شاهزاده بندر با مأموریت جدید آمد

پادشاه عربستان اخیرا مقرن بن عبدالعزیز را از ریاست سازمان اطلاعات این کشور عزل و شاهزاده «بندر بن سلطان» را به این سمت منصوب کرد. بندر از سال 1983 تا 2005 سفیر عربستان در آمریکا بوده است، به دلیل روابط ویژه ای که با خاندان بوش دارد در آمریکا به «بندر- بوش» معروف است درحالی که شاهزادگان دربار سعودی وی را به لقب «میمون سیاه» مفتخر کرده اند. ناظران سیاسی معتقدند عربستان با چالش های حساس سیاسی و اجتماعی در داخل روبه رو است و انتخاب بندر به ریاست سازمان اطلاعات عربستان تلاشی است برای برون رفت از این چالش ها. با توجه به سابقه بندر با حضور وی در راس دستگاه اطلاعاتی رژیم آل سعود باید منتظر آتش افروزی های بیشتر در سوریه، عراق، لبنان و بحرین بود.
مقدمه
ملک عبدالله پادشاه عربستان در یک اقدام ناگهانی 29 تیرماه گذشته شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز رئیس سازمان اطلاعات این کشور را عزل و شاهزاده بندر بن سلطان را به این سمت منصوب کرد. انتصاب بندر به این سمت گمانه زنی های گسترده ای را در محافل سیاسی به دنبال داشت و ناظران سیاسی دلایل عدیده ای را برای این جابه جایی مهره ها در دربار سعودی ذکر می کنند. دربار سعودی در شرایط کنونی با چالش های عدیده داخلی منطقه ای روبه رو است و انتخاب بندر بن سلطان با سابقه خاصی که دارد تلاشی است برای برون رفت از این چالش ها.
بحران های داخلی
ملک عبدالله به دلیل کهولت سن، بیماری پارکینسون و عمل های مکرر که احتمال فلج کامل وی نیز وجود دارد مرتب در مسیر بین بیمارستان و قصر پادشاهی خود درحال تردد است، و به دلیل اختلالات ذهنی قادر به اداره کشور نیست و نمی داند که در اطرافش چه می گذرد، ملک سلمان ولیعهد نیز علاوه بر کهولت سن سکته مغزی را نیز در کارنامه خود دارد و قادر به انجام وظایف خود نیست . قبل از وی نیز ملک نایف و ملک سلطان دو ولیعهد قبلی نیز قبل از رسیدن به تاج و تخت پادشاهی در ریاض به دلیل بیماری فوت کردند، لذا مثلث مقرن بن عبدالعزیز، بندر بن سلطان و سعود الفیصل عملا کشور را اداره می کنند. مقرن به دلیل انتقادات گسترده از عملکرد وی در دستگاه اطلاعاتی عربستان عزل شد، سعود الفیصل وزیر خارجه کنونی عربستان نیز که از 1975 این پست را در اختیار دارد از بیماری سرطان و پارکینسون به شدت رنج می برد و شیمی درمانی های مکرر عمل دیگر در وی توان و انرژی دیگری نگذاشته است که بتواند در این شرایط حساس ایفای نقش کند. بندر بن سلطان در میان نسل دوم شاهزادگان سعودی که سودای قدرت در سر دارند دارای بیشترین ارتباطات و بهترین جایگاه در میان کشورهای غربی و به ویژه آمریکا است. در کشوری که در نبود مشروعیت داخلی حاکمیت برای حفظ خود در قدرت به عامل و نیروی خارجی متکی است حمایت کشوری مثل آمریکا از یک شاهزاده به وی این موقعیت ممتاز را می دهد که جایگاه خود را در ارکان قدرت سعودی تثبیت، مستحکم و سپس ارتقا دهد. انتