «معتبر» (حتی معتبر نزد فرقه) بهره جویند.
بخش عظیم از منابع و مآخذ مباحث موجود در مجموعه حاضر را کتب و مقالات منتشره از سوی مراکز و نشریات رسمی و شناخته شدۀ بهائیت، و احیاناً اسناد و نوشته‌های منتشر نشدۀ سران و رهبران فرقه، تشکیل می‌دهد و نویسندگان مجموعه حاضر، عمد داشته‌اند که شالوده و بنیان مباحث و نظریات خود را عمدتاً بر اسناد و مدارک مقبول و معتبر نزد خود فرقه، قرار دهند.
چندان که باید گفت، قائمه و ستون اصلی مباحث و مستندات مجموعه موجود، و برداشتها و نتیجه‌گیریهای حاصله از آنها، بر دوش منابع مهمّ فرقه و اظهارات و سخنان رهبران و مبلّغان سرشناس بهائی، استوار است. نگاهی به پی‌نوشتهای مقالات مجموعه حاضر، و کتابنامه‌ای که در ادامه همین مقال خواهد آمده (و البته تنها بخشی از مآخذ پرشمار این مجموعه تحقیقی است، نه همه آن)، خوانندۀ نکته‌سنج و جویای حقیقت را با دامنه و عمق وسیع این پژوهش علمی و مستندات آن، آشنا می‌سازد.
در مجموعه علمی و تحقیقی که اینک پیش روی شما است، منابع و مآخذی که مورد ارجاع و استناد صاحبان مقالات قرار گرفته (اعم از: کتابها، مقالات و اسناد)، به تبع موضوعات و مباحثی که مطرح شده، به دو بخش کلی زیر تقسیم می‌شوند:
1. منابعی که به موضوع بابیت و بهائیت نپرداخته و تنها در بحثها و مطالب تاریخی جنبی یا ضمنی مجموعه حاضر، از آنها استفاده شده است، نظیر بخشهای مربوط به تبیین اصل «قائمیت» و «خاتمیت» در اسلام؛ شرح اهداف و عملکرد دولتهای استعماری و استبدادی (حامی بهائیت) نظیر تزاریسم روسیه و امپراتوری بریتانیا یا استبداد پهلوی؛ و معرّفی شخصیت و عملکرد رجال مسلمان درگیر با باب و بهاء (نظیر امیرکبیر) یا حامی آن دو (نظیر میرزا آقاخان نوری).
2. منابعی که کلاً یا جزئاً به موضوع بابیت و بهائیت پرداخته و در بحثها و مطالب مستقیم مربوط به این دو جریان در مجموعه حاضر، از آنها استفاده شده است.
دسته اخیر از منابع دوگانه فوق، خود به دو بخش کلی: 1. منابع متعلق به فرقه بابیت و بهائیت 2. منابع مستقل (= غیربابی و بهائی)، قابل تقسیم است. چنانکه منابع مستقل را نیز می‌توان به دو بخش زیر منقسم شمرد:
الف) منابع نگارش یافته توسط نویسندگان مسلمان دربارۀ بابیت و بهائیت.
ب) منابع نگارش یافته توسط نویسندگان و مبلّغان مستبصر بهائی، نظیر عبدالحسین آیتی، حسن نیکو، فضل‌الله صبحی و...
گروه اخیر (یعنی نویسندگان و مبلغان مستبصر بهائی)، به دلیل تأثیرات منفی بسیاری که توانسته (و هنوز هم می‌توانند) با آثار خود بر اعضای فرقه بگذارند، بیشترین حجم مخالفتها ـ و متأسفانه هتاکیها و توهینها ـ را از سوی بهائیان دریافت کرده‌اند. این حملات، طبعاً نثار مجموعه تحقیقی حاضر (فصلنامه تاریخ معاصر ایران، شماره‌های 47 - 50) نیز که به نقد بابیت و بهائیت پرداخته و در مباحث خود، علاوه بر استفاده از انبوه مآخذ متعلق به فرقه، از نوشته‌های منتقدان بهائیت، خصوصاً کتابهای امثال آیتی و صبحی و نیکو نیز سود جسته است، خواهد گشت.
از این‌رو بجا است ضمن نقدِ علمیِ («روش‌شناسانه» و «روان‌کاوانه») شیوۀ برخوردِ نویسندگان بهائی با منتقدان خویش، دربارۀ میزان ارزش و اعتبار آثار امثال آیتی و صبحی و نیکو نیز بحثی داشته باشیم.
رفتارشناسی فرقه بهائیت در برخورد با منتقدان
سران و فعالان تشکیلات بهائیت (که زیر نظر «بیت‌العدل» فرقه در اسرائیل فعالیت می‌کنند)، چنانکه می‌دانیم، کتب و آثار منتقدان خود (حتی کتب و آثار منتقدان بابی و بهائی خویش) را، عموماً «ردّیه»، بلکه «اوراق ناریّه» (یعنی برگهای آتشین و جهنمی!) می‌خوانند که در زمان ما، طنین نامطلوبی در گوشها و ذهنها دارد و در واقع، با این روش ـ که یکی از تاکتیکهای شناخته شدۀ «جنگ روانی» است ـ تلاش می‌کنند ذهن و دل افراد، به ویژه وابستگان به فرقه، را پیشاپیش نسبت به این‌گونه آثار و نویسندگان آنها مغشوش سازند.
برای نمونه می‌توان به ابلاغیه محفل ملی بهائیان ایران اشاره کرد که سال 1346 در ارگان رسمی آن: نشریه اخبار امری، درج شده است. ابلاغیه مزبور، با تعریض به بهائیان پیرو میسون ریمی، و هشدار نسبت به نامه‌نگاری آنها با بهائیانِ جناح مقابل (= شاخه خانم ماکسول و بیت‌العدل)، با ادبیاتی سخت هتاکانه می‌نویسد: «فئه ناقضین در تجسس و تحرکند تا نفس ضعیفی را بیابند و بفریبند... به عناوین و نشانیهای مجعول، اوراق ناریه منتشر می‌کنند، شاید بتوانند بذر نفاق بیافشانند، وحدت و اتحاد اهل بهاء را متزلزل سازند... لکن تعالیم مقدسه [بهائی] طوری یاران رحمانی را حفظ و صیانت نمود که به ترّهات این بی‌وفایان توجهی ننموده، اوراق ناریّه و پاکاتشان را نخوانده [؟!] به دفتر محفل یا به خودشان اعاده داده‌اند...».2 می‌بینیم که محفل بهائی، چگونه نوشته‌های منتقدین خود را اوراق جهنمی خوانده و اعضای فرقه را تشویق می‌کند که نوشته‌های مخالفین را «نخوانده» دور افکنند!3
در همین راستا، ایضاً باید از «طرد اداری و روحانیِ» بهائیان مستبصر توسط محفل ملی بهائیان ایران و کادر مرکزی فرقه در اسرائیل (موسوم به بیت‌العدل) یاد کرد که داستانی دراز و دل‌آشوب دارد (و شرح آن را باید در خاطرات صبحی مهتدی و خانم مهناز رئوفی و دیگران خواند)4 و از بس که فریاد اعتراض افراد را برآورد (و با شعارهای خود فرقه مبنی بر «تحری حقیقت» و... نیز مغایرت داشت) اخیراً بیت‌العدل ناچار شد رسماً آن را امری خاتمه یافته اعلام کند، که البته باید دید تشکیلات فرقه چقدر در عمل، به این امر پایبند خواهد بود و آیا ـ چنانکه برخی از مطلعین می‌گویند ـ عملاً شیوه‌های «غیرمستقیم، نامرئی و پنهان» آزار و سخت‌گیری به بهائیان مستبصر را جایگزین شیوه‌های مستقیم و آشکار آن سیاست نخواهد ساخت؟!
نکته
نویسندگان معاصر بهائی، کتب و مقالات موجود بر ضدّ فرقه را (در راستای جنگ روانی با مخالفان فرقه) «ردّیه» می‌نامند، اما جالب است بدانیم که در اظهارات سران و رهبران پیشین بهائیت، کراراً بر آثار و تألیفات خود فرقه نیز که در ردّ تألیفات انتقادی مسلمانان نگارش یافته، عنوان «ردّیه» و حتی «ردّالردود» اطلاق شده است! فی‌المثل زمانی که ابوالفضل گلپایگانی، نویسنده و مبلغ طراز اول فرقه، کتاب الفرائد را در ردّ شیخ‌الاسلام قفقاز نوشته و برای عباس افندی ارسال داشت، افندی در به اصطلاح مناجاتی که در تمجید گلپایگانی صادر کرد از کتاب وی با وصف «کتابٌ... یحتوی علی... دلائل لائحة ردّاً علی من ردّ علیک» یاد کرد5 و در لوح دیگر نوشت: «یا اباالفضل، رساله‌ای که آن حضرت در ردّ من ردّ علی‌الله مرقوم نموده بودید به انگلیسی ترجمه شد...».6
خود گلپایگانی نیز در نامه‌ای، کتاب خود بر ضد رهبر وقت شیخیه کرمان (حاج محمدخان کرمانی فرزند حاج محمدکریم‌خان) را «کتاب ردّ اثیم ‌بن اثیم» می‌خواند.7 اساساً گلپایگانی، کتابی با عنوان ردّالردود داشته که گفته می‌شود بعد از وی مفقود شده است.8
ضمناً دهها سال پیش از اینکه گلپایگانی در برابر رهبر وقت شیخیان کرمان به دفاع قلمی از فرقه برخیزد، به نوشته شیخ سلطان (از پیروان سرشناس میرزا علی‌محمد باب) قرةالعین مشهور کتابی «در ردّ» کتاب حاج محمدکریم‌خان کرمانی (رقیب و مخالف سرسخت باب، و بنیادگذار مکتب شیخیه در کرمان) تصنیف کرد. شیخ سلطان در مکتوبی که سال 1263ق خطاب به بابیان ایران نوشته می‌گوید: «انّ الحاج محمدکریم‌خان کتب کتاباً ردّاً علی الذکر [= علی‌محمد باب] علیه‌السلام و انّ قرةالعین کتبت علی ردّه ردّا».9
بنابراین، نویسندگان بهائی که به خیال خود با اطلاق عنوان «ردّیه» بر آثار منتقدین بهائیت، در مقام «ترور شخصیتِ» منتقدین یادشده و بی‌ارزش جلوه دادن ایرادها و انتقادات آنان به فرقه برآمده و می‌کوشند تصویری سیاه از این‌گونه آثار در ذهن افراد (به ویژه هم‌کیشان خود) ایجاد کنند، باید بدانند که این عنوان توسط خود سران بهائیت در مورد آثار مشهور فرقه نیز به کار رفته است و تمسک به این‌گونه تعابیر برای لوث کردن حرف حریف، ضمن اینکه بی‌اطلاعی این نویسندگان از ادبیات پیشین فرقه10 را نشان می‌دهد، به مثابه شمشیری دودَم، خود آنان را نیز زخمی خواهد ساخت!
مطلبی که در اینجا ـ به مناسبت بحث ـ باید بر آن تأکید شود، نوع نگاه «شدیداً منفی و مطلق‌گرایانه»ای است که بهائیان (به ویژه تشکیلات حاکم بر این فرقه) اساساً به منتقدان و مخالفان خویش دارند و این نگاه و رویکرد، در مقالات انتقادی علیه ویژه‌نامه ایام نیز بازتاب یافته است. حال، این نوع رفتار پرخاش‌جویانه چگونه با شعار خود حضرات، مبنی بر لزوم «تحرّی حقیقت»، قابل جمع است، سؤالی است که باید خود ایشان بدان پاسخ دهند.
پیش از این از ابلاغیه رسمی محفل بهائیان ایران (در سال 1346) سخن گفتیم که نوشته‌های منتقدین خود را «اوراق ناریّه» خوانده و اعضای فرقه را تشویق می‌کرد که نوشته‌های مخالفین را «نخوانده» به دور افکنند!
این نوع برخورد منفی و پرخاشگرانه را در سال 1386 نیز از سوی نویسندگان مختلف فرقه در حمله به ویژه‌نامه ایام 29 (که به نقد علمی بهائیت اختصاص داشت) دیدیم. یکی از بهائیانِ مخالفِ ایام، ادعا کرد که: «کتب ردّیه... آکنده از کذب و براساس اغراض و تعصبات جاهلانه نگاشته شده و سالیان سال است که تمامی آنها در کتب ردّیه مختلف رونویسی می‌شود».11 دیگری، از ایرانیان خواست که از مطالعه آثار منتقدان پرهیز کنند: «و اما درخواستی از هموطنانم! اگر طالب شناخت آیین بهائی می‌باشید شایسته است که در آثار بهائی مطالعه و تحقیق نمایید نه اینکه آثار منتقدان و مخالفان را مطالعه نمایید».12
سومی، ضمن اتهامْ بارانِ ایام، ملت ایران را «مغلوب تعصبات جاهلانه» شمرده و می‌گوید: «... در ایران متأسفانه به علت جوّ تعصبات جاهلیّه که از بدو این ظهور [بابیت و بهائیت]، غلبه داشته است هنوز هیچ‌گونه تحقیقی که بدور از تعصبات و پیش‌داوریهای مغرضانه باشد در مورد دیانت بهائی صورت نگرفته و آنچه هم که به اسم تحقیق در این مورد منتشر شده است با مراجعه به کتب ردّیه و مقالات مخالفین و بعضاً برداشتهای مغرضانه نویسنده از آثار دیانت بهائی و بدون سؤال و جواب با بهائیان بوده است که مطالب مندرجه در ویژه‌نامه ایام به تاریخ 6/6/86 نمونه بارز بر این مدعا است... از آنجایی که مطالب مندرجه کاملاً مغایر با واقعیت و در حقیقت توهین به اعتقادات مذهبی این جانب است...».13
چنانکه می‌بینیم، این حملات، تنها متوجه مقالات انتقادی ایام 29 نبود، بلکه کلّیتِ آثار و تألیفات منتقدان بهائیت را در طول تاریخ، هدف قرار می‌داد. در این میان، تندترین و گزنده‌ترین تعابیر، نثار کسانی (نظیر عبدالحسین آیتی و حسن نیکو) می‌شد که خود زمانی در جرگه بهائیان قرار داشته و سپس از آن روی برتافته بودند.
می‌دانیم که در سدۀ اخیر، شمار درخور ملاحظه‌ای از نویسندگان و مبلغان سرشناس بهائی، از فرقه بهائیت روی گردانده و به اسلام بازگشته‌اند، نظیر: آقایان عبدالحسین آیتی (آوارۀ سابق)، میرزا حسن نیکو، فضل‌الله صبحی مهتدی، صالح مراغه‌ای، خانم قدس ایران، و... . افراد یادشده، برای جبرانِ ـ به زعم خود ـ گناهی که با خدمت به بهائیت مرتکب شده‌اند، و برای ارشاد اعضای این فرقه، دست به نگارش و انتشار آثاری بر ضدّ فرقه زده و ضمن نقد آموزه‌ها و احکام این مسلک، به افشای مفاسد و مظالم سران آن پرداخته‌اند، که از آن جمله، کتب زیر، نمونه وار، قابل ذکر است: کشف‌الحیل (تصنیف آیتی)، فلسفه نیکو (حسن نیکو)، ایقاظ یا بیداری در کشف خیانات دینی و وطنی بهائیان (صالح مراغه‌ای)، بارقه حقیقت (خانم قدس ایران) و...14
یکی از منتقدان ایام 29، نویسندگان و مبلغان بزرگ بهائی (نظیر آیتی و نیکو) را که سالها از ذخیرۀ توجه و اقبال عمومی در بین بهائیان بهره‌مند بوده و مورد تأیید سران آنان قرار داشته‌اند ولی سرانجام (به دلیل مطالعات و مشاهدات خود) از آن مسلک تبرّی جسته و به دامن اسلام برگشته‌اند، مشتی جاه‌طلب و دروغ‌زن قلمداد می‌کند که خود و آثارشان، به هیچ‌روی، ارزش خواندن و استناد کردن را ندارند و کسانی که از آنها مطلب نقل می‌کنند درماندگانی هستند که از اثبات مطلب خود ناتوانند: «در اثبات مدّعا باید از کتب آیین... [بهائیت]، ذکر شواهد نمود، نه به نوشته‌های کسانی که به علت سرخوردگی از اینکه به امیال جاه‌طلبانه خود نائل نشده‌اند و به ذکر اکاذیب پرداخته‌اند، استناد شود. امثال آیتی و نیکو لایق ذکر نبوده و نیستند، مگر برای کسانی که از شدّت درماندگی در اثبات مطلب دست نیاز به سوی آنها دراز کنند. آیا اگر کسی بخواهد در مورد اسلام تحقیق کند، باید به ردّیه‌های مسیحیان و کلیمیان رجوع کند؟».15
به روشنی می‌بینیم که برخوردها، از ابلاغیه رسمی محفل بهائیان ایران در 1346 تا مقالات نویسندگان فرقه بر ضد ایام 29 در 1386، همگی خشن، آمرانه و تحکم‌آمیز است و منتقدانی که خود سالها از تقدیر و تمجید رهبران طراز اول فرقه برخوردار بوده‌اند، به علت انتقاد از بهائیت، جاه‌طلبانی قلمداد می‌شوند که کاری جز نشر اکاذیب ندارند. حال، معلوم نیست که این افرادِ (به اصطلاح) جاهجوی و دروغباز، اولاً چگونه توانسته‌اند مدتی مدید، قاپ رهبران فرقه را بدزدند و آن همه تأییدنامه از عباس افندی و شوقی دریافت کنند؟ و بعضاً همچون صبحی مهتدی، در جایگاه کاتب و ندیم مخصوص و محبوب عباس افندی قرار گرفته و تا پایان عمر وی این سمت را حفظ کنند؟!
ثانیاً اتهامات بسیار سنگین این افراد، با کدامین دلایل «محکمه‌پسند» و توسط کدامین هیئت منصفه «بی‌طرف و آزاد از قید تشکیلات» فرقه، ثابت شده است تا غیر بهائیان نیز ـ که دعوت به پرهیز از مطالعه آثار آنان شده‌اند ـ با بررسی و مطالعه آن دلایل قوی و محکمه‌پسند، به این نتیجه برسند که امثال صبحی و آیتی، غولانی بی‌شاخ و دم بوده و نباید به هیچ‌وجه به آنها و نوشته‌هایشان نزدیک شد؟!
ثالثاً اگر کسی در اثبات وابستگی سران فرقه به قدرتهای استکباری، دلایل و مستندات تاریخی «کافی» جمع کرد و سپس به آثار صبحی و آیتی نیز سری زده و اظهارات آنان را با مفاد دلایل و مستندات فوق، و دیگر اعتبارات و قرائن، کاملاً همخوان و سازگار یافت و نهایتاً به صحت اظهارات اینان اطمینان یافت، تکلیفش چیست و به چه دلیل باید از بخشنامه تشکیلات بهائیت (که منافع، بلکه موجودیتش از ناحیه اینان آسیب دیده و ذینفع در این دعوا است) تبعیت کند؟!
عبارتی که فوقاً به نقل از یکی از بهائیان معترض به مقالات ایام 29 نقل شد، با پرسشی جالب و درخور تأمل پایان یافته که بد نیست مورد مداقه و نقد قرار گیرد: «آیا اگر کسی بخواهد در مورد اسلام تحقیق کند، باید به ردّیه‌های مسیحیان و کلیمیان رجوع کند؟»
در پاسخ به سؤال فوق باید گفت که: اولاً قرآن کریم می‌فرماید: «فبشّر عبادالذین یستمعون القول فیتّبعون احسنه» و این، نشان می‌دهد که باید استدلال منتقدان را نیز شنید16، اما بدان اکتفا نکرد و استدلال طرف مقابل را نیز دید و نهایتاً نسبت به صحت و سقم گفته‌های طرفین، داوری و قضاوت کرد.
ثانیاً قیاس مسیحیان و کلیمیان (که از ابتدا تا انتهای عمر، همواره از جرگه اسلام، خارج بوده و می‌باشند) با امثال صبحی و آیتی و نیکو و صالح مراغه‌ای (که سالها از مبلغان زبده و محبوب بهائیان بوده‌اند) روا نیست. زیرا، اگر (به فرض محال) یک روز، شخصیتهای بزرگ مسلمان نظیر امام خمینی و آیت‌الله بروجردی از اسلام برگشته و بر ضدّ آن کتاب بنویسند، آیا واقعاً نباید دید حرفشان چیست و چرا با وجود آن مقام والا و دارا بودن زمینه هرگونه ترقی اجتماعی ـ سیاسی در بین مسلمانان، از این آیین برگشته‌اند؟! مسلّماً پاسخ مثبت است.
آخر، چگونه می‌توان حرفها و استدلالات کسانی را که سالها در یک آیین و مسلک غور کرده‌اند، با پیروان بلکه رهبران آن از نزدیک نشست و برخاست داشته‌اند، حتی به مقامات عالیه در بین آنها نایل شده‌اند و سپس از آن آیین روی برگردانده در برابر آن و تشکیلات مربوط به آن موضع گرفته‌اند و بر اثبات گفته خود نیز دلایل و شواهد گوناگون اقامه می‌کنند، نشنید و دربارۀ آن نیندیشید و صرفاً به اعتبار اتهاماتی که در هیچ محکمه‌ای به اثبات نرسیده و فقط به درد مریدان متعصب و چشم و گوش بسته می‌خورد، سخنان ایشان را فاقد ارزش خواندن و شنیدن شمرد؟! اختناق علمی و فرار از حقیقت، آشکارتر از این هم می‌شود؟! و آیا این است «تحرّی حقیقت» که حضرات از آن دم می‌زنند؟!
فضل‌الله صبحی، گذشته از پرورش در خاندانی بهائی و دارای ارتباط فامیلی با حسینعلی بهاء، سالها منشی و کاتب مخصوص عباس افندی بود و مورد لطف خاص او قرار داشت. او در سفر به کشورها و نقاط مختلف بهائی‌نشین، به تمامی اسرار آن فرقه و مسلک وقوف یافته بود. علاوه، انسانی به غایت نجیب بود، و این نجابت و شرافت اخلاقی را به روشنی می‌توان در دو کتاب وی که (با عنوان کتاب صبحی و پیام پدر) در نقد بهائیت نوشته و در آنها (به رغم دشمنیها و آزارهای عمّال تشکیلات فرقه با او) قلم را از افشای بسیاری از نکات که پردۀ آبروی حریف را یکسره می‌دریده عمداً بازداشته است، دید و حس کرد.
عبدالحسین آیتی (آوارۀ سابق) نیز سالها از نویسندگان و مبلغان طراز اول بهائیت محسوب می‌شد و از مراحم خاصّ عباس افندی برخوردار بود. او که تاریخ فرقه (با عنوان الکواکب الدریه) را زیرنظر رهبر بهائیت (عباس افندی) نوشت، مورد علاقه و احترام خاص اعضای فرقه بود و حتی شهرتش («آواره») را از عبدالبهاء داشت. در واقع، هم همه‌چیز را راجع به سرائر فرقه و رهبران آن می‌دانست و هم برای حفظ مقام و موقعیت مهمش در بین فرقه، به شرط سکوت و تأیید، هیچ مشکلی نداشت. حتی شوقی (و محفل بهائیان ایران) کوشیدند که او را در بهائیت نگه دارند، اما خود وی نخواست و تن نداد.
حسن نیکو و میرزا صالح مراغه‌ای (اقتصاد) و... نیز در حدّْ خود، همین وضعیت را داشتند و میدان برای ترقی و تمتع آنان از امکانات فرقه کاملاً باز بود. ولی می‌بینیم که آنان، تقریباً به طور همزمان، پس از مرگ عباس افندی، از بهائیت برمی‌گردند و با وجود فشارها و تهدیدهای بسیار شوقی و اتباع وی، درفش مخالفت با فرقه را کاوه‌سان برمی‌افرازند. آیا می‌شود سخن و نوشته اینان را به اعتبار القائات اثبات نشدۀ تشکیلات بهائیت، مطلقاً فاقد ارزش شمرد و به دور افکند؟!
پیدا است که نه! باید همه را خواند و در آنها اندیشید و مفادشان را با اسناد و مدارک معتبر دیگر سنجید و نهایتاً به معیار خرد و تحقیق، پیرامون آن داوری کرد. و همین است «عمل واقعی» (نه «تظاهر شعاری»!) به اصل «تحرّی حقیقت».
مطالعه کتب و آثار نوشته شده توسط بهائیان مستبصر (نظیر صبحی و آیتی و نیکو) از منظر دیگر نیز مفید بلکه ضروری است. زیرا این آثار، حاوی دو نوع مطالب‌اند: نخست، مطالبی که آیتی و دیگران به عنوان دیده‌ها و شنیده‌های خویش از رفتار بهائیان و سران آنان مطرح کرده‌اند. دوم، انتقادها و ایرادهایی که (به صورت «منطقی و مستدل») به آموزه‌ها و احکام آیین بهائیت، و اظهارات سران و رهبران آنان، وارد ساخته‌اند.17
چنانچه بتوان مشهودات و مسموعات کسانی چون صبحی و آیتی دربارۀ عملکرد سران و فعالان بهائیت را، ندیده و نخوانده، تماماً دروغ شمرد و ارزش آنها را انکار کرد (که این امر، چنانکه گفتیم، برخوردی «منطقی و معقول» نیست)، دست کم، آن بحثهای انتقادی که افراد فوق (به طور مستدل و با طرح دلایل منطقی) دربارۀ تعالیم و آموزه‌های فرقه بهائیت و رهبران به اصطلاح آسمانی آن نموده‌اند، کاملاً حسابی دیگر دارد و باید آن مباحث را (همچون هر استدلال علمی و منطقی دیگری) به نحو دقیق و کامل، شنید و بررسی نمود، و اگر پاسخی هم دارد با دلایل استوار و قانع‌کننده (نه رگبار تهمت و دشنام) به پاسخگویی و نقد آنها پرداخت، نه آنکه با یک کلمه (که اینها جاه‌طلب و دروغگو و چنین و چنانند) پروندۀ بحث را مختومه انگاشت و به دیگران نیز توصیه کرد که نبینید و نشنوید و نخوانید!
به عقیدۀ ما، حتی آن بخش از کتاب امثال صبحی و آیتی نیز که به بیان مشهودات و مسموعات آنها اختصاص دارد، منطقاً درخور مطالعه و دقت است و نمی‌توان صحت آنها را ـ به سادگی و بدون طرح دلایل قانع‌کننده ـ انکار و تکذیب کرد. بلکه این «انکار و تکذیب»، خود ادّعایی است که باید با دلایل استوار و محکمه پسند اثبات شود و به صرف انکار کسانی که در ماجرا ذینفع‌اند، نمی‌توان اظهارات صبحی و هم‌جبهگان وی را دروغ و بی‌پایه شمرد. توضیح بیشتر مطلب از قرار زیر است:
پس از مرگ عباس افندی، پیشوای بهائیت، در آغاز قرن جاری شمسی، بحران عمیقی در میان فرقه بروز و ظهور می‌یابد که از یکسو، به درگیریها و انشعابات تازه در بین فرقه (نظیر سهرابیان) می‌انجامد و از دیگرسو، تعداد درخور ملاحظه‌ای از نویسندگان و مبلغان زبدۀ فرقه، از بهائیت تبرّی جسته به اسلام می‌گروند یا برمی‌گردند و حتی بر ضدّ فرقه دست به نگارش آثار متعدد می‌زنند. عبدالحسین آواره، فضل‌الله صبحی، میرزا حسن نیکو، میرزا صالح اقتصاد مراغه‌ای و دیگرهای دیگر ـ مبلغان شاخص بهائی، و همگی نیز مورد تقدیر و حمایت سران بهائیت ـ از این جمله ره‌یافتگانند.
اینان مطالب تکان‌دهنده و عبرت‌انگیزی را به عنوان مشهودات شخصی و مسموعات معتبر خویش از پندار و رفتار سوء سران بهائیت مطرح ساخته و مشاهدۀ این‌گونه زشتیها و تباهیها را یکی از عمده‌ترین دلایل برگشت خود از بهائیت می‌شمرند و پیرامون آن توضیحات نشاندار می‌دهند.
تازه، اینان کسانی هستند که به رغم مخاطرات و آزارهای تشکیلات بهائیت، صراحتاً از این مسلک تبری جسته و دست به قلم برده‌اند، و طبیعتاً تعداد کسانی که از بهائیت عدول جسته اما (از سر مصلحت اندیشی و هراس از واکنش خصمانه محفل بهائیت) این امر را افشا نکرده و به ویژه کتاب بر ضدّ فرقه ننوشته‌اند، بسیار بیشتر از کسانی است که از بهائیت برگشته و بر ضدّ آن دست به افشاگری زده‌اند. ضمناً بازگشت مبلغان بهائی از این مسلک، انحصار به سالهای پس از مرگ عباس افندی نداشته و در طول دهه‌های اخیر این امر ادامه داشته و مبلغان دیگری نظیر امان‌الله شفا و مسیح‌الله رحمانی و ادیب مسعودی نیز فرقه را ترک گفته و بر ضدّ آن دست به قلم برده‌اند.
بدین‌گونه می‌بینیم که:
1. مبلغان برگشته از بهائیت (پس از عباس افندی) یکی دو تن نیستند و شمار قابل ملاحظه‌ای دارند.
2. آنها افراد عادی در میان بهائیان نبوده، بلکه سالها چشم و چراغ فرقه بوده‌اند و در الواح عباس افندی و دیگر سران تشکیلات بهائیت از ایشان تقدیرها و تمجیدهای زیادی به عمل آمده است (و حتی عباس افندی در لوحی برای آیتی، فرجام خیر پیش‌بینی می‌کند!).
3. آنها می‌توانستند مثل گذشته به فعالیتشان میان بهائیان ادامه داده و همچنان از مزایای مادّی خدمت به این مسلک بهرمند شوند و بقیه عمر را، از این حیث، به راحتی و آسایش بگذرانند.
4. برگشت آنها از فرقه، و خصوصاً اقداماتشان به نگارش و انتشار کتاب بر ضدّ آن، مستلزم پذیرش رنجها و تحمل خطرات گران از سوی متولیان تشکیلات بهائیت بوده و آنها این رنجها و مخاطرات سنگین را بر خود هموار ساخته و هزینه آن را نیز به اشکال مختلف (نظیر از دست دادن اموال و طعن و لعن یاران پیشین و...) پرداخته‌اند.
بنابراین باید این‌گونه افراد، یا مطلقاً فاقد عقل و قوّۀ تمیز باشند (که احتمال آن، «صفر» است) و یا آنکه «حرف حساب»ی داشته باشند که به پاس آن، حاضر شده‌اند خود را این‌طور به آب و آتش زده و خواب و آرامش را بر خود حرام سازند.
بهائیان، اگر راست می‌گویند و حقیقاً به قوّت برهان خویش مطمئنند، باید بگویند: شما کتابهای این افراد را خوب مطالعه کنید و ایرادها و پاسخهای ما را نیز به آنها بخوانید و سپس قضاوت کنید. نه اینکه تازیانه هتاکی و اتهام را کشیده و ادعا کنند که: «امثال آیتی و نیکو لایق ذکر نبوده و نیستند، مگر برای کسانی که از شدّت درماندگی در اثبات مطلب، دست نیاز به سوی آنها دراز کنند»!
مخالفت تشکیلات فرقه بهائیت (از اعضای محفل بهائیان ایران گرفته تا بیت‌العدل اعظم در اسرائیل) با افرادی نظیر صبحی و نیکو و آیتی، کاملاً طبیعی و قابل درک است. چه، این‌گونه افراد، با توجه به نفوذ و محبوبیت طولانی و گستردۀ خویش در میان اعضای فرقه، و آگاهی عمیقشان از اسرار پشت پردۀ تشکیلات بهائیت، و نهایتاً تبرّی از بهائیت و افشاگری دربارۀ رهبران آن مسلک، خطر بزرگی را برای موجودیت و منافع رهبران این تشکیلات ایجاد کرده‌اند و به تعبیری روشن‌تر: «نام و نان و آبرو»ی کسانی را که از این تشکیلات بهره می‌برند به خطر جدّی افکنده‌اند.
لذا متولیان تشکیلات بهائیت، آنان را به جاه‌طلبی، دروغگویی و نسبتهای دیگر متهم می‌سازند تا حرفشان نزد دیگران (به ویژه اعضای فرقه) «لوث» گردیده بلکه اصولاً «شنیده نشود»... اما آیا این اتهامها و برچسب‌زدنها (که نوعاً دلایل استوار و محکمه‌پسندی نیز به همراه نداشته و چه بسا جنبه عقده‌گشایی و انتقام ستانی دارد) برای افراد «بی‌طرف و حقیقت‌جو» نیز ارزش و اعتبار علمی دارد؟ باید گفت: خیر! زیرا این نسبتها و اتهامات، خود «ادعاها»یی است که باید بر صحتِ آن، دلایل کافی و وافی مطرح شود و الا منطقاً مسموع و قابل قبول نخواهد بود، بلکه خود جرم تازه‌ای در پروندۀ اتهام‌زنندگان محسوب قلمداد خواهد شد.
ذیلاً توجه شما را به کتابشناسی تفصیلی کتابها، نشریات و مقالاتی که کلاً یا جزئاً به موضوع فرقه بابیت و بهائیت و مسائل مربوط به آن (همچون: شرح یا نقد آموزه‌های این دو فرقه، معرفی پیشینه و کارنامه و حتی تبارنامه سران و پیروان آنها، پیوستگی و تعامل آنها با دولتها و کانونهای استکباری، و درگیریها و کشمکشهای ایشان با مسلمانان و پیروان دیگر ادیان) می‌پردازد و در مجموعه حاضر (شماره‌های 47-50 فصلنامه تاریخ معاصر ایران) به طور گسترده از آنها بهره گرفته شده، جلب می‌کنیم، با این توضیح ضروری که: در کتابشناسی تفصیلی زیر، اسامی منابع و مآخذ آن دسته از مقالات یا مباحث که به موضوع بابیت و بهائیت نپرداخته و در مباحث جنبی (نظیر معرفی ماهیت و عملکرد دولتهای استعماری حامی بهائیت نظیر روس تزاری و...) از آنها استفاده شده و خود بالغ بر دهها بل صدها کتاب و مقاله است، نیامده است و تنها به ذکر آن دسته از منابع و مآخذ که در بحثهای مربوط به موضوع بابیت و بهائیت و رهبران و پیروان آنها در مجموعه حاضر، ارجاع و استناد گردیده، بسنده شده است.
مشخصات کتابشناسی منابع دسته اخیر نیز در دو بخش کلی: الف) منابع نگارش یافته توسط فرقه بابی و بهائی، ب) منابع نگارش یافته توسط عناصر مستقل از فرقه، تقدیم حضور خوانندگان می‌شود و روشن است که کتب و مقالات بهائیان مستبصر در نقد فرقه (نظیر کشف‌الحیل آیتی و فلسفه نیکو) نیز در ضمن منابع مستقل قرار دارد.
1. منابع متعلق به فرقه بابیت و بهائیت18
الف) نشریات اَدواری
1. آهنگ بدیع، ارگان جوانان بهائی ایران19، دهها شماره از سالها و ماههای مختلف.
2. اخبار امری، ارگان محفل بهائیان ایران، دهها شماره از سالها و ماههای مختلف.
3. پیام بهائی، نشریه ماهانه محفل ملی فرانسه برای بهائیان، سال 26، ش 6، (مسلسل 296)، ژوئیه 2004م / تیر ـ مرداد 1383.
4. خورشید خاور، عشق‌آباد روسیه، مدیر: سیدمهدی گلپایگانی (قاسموف).
5. سالنامه جوانان بهائی ایران، از انتشارات لجنه ملی جوانان بهائی ایران، با تصویب لجنه ملی نشریات امری و اجازۀ محفل ملی بهائیان ایران، جلد 2(106 - 107 بدیع) 20؛ ج 3 (108 - 109 بدیع)؛ ج 5 (118 - 119 بدیع)؛ ج 6 (120 - 121 بدیع)؛ ج 7 (122 - 123 بدیع).
6. نجم باختر (Star of west)، واشنگتن، مؤسس و مدیر: میرزا احمد سهراب، ماهنامه بهائیان آمریکا.
7. نشریه محفل روحانی بهائیان طهران، سال 11، ش 14، شهر القول 135 بدیع (2 الی 20 آذر 1357).
8. ورقا، نشریه نونهالان بهائی ایران، سال 1352، ش 8 (آبان).
ب) کتب، مقالات و اسناد
1. آثار قلم اعلی، شامل مجموعه‌ای از آثار و الواح و نوشته‌های حسینعلی بهاء در 6 جلد، مؤسسه مطبوعات امری، تهران، ج 1 (120 بدیع)، ج 3 (121 بدیع)، ج 5 (131 بدیع).21
2. آیین جهانی، مولف؟، قطع جیبی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 133 بدیع.
3. ابلاغیه مشهور به دعای «الف»، میرزا علی‌محمد شیرازی «باب».22
4. احسن القصص ـ تفسیر سورۀ یوسف (قیّوم الاسماء)، علی‌محمد باب، استنساخ سیدجواد بافقی کاتب، مکتبه رضویة، از روی نسخه سال 1261ق، به خط محمدعلی‌بن ملا عبدالله، مجموعاً 415 ص.
5. اختران تابان، فروغ ارباب، چاپ دوم، با تقریظ عبدالحمید اشراق خاوری، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 132 بدیع.
6. ادعیه حضرت محبوب، حسینعلی بهاء، به اهتمام شیخ فرج‌الله زکی‌کردی، مصر 1339ق.
7. ادیان بابی و بهائی 1844 - 1944، موژان مؤمن، با مشخصات زیر:
Momen, Moojen (ed.) The Babi and Bahai Religions 1844-1944. Some Coktemporary Western Accounts. George Ronald. Oxford, 1981.
8. ارکان نظم بدیع، غلامعلی دهقان، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 135 بدیع.
9. از بدشت تا سنت لوئیز، ذکرالله خادم، مندرج در: مجله بهائی‌نیوز، نشریه محفل ملی بهائیان آمریکا، شمارۀ سپتامبر 1974.
10. اسرار الآثار (خصوصی)23، اسدالله مازندرانی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران، ج 1 و 2 (124 بدیع)، ج 3 (128 بدیع)، ج 4 و 5 (129 بدیع).
11. اسنادی از زرتشتیان معاصر ایران (1258 - 1338ش)، به کوشش تورج امینی، سازمان اسناد ملی ایران، انتشارات سازمان اسناد ملی ایران، تهران 1380.
12. اشراقات: الواح مبارکه حضرت بهاءالله جلّ ذکره الاعلی، شامل: اشراقات و چند لوح دیگر، خط نستعلیق، افست از چاپ سنگی، بی‌نا، بی‌تا، 295 صفحه به ضمیمه 12 صفحه: فهرست مختصر به اضافه اعلام و اسماء.
13. اقتدارات (مجموعه الواح)، حسینعلی بهاء، خط مشکین قلم، چاپ سنگی، بمبئی، تاریخ تحریر: رجب 1310ق.
14. اقدس، حسینعلی بهاء، مطبعه ناصری، بمبئی 1314ق.
15. الاسرار الغیبیة لاسباب المدنیة (مشهور به رساله مدنیه)، عباس افندی، تألیف: 1292ق، چاپ دوم، لجنه ملی نشر آثار امری، تهران، 106 بدیع.
16. الفرائد، میرزا ابوالفضل گلپایگانی، [در ردّ کتاب میرزاحسن طاهرزاده عبدالسلام شیخ‌الاسلام قفقاز بر ضدّ ایقان]، چاپ نفقه حاج عبدالکریم تهرانی، طبع به مطبعة هندیة بشارع‌المهدی، بالازبکیة، اتمام کتاب: شوال 1315ق.
17. الفهرست، علی‌محمد باب، [شامل فهرست آثار باب در فاصله 5 جمادی‌الاول 1260ق تا 5 جمادی‌الثانی 1261ق]، در 10 صفحه رقعی کوچک.24
18. الکواکب الدریة فی مآثر البهائیة، عبدالحسین آواره، مطبعه سعادت، قاهره 1342ق / 1923م.
19. ایقان، حسینعلی بهاء، چاپ فرج‌الله زکی، مصر 1352ق / 1933م.
20. بحثی در ردّ یادداشتهای مجعول منتسب به کینیاز دالگورکی، با مقدمه محفل روحانی ملی بهائیان ایران ـ تهران (مورخ بهمن 1324ش)، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 129 بدیع.
21. بدایع‌الآثار فی اسفار مولی‌الاخیار الی ممالک الغرب...، محمود زرقانی، بمبئی، ج 1 (1332ق / 1914م)، ج 2 (1340ق/1921م).
22. بهاءالله شمس حقیقت، حسن موقر بالیوزی، ترجمه مینو ثابت، جورج رونالد، آکسفورد، 1989م.
23. بهاءالله موعود کتابهای آسمانی، علاءالدین قدس جورابچی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 127 بدیع.
24. بهاءالله و عصر جدید، دکتر اسلمنت، چاپ محفل روحانی بهائیان حیفا، 1932م.
25. بهجت‌الصدور، حیدرعلی اصفهانی، طبع سنگی، بمبئی 1331ق.
26. بیان حقایق، سیدعباس علوی، تهران، 106 - 107 بدیع.
27. بیان فارسی، علی‌محمد باب، تکثیر محدود توسط «محفل مقدس روحانی ایران»، شهرالعزة، 133 بدیع.
28. پنج شأن، علی‌محمد باب، ‍]تصنیف در اواخر عمر باب در محبس چهریق]، چاپ ازلیان.25
29. پیام بیت‌العدل اعظم الهی، 26 نوامبر 2003، قطح رقعی، در 18 صفحه، بی‌نا، بی‌تا.
30. تاج وهاج؛ خاطرات جناب عزیزالله عزیزی، تهیه و تنظیم: دکتر ذبیح‌الله عزیزی، چاپ سوم، مؤسسه چاپ و انتشارات مرآت، دهلی‌نو، 151 بدیع.
31. تاریخ امری ملایر و همدان، عبدالحمید اشراق خاوری، مخطوط، تصنیف 1 مرداد 1309ش، استنساخ محمدعلی شائق ناطق به دستور محفل بهائیان همدان، مورخ 3 اردیبهشت 1310ش.26
32. تاریخ بدیع بیانی [تصحیح27 کتاب نقطةالکاف، منسوب به حاجی میرزا جانی کاشانی]، مؤلف: نبیل اهل عالین (شیخ محمدعلی قائنی)، مخطوط، مورخ 27 شعبان 1299ق، 519ص، خط: نبیل اهل قاف، موجود در کتابخانه لجنه ملی اماکن متبرکه، ش 3100، ورود به کتابخانه: 29/4/281357
33. تاریخ جدید [تصحیح کتاب نقطةالکاف، منسوب به حاجی‌میرزا جانی کاشانی]، مؤلف: میرزاحسین همدانی، زیرنظر مانکجی هاتریا، مخطوط، تألیف: حدود 1300ق، نسخه خطی موجود در کتابخانه امری بهائیان یزد، با عنوان «تاریخ مانکجی صاحب»، خط نستعلیق، 305 ص، ش D- 3004، تقدیم به کتابخانه: شهریار خدامراد، شهر الکلمات 95 بدیع.29
34. تاریخ حضرت صدرالصدور، نصرالله رستگار، لجنه ملی نشر آثار امری، تهران 104 بدیع.
35. تاریخ سمندر و ملحقات، کاظم سمندرقزوینی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 131 بدیع.
36. تاریخ شهدای امر ـ وقایع طهران، محمدعلی ملک‌خسروی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 130 بدیع.
37. تاریخ ظهور دیانت حضرت باب و حضرت بهاءالله، مخطوط، به خط میرزا ابوالفضل گلپایگانی، 73 ص، موجود در کتابخانه ملی اماکن متبرکه ایران، ش 3103.
38. تاریخ عشق‌آباد، علی‌اکبر بنّای یزدی [باقروف]، خط مؤلف، تکثیر محدود با اجازۀ محفل ملی بهائیان ایران، 133 بدیع.30
39. تاریخ کاشان، عبدالحیم کلانتر ضرابی (سهیل کاشانی)، به کوشش ایرج افشار، انتشارات ابن‌سینا، تهران 1341 (چاپ جدید: انتشارات امیرکبیر، تهران 1378).
40. تذکرۀ شعرای قرن اول بهائی، نعمت‌الله ذکایی بیضایی، ج 3، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران 126 بدیع.
41. تذکرةالوفاء فی ترجمة حیاة قدماء الاحبّاء، عباس افندی، مطبعه عباسیه، حیفا 1924م.
42. تفسیر حدیث جاریه فی علم‌الغیب، علی‌محمد باب، [تصنیف احتمالاً در شیراز و قبل از 1260ق].31
43. تفسیر سرّ الهاء (یا تفسیرالفین)، علی‌محمد باب، [تصنیف در شیراز].32
44. تفسیر سورۀ بقره، علی‌محمد باب، [تصنیف در شیراز و احتمالاً قبل از 1260ق]، مخطوط، تحریر 1359ق.33
45. تفسیر سورۀ کوثر، علی‌محمد باب، [تصنیف در شیراز در سال 1262ق]، مخطوط، روح‌الله مستغاثی بهائی.
46. تنبیه‌النائمین عزّیه خانم، چاپ بابیان، تهران، رقعی، در 141 صفحه 22 سطری.
47. توفیق در تبلیغ، روحیه ماکسول، ترجمه ابوتراب سهراب، مندرج در: آهنگ بدیع، سال 1351، ش 7 و 8.
48. توقیعات مبارکه، شوقی‌افندی، جلد سوم قبل از قرن اول بهائی [شامل الواح صادره از سوی شوقی در فاصله سالهای 1922-1948]، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران 130 بدیع.
49. توقیعات مبارکه، شوقی‌افندی، [شامل الواح صادره از سوی شوقی در فاصله سالهای 1945 - 1952]، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران 125 بدیع.
50. توقیعات مبارکه حضرت ولی امرالله، لوح قرن احبّاء شرق (نوروز 101 بدیع)، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 123 بدیع.
51. جنّات نعیم، [اشعار جناب نعیم و شرح آن موسوم به جنّات نعیم]، عبدالحمید اشراق خاوری، مؤسسه ملی مطبوعات امری، ج 1 (130 بدیع)، ج 2 (131 بدیع).
52. جواهر الاسرار [جلد سوم از مجموعه آثار قلم اعلی]، حسینعلی بهاء، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران 129 بدیع.
53. حضرت بهاءالله 1233-1309 هـ.ق / 1817-1892 میلادی، محمدعلی فیضی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران 128 بدیع.
54. حضرت طاهره، نصرت‌الله محمدحسینی، مؤسسه معارف بهائی، دانداس، انتاریو، کانادا، 157 بدیع / 2000 میلادی.
55. حضرت نقطه اولی 1235 - 1266 هجری / 1819 - 1850 میلادی، محمدعلی فیضی، آذر 1352، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 132 [کذا] بدیع.
56. حکایت دل، از دفتر خاطرات علی‌اکبر فروتن، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 134 بدیع.
57. خاتمیت، روحی روشنی، مؤسسه مطبوعاتی امری.
58. خاطرات حبیب، دکتر حبیب مؤید، مؤسسه ملی مطبوعات امری، ج 1 (118 بدیع)، ج 2 (129 بدیع).
59. خاطرات مالمیری، شرح تشرّف حضور جمال قِدَم و...، حاج‌محمدطاهر مالمیری، با مقدمه حبیب طاهرزاده، لجنه ملی نشر آثار امری به لسان فارسی و عربی، لانگنهاین ـ آلمان، 149 بدیع / 1992م.
60. خاطرات نه ساله عکا، یونس افروخته، مقدمه علی‌اکبر فروتن (منشی محفل بهائیان ایران)، نشر جدید، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 124 بدیع.
61. خطابات مبارکه، عبدالبهاء، ج 1: در سفر اول اروپا (طبع مصر)، ج 2: در سفر آمریکا (طبع مؤسسه ملی مطبوعات امری، 127 بدیع).
62. دائرةالمعارف الواح، موجود در کتابخانه محفظه ملی آثار امری ایران (تأسیس: 132 بدیع)، از روی مجموعه کوچک خطی جناب مهندس انصاری.
63. داستانهایی از حیات عنصری جمال اقدس‌الهی، علی‌اکبر فروتن، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 134 بدیع.
64. دروس الدیانة، محمدعلی قائنی، به اهتمام شیخ فرج‌الله زکی کردی، مصر 1341ق.
65. دلائل سبعه، علی‌محمد باب، عربی ـ فارسی، چاپ حدود سال 1382ق، به اهتمام بابیان، تهران، در 14 + 72 صفحه.
66. دور بهائی، شوقی‌افندی، ترجمه از متن انگلیسی، لجنه ملی آثار امری، تهران 101 بدیع؛ لانگنهاین 144 بدیع.
67. دیانت بهائی آیین فراگیر جهانی، ترجمه پریوش سمندری (خوشبین) و روح‌الله خوشبین، از انتشارات مؤسسه معارف بهائی به لسان فارسی، کانادا، 146 بدیع / 1989م.
68. رحیق مختوم، قاموس لوح مبارک قرن، عبدالحمید اشراق‌خاوری، مؤسسه ملی مطبوعات امری، ج 1 (130 بدیع)، ج 2 (103 بدیع).
69. رساله ایام تسعه، عبدالحمید اشراق خاوری، لجنه ملی نشر آثار امری، قطع بزرگ، تهران 103 بدیع.
70 رساله بین‌الحرمین (صحیفه بین‌الحرمین)، علی‌محمد باب، [در پاسخ به پرسشهای میرزا محیط کرمانی و حاجی‌سیدعلی کرمانی، دو فرد شیخی مشرب، در شب اول محرم 1260ق]، حدود 75 ص.34
71. رساله تفسیر وجه، [تفسیر عبارت مشهور ائمه اطهار «ع»: «نحن وجه‌الله»]، علی‌محمد باب.35
72. رساله سیاسیه، عباس افندی، افست نسخه مطبوعه در هندستان به اجازۀ محفل ملی بهائیان ایران، 91 بدیع.
73. رساله صلح عمومی، [تنظیم به امر محفل بهائیان ایران]، لجنه ملی نشر آثار امری، تهران 104 بدیع.
74. روس و انگلیس در ایران 1864-1914؛ پژوهشی دربارۀ امپریالیسم. فیروز کاظم‌زاده، ترجمه منوچهر امیری، چاپ دوم، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی (شرکت سهامی)، تهران 361371.
75. رهبران و رهروان در تاریخ ادیان، اسدالله مازندرانی، موسسه ملی مطبوعات امری، 132 بدیع، ج 2.
76. رهنمای «نقشه دهساله» 1953 1963 / 110 - 120 بدیع، به وسیله محمد لبیب، ایران 110 بدیع، اهدایی لجنه ملی کتابخانه بهائیان ایران به کتابخانه‌های امری ولایات.
77. سالهای سکوت؛ بهائیان روسیه 1938 - 1946، خاطرات اسدالله علیزاد، از انتشارات Century Press, Australia, 1999,
78. سورةالملوک، حسینعلی بهاء، چاپ تهران.
79. شاهراه منتخب، لیدی بلامفلید (ستاره خانم)، با مشخصات زیر:
Blomflid (Lady)S. The Chosen Highway. Baha `I Pubtisiing, Wilmette, IIIinois, 1975, 5th ed.
80. شرح احوال جناب میرزاابوالفضایل گلپایگانی، روح‌الله مهرابخانی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، سال 131 بدیع.
81. صحیفه عدلیه (صحیفةالعدل)، علی‌محمد باب، قطع جیبی، 42 صفحه 25 سطری، چاپ سربی، بی‌تا، چاپ بابیان، تهران.
82. صحیفه مخزونه، علی‌محمد باب، [شامل 14 مناجات و دعا به مناسبت اعیاد اسلامی]، تحریر 1261ق در شیراز، موجود در دارالآثار بین‌المللی بهائیان در فلسطین.37
83. طاهرة قرةالعین، حسام نقبایی، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 128 بدیع.
84. ظهور الحق، اسدالله مازندرانی، ج 3 (بی‌نا، بی‌تا، چاپ سربی، قطع وزیری، در 532 صفحه، به اضافه فهرست و غلطنامه)؛ ج 8، مؤسسه ملی مطبوعات امری، قسمت اول (131 بدیع) و قسمت دوم (132 بدیع)؛ ج 9 (مخطوط، قطع رحلی، موجود در کتابخانه لجنه ملی اماکن متبرکه [بهائی] ایران، ش 3107، تاریخ ورود به کتابخانه: 31/4/1357).
85. عالم بهائی (WORLD THE BAHAI): مجلدات مختلف (برای استفادۀ مطلب و خصوصاً اسناد و تصاویر مربوط به فرقه و سران و فعالان آن).
86. عهد اعلی؛ زندگانی حضرت باب، ابوالقاسم افنان، ویرایش هما تاج بازیار، آکسفورد، تاریخ مقدمه: جولای 1998.
87. قاموس ایقان، عبدالحمید اشراق خاوری، مؤسسه ملی مطبوعات امری، چهار جلد، تهران، 128 بدیع.
88. قاموس توقیع منیع مبارک (اسرار ربّانی)، عبدالحمید اشراق خاوری، دو جلد، مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران، 105 بدیع (افست: 118 بدیع).
89. قبله عالم؛ ناصرالدین شاه و پادشاهی ایران، عباس امانت، ترجمه حسن کامشاد، نشر کارنامه، تهران 1383.
90. قرن بدیع «نوروز 101 بدیع»، شوقی افندی، ترجمه نصرالله مودت، خط نستعلیق، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 4 جلد، 122-124 بدیع.
91. قسمتی از الواح خط نقطه اولی [علی‌محمد باب] و سیدحسین کاتب، افست از دستخطهای علی‌محمد باب و سیدحسین کاتب، مجموعاً 20 لوح، با توضیحات چاپ سربی، مجموعاً 50 ص، چاپ بابیان، تهران 1337.
92. قمیص نور یا سُندُس السَّناء در شرح سین حیات عنصری جمال قِدَم در ایران 1192 - 1232ش / 1817 - 1853م / 1233 - 1269ق، دیوید روح (روهه)، ترجمه به فارسی.
93. کتاب بدیع، حسینعلی بهاء، تاریخ تحریر: ربیع‌الاول 1286ق، 475ص.
94. کتاب حضرت رب اعلی، حسن موقر بالیوزی، تاریخ مقدمه: لندن، اکتبر 1972.
95. کتاب مبین، شامل سورۀ هیکل و الواح دیگر حسینعلی بهاء، چاپ 1308ق؛ نسخه خطی به خط زین المقربین، مورخ 1294ق.
96. کشف‌الغطاء عن حیل الاعداء، ابوالفضل گلپایگانی و سیدمهدی گلپایگانی و...، چاپ سربی، تاشکند روسیه، حدود 1919م.
97. گفتاری به اختصار دربارۀ آیین بهائی، مؤلف؟، نشر چهارم، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 130 بدیع.
98. گلزار تعالیم بهائی، ریاض قدیمی.38
99. گنجینه حدود و احکام، استخراج از الواح و آثار مبارکه دربارۀ احکام دیانت مقدس بهائی، تألیف و تنظیم: عبدالحمید اشراق خاوری، چاپ سوم: مؤسسه ملی مطبوعات امری، 128بدیع.
100. گوهر یکتا در ترجمه احوال مولای بی‌همتا [شوقی افندی]، روحیه ماکسول، ترجمه ابوالقاسم فیضی، بی‌نا، بی‌تا.
101. لئالی الحکمة؛ مجموعة من الآثار المنزلة من قلم حضرة بهاءالله جلّ ذکره، ج 1، من منشورات دارالنشر البهائیة فی البرازیل، 143 بدیع / ایلول 1986.
102. لئالی درخشان مشتمل بر توضیح و تشریح مسائل مهمه و شواهد تاریخیه دو لوح مبارک (شیخ) و (سلطان)، محمدعلی فیضی، شیراز، 123 بدیع.
103. لوح بشارت، حسینعلی بهاء.
104. لوح خطاب به شیخ محمدتقی اصفهانی معروف به نجفی، حسینعلی بهاء، لجنه نشر آثار آمری، لانگنهاین، 138 بدیع.
105. لوح عالَم (یا دنیا)، حسینعلی بهاء، مندرج در: مجموعه الواح، مطبعه سعادت، ناشر: محی‌الدین صبری کردی، مصر 1338ق.
106. لوح قد ظهر یوم المیعاد (The Promised Day Is Come)، شوقی افندی، مورخ 1320 شمسی (1941م).
107. لوح مبارک سلطان ایران، با اعراب‌گذاری و لغتنامه، تنظیم: عزیزالله سلیمانی اردکانی در 115 بدیع، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 132 بدیع.
108. مائده آسمانی، عبدالحمید اشراق خاوری، مؤسسه ملی مطبوعات امری، ج 1 و 6 (128 بدیع)، ج 2 و 3 و 4 و 5 و 7 و 8 و 9 (129 بدیع).
109. مجموعه آثار قلم اعلی، حسینعلی بهاء، ش 18، دارالآثار ملی بهائیان ایران.
110. مجموعه تاریخ امر، محمدعلی ملک خسروی، به خط مؤلف، مورخ 3 شهریور 1346 ش، موجود در کتابخانه محفظه ملی آثار امری ایران، تأسیس 132 بدیع، قسمت دوم.
111. مجموعه رسائل ابوالفضایل گلپایگانی، به اهتمام محی‌الدین کردی، مصر 1339ق / 1920م.
112. مجموعه مکاتیب حضرت عبدالبهاء، تکثیر محدود با اجازۀ محفل ملی بهائیان ایران، ش 16، شهر العلاء 132 بدیع.
113. محاضرات، عبدالحمید اشراق خاوری، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 120 - 121 بدیع.
114. مصابیح هدایت، عزیزالله سلیمانی اردکانی، لجنه ملی نشریات امری، تهران، ج 1 (نشر دوم، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 121 بدیع)؛ ج 2 (لجنه ملی نشریات امری، تهران 1326ش)؛ ج 3 (1328ش)؛ ج 5 (مؤسسه ملی مطبوعات امری، تهران 117 بدیع).
115. مطالع الانوار THE DAWN-BREAKERS، تلخیص تاریخ نبیل زرندی، ترجمه و تلخیص عبدالحمید اشراق خاوری، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 134 بدیع.
116. مفاخر رجال (از شرق)، مندرج در: آهنگ بدیع، سال 10، ش 2 و 3.
117. مفاوضات (النور الابهی فی مفاوضات عبدالبهاء)، به اهتمام کلیفورد بارنی، لیدن 1908.
118. مقاله شخصی سیاح...، عباس افندی، با حواشی ادوارد براون، لندن 1891.
119. مقاله شخصی سیاح که در تفصیل قضیه باب نوشته است، ‍]عباس افندی]، مؤسسه ملی مطبوعات امری، سال 119 بدیع.
120. مکاتیب عبدالبهاء، ج 1 (مصر، مطبعه کردستان علمیه، به اهتمام فرج‌الله زکی کردی، 1328ق)، ج 2 (همان، 1330ق)، ج 3 (همان، 1340ق)، ج 4 (مؤسسه ملی مطبوعات امری، 121 بدیع)، ج 5 (همان، 132 بدیع)، ج 6 (همان، 133 بدیع)، ج 7 و 8 (134 بدیع).
121. نامه محفل ملی بهائیان ایران به تیمسار سرتیپ خسروانی، مورخ 20/3/1342، که با شمارۀ (123 / خ) در دفاتر امری ثبت شده است.
122. نظر اجمالی در دیانت بهائی، احمد یزدانی، نشر چهارم و چاپ اول، قطع جیبی، تصویب لجنه ملی نشریات امری، 107 بدیع (1329ش).
123. نقطةالکاف در تاریخ ظهور باب و وقایع هشت سال اول از تاریخ بابیه، [منسوب به] حاجی میرزاجانی کاشانی، به سعی و اهتمام ادوارد براون، لیدن 1328ق / 1910م.
124. هشت بهشت، شیخ احمد روحی و میرزا آقاخان کرمانی، بی‌جا، بی‌تا.
125. یادمانده‌های مهدی رشتی از گیلان و ترکستان، به گزارش بمون تپوری، 1382/2003، چاپ و پخش تبرستان 1382، نقل از: http://www.tabarestan.org
126. یار دیرین، سیاوش سفیدوش، مؤسسه ملی مطبوعات امری، 132 بدیع.
2. منابع مستقل
الف) نشریات اَدواری
1. آیین اسلام، تهران، مدیر: نصرت‌الله نوریانی، سال 2 (1324ش)، ش 23؛ سال 4، ش 3 و 10 و 14.
2. اتحاد ملی، تهران، سال 1328، ش 24 و 25.
3. اطلاعات، تهران، شماره‌های 27 اسفند 1351؛ 19 اردیبهشت و 6 آذر 1352؛ 29 دی 1353؛ 31 تیر و 11 آبان 1357؛ 12 دی 1358؛ و...
4. الاتحاد، ابوظبی، 29 بهمن 1354.
5. الاتحاد، قاهره، 15 ربیع‌الآخر 1427ق.
6. الاهرام، قاهره، 23 فوریه 1975م.
7. النفیر، حیفا (فلسطین)، ش 2889، 6 ربیع‌الثانی 1340ق.
8. ایران تایمز، سال 8، ش 364، مورخ 9/8/1357.
9. ایران، ش 4239، 30 خرداد 1388.
10. بررسیهای تاریخی، نشریه ستاد بزرگ ارتشتاران، تهران، سال 3، ش 5.
11. پرچم اسلام، تهران، سیدعبدالکریم فقیهی شیرازی، سال 5، ش 213، 23 ربیع‌الثانی 1370ق / 12 بهمن 1329.
12. تاریخ معاصر ایران، فصلنامه مؤسسه تاریخ معاصر ایران، شماره‌های مختلف.
13. تایم، آمریکا، 26 آوریل 1963.
14. تایمز، لندن، 19 نوامبر 1845.
15. جام‌جم، تهران، شماره‌های 4، 6 و 8 مهر 1381؛ 17 اردیبهشت 1383؛ 10 دی 1383 و...
16. جروزالم پست Jerusalem Post Weekly، فلسطین اشغالی،‌26 آوریل 1963 (7 اردیبهشت 1342).
17. جمهوری اسلامی، تهران، ش 7962، 20 دی 1385.
18. جهاد اکبر، اصفهان، سال 1، ش 19 و 21، 2 و 16 جمادی‌الثانی 1325ق.
19. چشم‌انداز ایران، تهران، صاحب امتیاز و مدیر مسئول: لطف‌الله میثمی، ش 55، اردیبهشت و خرداد 1388.
20. حافظ، تهران، مدیرمسئول: سیدحسن امین، ش 5، مرداد 1385.
21. حوزه، نشریه دفتر تبلیغات اسلامی وابسته به حوزۀ علمیه قم، ش 43 - 44.
22. خراسان، مشهد، 14 اردیبهشت 1382.
23. خواندنیها، تهران، ش 69، اردیبهشت 1334.
24. دنیای اسلام، سردبیر: سیدمحمدعلی تقوی، ش 39، 17 مرداد 1326.
25. دیلی‌نیوز، شیکاگو، زمستان 1346.
26. راهنمای کتاب، تهران، مدیر مسئول: ایرج افشار، سال 6، ش 1 و 2.
27. زمانه، ماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران، تهران، سال سوم، ش 28، دی 1383؛ سال ششم، شمارۀ 61، مهر 1386، چاپ دوم، بهمن 1386، ویژه بهائیت.
28. شهاب، روزنامه سیاسی صبح تهران، ش 4، 11 بهمن 1357.
29. شهروند امروز، تهران، سال 2، ش 39، شمارۀ مسلسل 70، 5 اسفند 1386.
30. فرهنگ زنجان، صاحب امتیاز: ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان، شماره مسلسل 25 - 26، سال 1386.
31. کیهان، ش 5441، 6 شهریور 1340؛ ش 18268، 9 تیر 1384 و شماره‌های 5 تا 10 بهمن 1384؛ 21 و 30 خرداد 1388؛ و...
32. گوهر، تهران، مدیرمسئول: مرتضی کامران، نشریه بنیاد نیکوکاری نوریانی، سالهای 1353 - 1357.
33. لسان‌العرب، شامات، 16 رجب 1339ق.
34. لوموند، فرانسه، تابستان 1976.
35. مطالعات تاریخی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژۀ بهائیت؛ و شماره‌های دیگر.
36. مکتب اسلام، قم، مدیر مسئول: ناصر مکارم شیرازی (آیت‌الله)، سال 1، ش 3 و سال 6، ش 10.
37. وجدان، تهران، صاحب امتیاز و مدیر: محمود مصاحب، سال 1، ش 1، 29 خرداد 1325.
38. وحید، تهران، مدیر: سیف‌الله وحیدنیا، سال 8، شمارۀ مسلسل 86، بهمن 1349؛ دورۀ دهم، ش 2، شماره مسلسل 101، اردیبهشت 1351.
39. وقایع اتفاقیه، تهران، ش 82، شمارۀ پنجشنبه 10 ذی‌قعده 1268، قسمت مربوط به تفصیل واقعه ترور شاه توسط بابیان؛ شمارۀ پنجشنبه 9 ربیع‌الاول 1268ق، ستون اخبار مربوط به اصفهان؛ و شماره‌های دیگر.
40. ویژه‌نامه ایام، تهران، ش 29، ضمیمه روزنامه جام‌جم، 6 شهریور 1386، ویژه بهائیت.
41. همت، تهران، مدیرمسئول: حسن سماواتی، سال 1، ش 27، شنبه 27 خرداد 1385.
42. یاس نو، 15 آبان 1382.
43. یغما، تهران، مدیرمسئول: سیدحبیب یغمایی، شماره‌های مختلف.
44. Washimgtok Society، آمریکا، شماره‌های 23 مارس 1912 و 14 فوریه 1914.
45. Sunday Star، آمریکا، ش 24 فوریه 1914.
ب) کتب، مقالات و اسناد
1. آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پروندۀ بهائیت آذربایجان، سند شمارۀ 1030 - 21 - 55 به تاریخ 7/3/1356.
2. اتفاقات تاریخی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران 1386.
3. احوال و آثار عبدالحسین آیتی، سیدمحمود رستگار دبیر دبیرستانهای یزد، مندرج در: در مجله وحید، شماره‌های مسلسل 242، 243 و 245، سال 1357.
4. اختناق ایران، مورگان شوستر، ترجمه ابوالحسن موسوی شوشتری، با مقدمه اسماعیل رائین، چاپ 2، صفیعلی شاه، تهران 1351.
5. ادامه بحث درباره نقطه‌الکاف، محیط طباطبایی، مندرج در: گوهر، سال 4، ش 6، (شمارۀ مسلسل 42) و ش 7 (شمارۀ مسلسل 43).
6. ادب و هنر امروز ایران؛ مجموعه مقالات 1324-1348، جلال آل احمد، زیرنظر شمس‌ آل احمد، کتاب سوم.
7. ارتباط ناشناخته؛ بررسی روابط رژیم پهلوی و اسرائیل (1327 - 1357)، رضا زارع، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران 1384.
8. از تحقیق و تتبع تا تصدیق و تبلیغ فرق بسیار است، سیدمحمد محیط طباطبائی، مندرج در: گوهر، سال 4، ش 2 (شمارۀ مسلسل 38) و ش 3 (شمارۀ مسلسل 39).
9. از گاتها تا مشروطیت؛ گزارشی کوتاه از تحولات فکری و اجتماعی در جامعه فئودالی ایران، محمدرضا فشاهی، انتشارات گوتنبرک، تهران 1354.
10. ازهاق الباطل فی ردّ بابیه، حاج محمد کریم‌خان کرمانی، قطع جیبی، 1351.
11. استاد شهید (مرتضی مطهری) به روایت اسناد، انتشارات مرکز انقلاب اسلامی، تهران 1378.
12. اسعمار و ظهور مسلکهای شبه‌دینی، دکتر مظفر نامدار، مندرج در: ویژه‌نامه ایام 29.
13. اسناد فعالیت بهائیان در دورۀ محمدرضاشاه، تدوین: ثریا شهسواری، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1387.
14. اسناد لانه جاسوسی، ش 37: مسلکهای سیاسی استعمار، دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، بی‌نا (محل پخش: انتشارات پیام آزادی)، تهران، بی‌تا.
15. اسناد مهاجرت یهودیان ایران به فلسطین (1300 - 1330 ش)، انتشارات سازمان اسناد ملی ایران، به کوشش مرضیه یزدانی، تهران 1374.
16. اسناد مؤسسه تاریخ معاصر ایران، ش 24 تا 28-1-139ک؛ شماره‌های 1 و 2 و 3 و 4 و 5 و 6 و 7 و 8 و 9-1-146 ت؛ شمارۀ 1-18-256 الف.
17. اسناد و مدارک دربارۀ بهائیگری (جلد دوم خاطرات صبحی)، مقدمه ابورشاد [سیدهادی خسروشاهی]، نشر عصر جدید، تهران 1357.
18. اسناد و نامه‌های امیرکبیر (و داستانهای تاریخی دربارۀ او)، نگارش و تدوین: سیدعلی آل داود، انتشارات سازمان اسناد ملّی ایران، سال 1379.
19. اسنادی از آرشیو دولتی استانبول، محمدعلی موحد، مندرج در: راهنمای کتاب، سال 6، ش 1 و 2.
20. اسنادی از انجمنها و مجامع مذهبی در دورۀ پهلوی، تهیه و تنظیم: مرکز اسناد ریاست جمهوری، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران 1381.
21. اسنادی از عملکرد خاندان پهلوی، رضا آذری شهرضایی، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران 1381.
22. البابیة و البهائیة و مصادرُ دِراسَتِهِما، عباس کاظم مراد، مطبعة الارشاد، بغداد 1402ق / 1982م.
23. البهائیة فی المیزان، سیدمحمدکاظم قزوینی، سیدامیرمحمد کاظمی قزوینی، دارالقبس، کویت.
24. البهائیة و القادیانیة (حقیقة البهائیة و القادیانیة)، دکترمحمدحسن اعظمی، مؤسسةالاعلمی للمطبوعات، 1373ق.
25. الیگارشی یا خاندانهای حکومتگر ایران، ج 4: خاندان هویدا، گماشته صهیونیسم و امپریالیسم، انتشارات رز، تهران 1357.
26. امام خمینی و شگردهای امپریالیسم، سیدمصطفی تقوی، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
27. امیرعباس هویدا به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ دوم، انتشارات کیهان، تهران 1386، ج 1 و 2.
28. امیرکبیر و ایران، فریدون آدمیت، چاپ اول: با مقدمه محمود محمود، انتشارات بنگاه آذر، تهران 1323، قسمت اول؛ چاپ دوم: مؤسسه مطبوعاتی امیرکبیر، تهران 1334، متن کامل؛ چاپ پنجم: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران، بهمن 1355، متن کامل.
29. امیرکبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار، علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی، چاپ 2، دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم)، 1362.
30. انتظار بذر انقلاب، حسین تاجری، انتشارات بدر، پخش کوکب، تهران، بی‌تا.
31. اندیشه شهاب، گزیده‌ای از آثار منظوم و منثور حاج شیخ عبدالسلام «شهاب‌الدین» تربتی قدّس سرّه، کوشش و تنظیم: علی‌اکبر شهابی، کتابفروشی زوّار، تهران، بی‌تا، تاریخ مقدمه: آبان 57.
32. انشعاب در بهائیت پس از مرگ شوقی ربانی، اسماعیل رائین، مؤسسه تحقیقی رائین، تهران 1357.
33. انقلاب مشروطیت و ریشه‌های فرهنگی آن، سیدحسن امین، مندرج در: حافظ، ش 5، مرداد 1385.
34. اولین زن کابینه؛ جستاری دربارۀ فرخ‌رو پارسا وزیر آموزش و پرورش رژیم پهلوی در زمان هویدا و منتسب به بهائیت، ابراهیم ذوالفقاری، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
35. ایران در آستانه انقلاب مشروطیت و ادبیات مشروطه، باقر مومنی، چاپ پنجم، نشر سپیده و انتشارات شباهنگ، تهران، خرداد 1357.
36. ایران در دوره سلطنت قاجار، علی‌اصغر شمیم، انتشارات علمی، تهران 1370؛ انتشارات مدبر، تهران 1384.
37. ایران و تحولات فلسطین 1317 - 1357 ش / 1939 - 1979م، دکتر علی‌اکبر ولایتی، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران 1380.
38. ایرانیان در میان انگلیسیها، دنیس رایت، ترجمه کریم امامی، نشر نو با همکاری انتشارات زمینه، تهران 1368.
39. ایرانی که من شناخته‌ام، مسیو ب. نیکیتین، کنسول سابق روس در ایران، ترجمه فره‌وشی و مقدمه ملک‌الشعرای بهار، کانون معرفت، تهران 1329.
40. ایقاظ یا بیداری در کشف خیانات دینی و وطنی بهائیان، میرزا صالح اقتصاد مراغه‌ای، چاپ اول: کتابخانه اقبال، تهران 1307؛ چاپ دوم: به اهتمام مقصود اقتصاد، انتشارات نیکان کتاب، زنجان 1387.
41. باب کیست و سخن او چیست؟، نورالدین چهاردهی، سازمان چاپ و انتشارات فتحی، تهران 1363.
42. بارقه حقیقت، خانم قدس ایران.
43. بازخوانی پروندۀ یک وزیر: منصور روحانی، هدایت‌الله بهبودی، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 1، ش 1.
44. بازشناسی و بازخوانی اسناد و نسخه‌های توبه‌نامه سیدعلی‌محمد باب، احسان‌الله شکراللهی طالقانی، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
45. بحران مشروطیت در ایران، حسین آبادیان، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تهران 1383.
46. بدون شرح به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران 1387.
47. برخی بررسیها دربارۀ جهان‌بینیها و جنبشهای اجتماعی در ایران، شرکت سهامی خاص انتشارات توده، تهران 391358.
48. بررسی کتاب فصول خمسه در تاریخ خمسه (میرزا علی اصغرخان حاج وزیر مشیرالممالک دوم)، یوسف محسن اردبیلی، مندرج در: فرهنگ زنجان، صاحب امتیاز: ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان، شمارۀ مسلسل 25 - 26، سال 1386.
49. بررسی مناسبات ایران و آمریکا (1851 تا 1925 میلادی)، سیدعلی موجانی، چاپ 2، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران 1384.
50. برنامه عمل، جلال‌الدین فارسی، مندرج در: جریانها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران (از روی کار آمدن محمدرضاشاه تا پیروزی انقلاب اسلامی) سالهای 1320 - 1357، رسول جعفریان، چاپ 5، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران 1383.
51. برهان قاطع، سیدمحمد محیط طباطبایی، مندرج در: گوهر، سال 5، ش 7 (شمارۀ مسلسل 55).
52. بهائی از کجا و چگونه پیدا شده؟، سیدحسن کیایی، چاپ دوم با تجدیدنظر کامل و مطالب تازه‌تر...، ناشر: مؤلف، تهران، آذر 1353.
53. بهائیان در عصر پهلویها، احمد اللهیاری، [از سری «نیمه پنهان»، ج 31]، دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، تهران، چاپ دوم، آذر 1387.
54. بهائیان، سیدمحمدباقر نجفی، چاپ اول: کتابخانه طهوری، تهران 401357.
55. بهائیت، پیوند با بیگانه، خصومت با ملت، کریم حق‌پرست، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
56. بهائیت؛ تقابل با اقتدار ملی ایران، گفت‌وگو با دکتر سیدسعید زاهدزاهدانی، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
57. بهائیت در آینه اسناد، امید انتظاری، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
58. بهائیت در ایران، دکتر سیدسعید زاهدزاهدانی، چاپ 1 (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1380)؛ چاپ 1 (مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1380)؛ چاپ 2 (همان، 1381).
59. بهائیت دین نیست، ابوتراب هدایی، چاپ دوم، چاپ نیکپو، ناشر: کتابفروشی دیانت مشهد، بی‌تا.
60. بهائیت، رژیم پهلوی و مواضع علما، روح‌الله حسینیان، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
61. بهائیت، رویاروی جهان اسلام، گفت‌وگو با: آیت‌الله حاج شیخ محمدعلی تسخیری، مندرج در: ویژه‌نامه ایام، ش 29، ضمیمه روزنامه جام‌جم، 6 شهریور 1386.
62. بهائیت و اوقاف، علی‌اکبر علی‌مردانی، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
63. بهائیت و سرویس اطلاعاتی انگلستان؛ مناسبات مانکجی هاتریا با بهائیان، دکتر موسی فقیه حقانی، مندرج در: ویژه‌نامه ایام 29.
64. بهائیت و سیاست عدم مداخله در سیاست، سیدمصطفی تقوی، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
65. بهائی چه می‌گوید، [در ردّ کتاب الفرائد، نوشته ابوالفضل گلپایگانی]، جواد تهرانی، دارالکتب الاسلامیة، تهران 1346.
66. بهائیگری، احمد کسروی، چاپ 2، چاپخانه پیمان، تهران 1323؛ کتابفروشی پایدار، تهران، بی‌تا.
67. بهائیها و اسرائیل، ابراهیم انصاری، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
68. به سوی او، دکتر محمدحسن میمندی‌نژاد، تهران.
69. بیان‌الحقایق؛ انگلیس و سر عبدالبهاء، عبدالحسین آیتی، کتابفروشی حافظ، قطع جیبی، تهران بی‌تا.
70. بیان وصف تو گفتن نه حد امکان است؛ گفت‌وگو با استاد جعفر سبحانی، مندرج در: کیهان فرهنگی، سال ششم، خرداد 1368، شمارۀ 3.
71. بیست مقاله، محمد قزوینی، دورۀ کامل (دو جلد در یک مجلّد)، تصحیح عباس اقبال و پورداود، چاپ 2، دنیای کتاب، تهران 1363.
72. پاسخ به تاریخ، محمدرضا پهلوی، به کوشش شهریار ماکان، انتشارات شهرآب، تهران 1371.
73. پای سخنان پدر، محمدجعفر امامی، انتشارات اسوه (وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه)، چاپ دوم، تهران 1383.
74. پرنس دالگورکی، مرتضی احمد. آ، چاپ سوم، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران 1346.
75. پژوهشهای فلسفی شهید ثالث در اصول عقاید اسلامی (مسلک الراشدین)، شیخ محمدتقی برغانی (شهید ثالث)، مقدمه و تحقیق عبدالحسین شهیدی‌صالحی، انتشارات حدیث امروز، قزوین 1384، پیشگفتار مفصل آقای شهیدی.
76. پژوهه صهیونیّت، مجموعه مقالات، به کوشش محمد احمدی، کتاب اول: مؤسسه فرهنگی پژوهشی ضیاء اندیشه، تهران 1376؛ ج 2: مرکز مطالعات فلسطین، تهران 1381.
77. پشت پردۀ تشکیلات (خاطرات عضو سابق حزب بهائیت) به روایت بهزاد جهانگیری، نوشته سعید سجادی، [از سری «نیمه پنهان»، ج 33]، دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، انتشارات کیهان، تهران 1388.
78. پنج‌نامه از میرزا زمان‌خان کارپرداز دولت ایران در بغداد راجع به بهائیان و مقدمه‌ای بر آن، سیف‌الله وحیدنیا، مندرج در: مجله وحید، سال 8، شمارۀ مسلسل 86، بهمن 1349.
79. پیش به سوی بهشت، حاج شیخ غلامرضا اسدی مقدم، انتشارات انفال، قم 1385، حاوی مطالب کتاب «راه راست»، مسیح‌الله رحمانی، مبلغ مستبصر بهائی، در نقد بهائیت.
80. پیشینه عملکرد بهائیت و تکاپوی آن در جهان معاصر بر ضدّ اسلام و ایران، بی‌نا، بی‌تا [حدود تیر 1384]، قطع رحلی، در 36 ص.
81. پیوند و همکاری متقابل بهائیت و صهیونیسم، محمدرضا نصوری، مندرج در: فصلنامه انتظار موعود، مدیرمسئول: محسن قرائتی، سال 6، ش 18، بهار و تابستان 1385.
82. تاریخ اجتماعی ایران، مرتضی راوندی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1354.
83. تاریخ اصفهان و ری، میرزا حسن جابری اصفهانی، مقدمه عمادزاده، اصفهان 1322.
84. تاریخ ایران دورۀ قاجاریه، رابرت گرنت واتسون، ترجمه ع. وحید مازندرانی، چاپ سوم، کتابهای سیمرغ وابسته به مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران 1354.
85. تاریخ جامع بهائیت (نو ماسونی)، بهرام افراسیابی، چاپ 4، انتشارات سخن، تهران 1371.
86. تاریخ در ترازو، دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران 1362.
87. تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن 19، محمود محمود، چاپ 4، انتشارات اقبال، تهران 1361، ج 1و 5.
88. تاریخ علمای خراسان، میرزا عبدالرحمن مدرس، مقدمه و تصحیح محمدباقر ساعدی، کتابفروشی دیانت، مشهد 1341.
89. تاریخ قاجار؛ حقایق‌الاخبار ناصری، محمدجعفر خورموجی، به کوشش حسین خدیو جم، کتابفروشی زوّار، تهران 411344.
90. تاریخ قدیم و جدید، سیدمحمد طباطبایی، مندرج در: گوهر، سال 1354، ش 5، صص 343 - 348 و ش 6، صص 426 - 431.
91. تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد، جواد منصوری، ج 1، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1377.
92. تاریخ مختصر جهان، آقایان م.و. نچکینا، س.د. اسکازکین، ا.ا. گوبر و...، ترجمه محمدتقی فرامرزی، انتشارات دنیا، تهران 1359، ج 3.
93. تاریخ مشروطه ایران،احمد کسروی، چاپ 5، مؤسسه چاپ و انتشارات امیرکبیر، تهران 1340ش.
94. تاریخ مشروطیت به روایت اسناد، ابراهیم صفایی، انتشارات ایرانیان، تهران 1381.
95. تاریخ معاصر ایران، پیتر آوری، ترجمه محمد رفیعی‌مهرآبادی، مؤسسه مطبوعاتی عطایی، تهران 1368.
96. تاریخی آکنده از فساد و وابستگی، [گزارشی از کتاب انشعاب در بهائیت، نوشته اسماعیل رائین]، سعید باغستانی، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
97. تاریخ یهود ایران، دکتر حبیب‌لوی، کتابفروشی یهودا بروخیم، تهران 1339.
98. تحقیق در تاریخ و عقاید شیخیگری، بابیگری، بهائیگری... و کسروی‌گرایی، دکتر یوسف فضایی، چاپ دوم، آشیانه کتاب: عطایی، تهران 1384.
99. تشکیلات فراماسونری در ایران با اسامی و اسناد منتشر نشده، حسین میر، شرکت چاپ و انتشارات علمی، تهران 1370.
100. تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، دکتر عبدالهادی حائری، چاپ 2، انتشارات امیرکبیر، تهران 1364.
101. تعبیر خواب امام...، محمد قوچانی، مندرج در: شهروند امروز، سال 2، ش 39، شمارۀ مسلسل 70، 5 اسفند 1386.
102. توبه‌نامه باب و شایعات پیرامون آن، احسان‌الله شکراللهی طالقانی، مندرج در: پیام بهارستان، ش 30، آذر 1382.
103. تیر شهاب در راندن باب خسران مآب، حاج محمد کریم‌خان کرمانی، مندرج در: کتاب مجمع‌الرسائل فارسی، چاپخانه سعادت کرمان.
104. جامعه ایران در دوران رضاشاه، احسان طبری، انتشارات خلق، تهران 1356.
105. جریان‌شناسی تاریخنگاریها در ایران معاصر، ابوالفضل شکوری، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، قم 1371.
106. جریانها و سازمانهای مذهبی ـ سیاسی ایران (از روی کار آمدن محمدرضاشاه تا پیروزی انقلاب اسلامی) سالهای 1320-1357، رسول جعفریان، چاپ 5، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران 1383.
107. جستارهایی از تاریخ بهائیگری در ایران...، عبدالله شهبازی، مندرج در: تاریخ معاصر ایران، س 7، ش 27، پاییز 1382.
108. جمال ابهی!، ع. موسوی [آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی‌اردبیلی]، انتشارات جهان، تهران 1348.
109. جنبش بابیه در ایران، میخائیل ایوانف، مسکو، 1939.
110. جوامع‌الکلم، مجموعه آثار شیخ احمد احسائی، خط عبدالحمید روضه خوان، طبع سنگی، تبریز 1276ق.
111. چگونه بهائیت پدید آمد؟، نورالدین چهاردهی، سازمان چاپ و انتشارات فتحی، تهران 1366؛ چاپ و انتشارات آفرینش، 1369.
112. چهار شب جمعه، جلال‌الدین درّی، چاپخانه جعفری، تهران 1339.
113. چهل سال تاریخ ایران در دورۀ پادشاهی ناصرالدین‌شاه (المآئر و الآثار)، محمدحسن اعتمادالسلطنه، تعلیقات حسین محبوبی اردکانی، به کوشش ایرج افشار، انتشارات اساطیر، تهران 1363.
114. حقوق بگیران انگلیس در ایران، اسماعیل رائین، چاپ 5، سازمان انتشارات جاویدان، تهران 1356.
115. حکم نافذ آقانجفی؛ عرفان، مرجعیت و سیاست و فتاوایی از تحریم سیاست غرب در ایران، موسی نجفی، بی‌نا، پاییز 1371.
116. حیات یحیی، میرزا یحیی دولت‌آبادی، چاپ 2، انتشارات عطار + انتشارات فردوسی، تهران 1361.
117. خاطرات احمد احمد، به کوشش محسن کاظمی، چاپ 4، سورۀ مهر (وابسته به حوزۀ هنری)، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، تهران 1383.
118. خاطرات انحطاط و سقوط، فضل‌الله مهتدی صبحی، به اهتمام علی‌امیر مستوفیان، نشر علم، تهران 1384.
119. خاطرات حاخام یدیدیاشوفط، تدوین و نوشتار از مهندس منوچهر کوهن، چاپ دوم، بنیاد فرهنگی حاخام یدیدیاشوفط، لس‌آنجلس (کالیفرنیا)، بهار 2001.
120. خاطرات خدمت در فلسطین (1320 - 1325)، فضل‌الله نورالدین کیا، نشر آبی، تهران 1377.
121. خاطرات دکتر مهدی حائری‌یزدی، به کوشش حبیب لاجوردی، نشر کتاب نادر، تهران، 1382.
122. خاطرات سعدالله خان درویش، رئیس مجاهدین نظامی جمعیت جنگل، به کوشش جهانگیر درویش، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران 1387.
123. خاطرات سیاسی دکتر کریم سنجابی، انتشارات صدای معاصر، تهران 1381.
124. خاطرات سیاسی سِر آرتور هاردینگ وزیرمختار بریتانیا در ایران در عهد سلطنت مظفرالدین شاه قاجار از دوران مأموریتش در هندوستان – مصر – ایران، ترجمه دکتر جواد شیخ‌الاسلامی، سازمان انتشارات کیهان، تهران 1370.
125. خاطرات سیاسی و تاریخی مستر همفر در کشورهای اسلامی، ترجمه علی کاظمی، مقدمه و تعلیقات حاج شیخ حسین لنکرانی، چاپ سوم، بی‌نا (مراکز پخش: مکتبةالنجاح، انتشارات فراهانی و...)، تهران، شهریور 1361.
126. خاطرات صبحی دربارۀ بابیگری و بهائیگری، با مقدمه سیدهادی خسروشاهی، چاپ پنجم، انتشارات دارالتبلیغ اسلامی قم، 1354.
127. خاطرات ظل‌السلطان، جلد اول: سرگذشت مسعودی، به اهتمام و تصحیح حسین خدیو جم، انتشارات اساطیر، تهران 1368.
128. خاطرات عبدالله بهرامی از آخر سلطنت ناصرالدین‌شاه تا اول کودتا، چاپ 2، انتشارات علمی، تهران، بی‌تا.
129. خاطرات لیدی شیل، لیدی مری‌شیل، ترجمه حسین ابوترابیان، چاپ 2، نشر نو، تهران 1368.
130. خاطرات محمد یگانه، رئیس کل بانک مرکزی / وزیر دارایی / وزیر آبادانی و مسکن، و وزیرمشاور در حکومت محمدرضا پهلوی، به کوشش حبیب لاجوردی، نشر ثالث، تهران 1384.
131. خاطرات ممتحن‌الدوله، به کوشش حسینقلی خانشقاقی، چاپ 2، انتشارات فردوسی و نشر فرهنگ، تهران 1362.
132. خاطرات من یا تاریخ صدساله ایران، حسن اعظام قدسی «اعظام الوزاره»، چاپ 2، ویرایش حسن مرسلوند، نشر کارنگ، تهران 1379.
133. خاطرات و خطرات ـ توشه‌ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه‌ای از دورۀ زندگی من، مخبرالسلطنه هدایت، چ 3، زوّار، تهران 1361.
134. خاطرات و زندگی‌نامه دکتر سیدابراهیم چهرازی، به کوشش مرتضی رسولی‌پور، نشر نوگل، تهران 1382.
135. خاطرات و مبارزات حجت‌الاسلام فلسفی، ویرایش علی دوانی، محمد رجبی و محمدحسن رجبی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1376.
136. خشت اول؛ بازشناسی و بازخوانی اسناد نسخه‌های توبه‌نامه سیدعلی‌محمد باب، احسان‌الله شکراللهی طالقانی، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
137. خلاصة البیان میرزا آقاخان [کرمانی] و نظر میرزا حسینعلی، محمد گلبن، مندرج در: راهنمای کتاب، سال 16، ش 10-12، دی- اسفند 1352.
138. دائرةالمعارف بستانی، دارالمعرفة، بیروت، قطع رحلی، ج 5.
139. دانشمندان و سخن‌سرایان فارسی، محمدحسین رکن‌زادۀ آدمیت، انتشارات خیام و اسلامیه، تهران 1340، ج 5.
140. دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر دکتر غلامعلی حداد عادل، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ج 4: تهران 1377، مدخل «بهائیت»، نوشته دکتر محمود صدری.
141. در خدمت و خیانت روشنفکران، جلال آل‌احمد، چاپ 3، متن کامل و منقح و سانسور نشده، انتشارات رواق، تهران 1356.
142. در شناخت حزب قاعدین زمان، ع. باقی [عمادالدین باقی]، نشر دانش اسلامی، قم 1362.
143. دزد بگیر، آقا شیخ علی ابیوردی، مؤسسه انتشارات فراهانی، تهران، بی‌تا.
144. دست پنهان سیاست انگلیس در ایران، خان‌ملک ساسانی، چاپ 3، انتشارات بابک با همکاری انتشارات هدایت، تهران، بی‌تا.
145. دشمنان اسلام، غلامحسین ودّی، ناشر: مؤلف، بی‌تا (شروع نگارش: اواخر 1356ش).
146. دو مذهب؛ مذهبی عامل ارتجاع و امپریالیسم، مذهب دیگری در راه ملتها و برای توده‌ها، سیدهادی خسروشاهی، چاپ هشتم، شرکت سهامی انتشار، تهران.
147. دین‌سازان عصر اتم با کتابهای خود به میدان قرآن می‌آیند!، ناصر مکارم شیرازی (آیت‌الله)، مندرج در: مجله مکتب اسلام، سال 6، ش 10.
148. ردّالباب، محمدخان کرمانی (فرزند و جانشین حاج محمد کریم‌خان)، چاپ سنگی، کرمان 1383ق؛
149. ردّ پای الحاد و وابستگی در تبار «هویدا»، سیدرضا هاشمی، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
150. رساله خالویه یا ایقان، سیدمحمد محیط طباطبایی، مندرج در: گوهر، سال 5، ش 11 و 21 (شمارۀ مسلسل 59-60).
151. رضاخان کاره‌ای نیست؛ [ما] با انگلیس طرفیم!؛ خاطراتی ناگفته از مواضع حاج شیخ عبدالکریم حائری در برابر پهلوی اول، مندرج در: جام‌جم، سال 5، ش 1333، 10 دی 1383.
152. رضاشاه؛ خاطرات سلیمان بهبودی، شمس پهلوی و علی ایزدی، به اهتمام غلامحسین میرزا صالح، طرح نو، تهران 1372.
153. روحانیت ـ بهائیان (نیمه اول سال 1334) از سخنرانیهای حجت‌الاسلام فلسفی تا قصد مهاجرت آیت‌الله بروجردی از ایران، مسعود کوهستانی‌نژاد، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1386.
154. روحانی مبارز آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی به روایت اسناد، ج 1، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران 1379.
155. روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، چاپ 3، انتشارات امیرکبیر، تهران 1356.
156. روزنامه خاطرات سیدمحمد کمره‌ای، به کوشش محمدجواد مرادی‌نیا، نشر و پژوهش شیرازه، تهران 1382.
157. روزنامه خاطرات عین‌السلطنه «قهرمان میرزا سالور»، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، انتشارات اساطیر، تهران 1377 به بعد.
158. روضةالصفای ناصری، رضاقلی هدایت، انتشارات خیام، تهران 1339، ج 10.
159. ریحانةالادب، میرزا محمدعلی مدرس تبریزی، چاپ دوم، انتشارات خیام، تهران 1346.
160. زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت‌الله بروجردی، علی دوانی، چاپ دوم، با تجدیدنظر و اضافات، تهران 1371.
161. زندگانی من، احمد کسروی، چاپخانه پیمان، تهران 1323.
162. زندگی میرزا تقی‌خان امیرکبیر، سیدحسین مکی، چاپ دهم، انتشارات ایران، تهران 1366،
163. زندگی‌نامه سیاسی امام خمینی، محمدحسن رجبی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1377.
164. زندگی‌نامه سیاسی دکتر مظفر بقایی، حسین آبادیان، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تهران 1377.
165. زندگی و خاطرات امیرعباس هویدا، اسکندر دلدم، نشر گلفام، تهران 1372.
166. سایه روشن بهائیت، [از سلسله نشریات: «نیمه پنهان»، جلد 25]، دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، انتشارات کیهان، تهران 1385.
167. سایه شوم؛ خاطرات یک نجات یافته از بهائیت، مهناز رئوفی، [از سری «نیمه پنهان»، ج 26]، دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، انتشارات کیهان، تهران 1385.
168. سفرنامه سدیدالسلطنه (التدقیق فی سیر الطریق)، تصحیح و تحشیه احمد اقتداری، انتشارات بهمنش، تهران 1362.
169. سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، ترجمه عباس مخبر، چاپ 3، طرح نو، تهران 1375،
170. سلطنت علم و دولت فقر؛ سیری در زندگانی، افکار و مجاهدات حجت‌الاسلام ملاقربانعلی زنجانی...، علی ابوالحسنی (منذر)، ج اول: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1374.
171. سوابق رضاخان و کودتای سوم حوت 1299، گفت‌وگو با محمدرضا آشتیانی‌زاده، به اهتمام سهلعلی مددی، مندرج در: تاریخ معاصر ایران، کتاب سوم، زمستان 1370.
172. سیاستگران دورۀ قاجار، سیداحمدخان ملک ساسانی، انتشارات هدایت با همکاری انتشارات بابک، تهران، بی‌تا.42
173. سیری در کتابهای بهائیان، 1: خداپرستی در بهائیت، ر.س، یزد 1353.
174. شرح احوالی از مرحوم آیتی، مندرج در: یغما، مدیرمسئول: حبیب یغمایی، سال 20، شمارۀ 4 (شمارۀ مسلسل 228)، تیر 1346.
175. شرح حال رجال ایران در قرن 12-13-14، مهدی بامداد، کتابفروشی زوّار، تهران 1347.
176. شورش بابیه در زنجان 1265 - 1267ق / 1228 - 1230هـ خ، یوسف محسن‌اردبیلی، مندرج در: مجله فرهنگ زنجان، ش 19-20، پاییز و زمستان 1383.
177. شیخ ابراهیم زنجانی؛ زمان، زندگی، خاطرات، علی ابوالحسنی (منذر)، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران 1384.
178. شیخ حسین لنکرانی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران 1383.
179. شیخ، شاهزاده و شرق‌شناس، سفرنامه ادوارد براون، جان‌گِرنی، ترجمه منصور صفت‌گُل، مندرج در: سایه‌سار مهربانی؛ ستایش میلاد و کارنامه دکتر منصوره اتحادیه (نظام مافی)، خواسته و ویراسته مصطفی زمانی‌نیا، کتاب سیامک، تهران 1383.
180. شیخیگری، بابیگری از نظر فلسفه، تاریخ و اجتماع، مرتضی مدرسی چهاردهی، کتابفروشی فروغی، تهران، بی‌تا.
181. شیفتگی عبدالبهاء به غرب؛ در اندیشه و عمل، سعید شریفی، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
182. صاعقه در ردّ باب مرتاب، زین‌العابدین‌خان کرمانی (حفید حاج محمدکریم‌خان کرمانی)، مدرسه ابراهیمیه، کرمان
183. صحیفه نور، امام خمینی، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1361، ج 1 و 17.
184. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، انتشارات اطلاعات، تهران، ج 1: خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست (1369ش)؛ ج 2: جستارهایی از تاریخ معاصر ایران (1370).
185. عظیم پس از باب و پیش از ازل، سیدمحمد محیط طباطبایی، مندرج در: گوهر، سال 6، ش 3 (شمارۀ مسلسل 66) و ش 4 (شمارۀ مسلسل 64).
186. علل فروپاشی سلطنت پهلوی، شمس‌الدین رحمانی، مندرج در: سقوط؛ مجموعه مقالات نخستین همایش بررسی علل فروپاشی سلطنت پهلوی،‌مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تهران 1384.
187. فتح تهران؛ گوشه‌هایی از تاریخ مشروطیت ایران، دکتر عبدالحسین نوایی، انتشارات بابک، تهران 1356.
188. فتنه باب، اعتضادالسلطنه، توضیحات و مقالات به قلم عبدالحسین نوایی، چاپ 2، انتشارات بابک، تهران 1351.
189. فراماسونرها، روتارین‌ها و لاینزهای ایران (1333 - 1357)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1377.
190. فراموشخانه و فراماسونری در ایران، اسماعیل رائین، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران، ج 1 و 2 (سال 1357)؛ ج 3 (چاپ 2، 1347).
191. فرقه‌سازی استعمارگران، مریم رفیعی، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
192. فرقه استعمار ساخته بهائیت، و دست‌پروردۀ انگلیس و آلت فعل آمریکا، مندرج در: روزنامه جمهوری اسلامی، مورخ 27/1/1384.
193. فروپاشی نظام سنتی و زایش سرمایه‌داری در ایران، احسان طبری، بی‌نا، بی‌تا.
194. فرهنگنامه زنجان، مجموعه مقالات، گردآوری محمدرضا روحانی، تهران 1347.
195. فرهنگ و سیاست ایران در عصر تجدد (1300 - 1320ش)، دکتر علی‌رضا ذاکراصفهانی، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران 1386.
196. فریب، مهناز رئوفی، [از سری «نیمه پنهان»، ج 32]، دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، انتشارات کیهان، تهران 1387.
197. فعالیت بهائیان در آذربایجان به روایت اسناد، رحیم نیکبخت، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
198. فلسفه نیکو، حسن نیکو، با مقدمه دکتر احسان‌الله نیکو، بنگاه مطبوعاتی فراهانی، تهران 1342، چهارجلد.
199. فهرس‌التواریخ، رضاقلی هدایت، تصحیح و تحشیه دکتر عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران 1373.
200. «قبله‌نما» و مغناطیس «تعصب»، کتاب «قبله عالَم» [نوشته عباس امانت، نویسندۀ بهائی مآب] در بوته نقد، مسعود رضایی، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
210. قرةالعین؛ درآمدی بر تاریخ بی‌حجابی در ایران، سینا واحد، مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی نور، تهران 1363.
202. قصص‌العلماء، میرزا محمد تنکابنی، انتشارات علمیه اسلامیه، تهران 1364.
203. قلم و سیاست، محمدعلی سفری، جلد سوم: از هویدا تا شریف امامی، نشر نامک، چاپ 2، تهران 1381.
204. کارنامه سه ساله، جلال آل‌احمد، انتشارات کتاب زمان، تهران: بی‌تا.
205. کتاب اقدس، سیدمحمد محیط طباطبایی، مندرج در: گوهر، سال 4، ش 10، دی ماه 1355 (شمارۀ مسلسل 46) و ش 11 و 12، بهمن و اسفند (شمارۀ مسلسل 47 و 48)، 1355.
206. کتابی بی‌نام با نامی تازه، سیدمحمد محیط طباطبایی، مندرج در: گوهر، سال 1353، ش 11 و 12.
207. کشف‌الحیل، عبدالحسین آیتی، 3 جلد، تهران، ج 1 (چاپ 7)، ج 2 (چاپ 4)، ج 3 (چاپ 4).
208. کیست از شما از تمامی قوم او؛ یادنامه، مئیر عزری، ترجمه ابراهام حاخامی، ویرایش بزرگ امید، دفتر اول و دوم، اورشلیم 2000.
209. گزارشهای سیاسی علاءالملک، گردآوری ابراهیم صفایی، چاپ 2، گروه انتشاراتی آباد، تهران 1362.
210. گفتار خوش یارقلی، شیخ محمد محلاتی، با مقدمه آیت‌الله سیدشهاب‌الدین مرعشی‌نجفی، مؤسسه مطبوعاتی فراهانی، تهران 1343.
211. گفت‌وگوهای من با شاه (خاطرات محرمانه اسدالله عَلَم)، زیرنظر علینقی عالیخانی، چاپ سوم، طرح نو، تهران، تابستان 1371.
212. گفت و شنود سیدعلی‌محمد باب با روحانیون تبریز (ناموس ناصری)، میرزا محمدتقی مامقانی (حجت‌الاسلام نیّر)، به کوشش حسن مرسلوند، نشر تاریخ ایران، تهران 1374ش.
213. ما و زمزمه‌های شیطانی، ج 1: عباس وکیل، با مقدمه آقایان حسن نوری‌همدانی و علی حجتی‌کرمانی، مؤسسه مطبوعاتی دارالفکر، قم 1346.
214. متن کامل خطابه تاریخی آقای آقاشیخ حسین لنکرانی در هشتاد و هشتمین جلسه دورۀ چهاردهم مجلس شورای ملی، قبل از ظهر روز شنبه شانزدهم دی ماه 1323، چاپ شرکت سهامی چاپ فرهنگ ایران و تهران، قطع جیبی، ناشر: روزنامه آزادگان.
215. مجمع فقه اسلامی، مصوبه‌ها و توصیه‌ها: از دومین تا پایان نهمین نشست، ترجمه محمد مقدس، قم 1418ق.
216. محاکمه و بررسی در تاریخ و عقاید و آداب و حدود و احکام باب و بهاء، دکتر ح.م.ت [حسن مصطفوی]، مرکز نشر کتاب، تهران، 1338.
217. مذاهب ملل متمدنه؛ تاریخ سیدعلی‌محمد معروف به باب، آ.ل.م. نیکلا، ترجمه علی‌محمد فره‌وشی، اصفهان 1322.
218. مذاهب و فلسفه در آسیای وسطی، کنت دوگوبینو، ترجمه م.ف [علی‌محمد فره‌وشی مترجم همایون]، تهران 1339.
219. مراسلات طهران؛ نامه‌های مباشر میرزا حسین‌خان مبصّرالسلطنه از تهران به کاشان (1304 تا 1309 هـ.ق)، پژوهش و بازنوشته منصورۀ اتحادیه (نظام مافی)، با همکاری سعید میرمحمد صادق، کتاب سیامک، تهران 1384.
220. مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، سیدمحمدحسین منظورالاجداد، شیرازه، تهران 1379.
221. مزدوران استعمار در لباس مذهب، ضیاءالدین روحانی، با مقدمه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، چاپ 3، انتشارات فراهانی، تهران 1348.
222. مصاحبه با آیت‌الله فاضل لنکرانی، مندرج در: مجله حوزه، ش 44-43، فروردین، اردیبهشت، خرداد و تیر 1370.
223. معماران تباهی، سیمای کارگزاران کلوپهای روتاری در ایران، دفتر پژوهشهای موسسه کیهان، سازمان انتشارات کیهان، تهران 1379، ج 4 (چاپ دوم)، ج 5 (چاپ دوم).
224. معمای هویدا، عباس میلانی، نشر آتیه + نشر اختران، چاپ دوم، اردیبهشت 1380.
225. مع مؤتمرات مجمع‌الفقه الاسلامی (المؤتمرات الفقهیه)، محمدعلی تسخیری، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج 1.
226. مفاخر اسلام، علی دوانی، جلد 12: آیت‌الله العظمی بروجردی...، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ چهارم، با تجدیدنظر و اضافات، تهران 1379.
227. مفتاح باب‌الابواب، یا تاریخ باب و بهاء، میرزا محمد مهدی‌خان زعیم‌الدوله تبریزی، ترجمه حاج شیخ حسن فریدگلپایگانی، با مقدمه حاج میرزا عباسقلی چرندابی، کتابخانه شمس، تهران 1340.
228. مکاتبات ناصرالدین‌شاه با میرزا آقاخان نوری صدراعظم، غلامرضا فرزانه‌پور، مندرج در: مجله یغما، سال 14، ش 5، مرداد 1340.
229. مکتوبات بهاءالله به کنت دو گوبینو، ایرج افشار، مندرج در: یغما، سال 13، ش 8، آبان 1339.
230. مکتوب محرمانه بهاءالله به کنت دوگوبینو، ایرج افشار، مندرج در: یغما، سال 10، ش 1، فروردین 1336.
231. مکتوبی از ابوالفضل گلپایگانی در باب معاد و مباحثه وی با حکیم جلوه، فاطمه نورایی‌نژاد، مندرج درک فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
232. منشآت قائم‌مقام، با مقدمه و تصحیحات و تنضیم فهارس و فرهنگ به قلم محمد عباسی، انتشارات شرق، تهران 1356.
233. موادی برای مطالعه پیرامون آیین بابی، ادوارد براون، با مشخصات زیر:
Browne E.G. Materials for the Study of the Babi Religion, Cambridge University Press. 1918, repr. 1961.
234. موج بیداری اسلامی، و افول فرقه ضاله، مصاحبه با دکتر علی‌اکبر ولایتی، مندرج در: ویژه‌نامه ایام، ش 29 (ضمیمه روزنامه جام جم، 6 شهریور 1386.
235. موضع بابیان، ازلیان و بهائیان دربارۀ «ملیّت»، مصطفی آیت مهدوی، مندرج در: مؤلفه‌های هویت ملی در ایران، مجموعه مقالات، به اهتمام گروه تحقیقات سیاسی اسلام (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، ناشر: دفتر نشر معارف ـ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری پژوهشکدۀ فرهنگ و معارف وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، تهران 1381.
236. میرزا تقی‌خان امیرکبیر، عباس اقبال آشتیانی، به اهتمام: ایرج افشار، چاپ سوم، انتشارات توس، 1368.
237. میرزا ملکم‌خان، حامد الگار، ترجمه جهانگیر عظیما و مجید تفرشی، شرکت سهامی انتشار و انتشارات مدرس، تهران 1369.
238. ناسخ‌التواریخ سلاطین قاجاریه، میرزا محمدتقی لسان‌الملک سپهر، تصحیح محمدباقر بهبودی، کتابفروشی اسلامیه، تهران 1353، ج 3 و 4.
239. ناگفته‌هایی از بهائیت، رحیم نیکبخت، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386.
240. نامزدها بلوغ سیاسی خود را نشان دهند، مندرج در: روزنامه کیهان، ش 19390، شنبه 30 خرداد 1388، اظهارات دکتر غلامعلی حداد عادل در برنامه «گفت‌وگوی ویژۀ خبری» با شبکه دوم سیمای ج.ا.ا. در شب پنجشنبه 28 خرداد 1388.
241. نامه‌ای از سن‌پالو، امان‌الله شفا، دارالکتب الاسلامیة، تهران 1350.
242. نامه‌های امیرکبیر به انضمام نوادرالامیر، به کوشش سیدعلی آل‌داود، نشر تاریخ ایران، چاپ اول، تهران، 1371.
243. نعل وارونه، کلاه بزرگ، دکتر محمدحسن میمندی‌نژاد، تهران.
244. نقد عمر؛ زندگانی و خاطرات، علی دوانی، تهران، نشر رهنمون، 1382.
245. «نقدها را بود آیا که عیاری گیرند؟»، علی حقیقت‌جو، مندرج در: چشم‌انداز ایران، خرداد و تیر 1379، ش 5.
246. نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت ـ دین و دولت در ایران: نقش علما در دورۀ قاجاریه، حامد الگار، ترجمه ابوالقاسم سرّی، انتشارات توس، تهران 1356.
247. نکاتی چند دربارۀ بحران کنونی ایران، محمدرضا فشاهی، انتشارات گوتنبرگ، تهران 1357.
248. نگاهی به خاطرات صبحی،‌سیدهادی خسروشاهی، مندرج در: فصلنامه مطالعات تاریخی، سال 4، ش 17، تابستان 1386، ویژه‌نامه بهائیت.
249. نوبت نامزدها است که بلوغ خود را نشان دهند، مندرج در: روزنامه ایران، سال 15، ش 4239، شنبه 30 خرداد 1388؛ اظهارات دکتر غلامعلی حداد عادل در برنامه «گفت‌وگوی ویژه خبری» با شبکه دوم سیمای ج.ا.ا. در شب پنجشنبه 28 خرداد 1388.
250. نهضت امام خمینی، دکتر سیدحمید روحانی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1372، ج 3.
251. نیمه پنهان؛ سیمای کارگزاران فرهنگ و سیاست، ج 14: امیرعباس هویدا، دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، چاپ چهارم، تهران، شهریور 1386.
252. تاریخ ایران دورۀ قاجاریه، رابرت گرانت‌واتسون، ترجمه ع، وحید مازندرانی، چاپ چهارم، انتشارات امیرکبیر (کتابهای سیمرغ)، 1356.
253. وفیات معاصرین، محمد قزوینی، مندرج در: مجله یادگار، سال 3، ش 3 و سال 5، ش 1-2.
254. هشت بهشت؛ ادعانامه فرقه ازلی علیه بهائیت، سیدحمیدرضا روحانی، مندرج در: ماهنامه زمانه، سال 6، ش 61، مهر 1386، صص 61 - 64.
255. هویدا سیاستمدار پیپ، عصا، گل ارکیده، خسرو معتضد، انتشارات زرّین، تهران 1378.
256. یادداشتهای خطی رفعت الملک، کتابخانه دانشگاه کمبریج، انگلیس، بی‌تاریخ، شمارۀ ثبت: Or. 1905.
257. یزد در اسناد امین الضرب (سالهای 1288-1330قمری)، به کوشش دکتر اصغر مهدوی و ایرج افشار، انتشارات طلایه، تهران 1380.
258. یک سال بیشتر نمانده؛ نگاهی به پیشگویی تاریخ آینده، سیدمهدی غنی، مندرج در: روزنامه اعتماد، 19 فروردین 431388.
259. یک سال در میان ایرانیان، ادوارد گرانویل براون، ترجمه مانی صالحی علامه، نشر ماه‌ریز، تهران 1381؛ ترجمه ذبیح‌الله منصوری، کانون معرفت، تهران، بی‌تا.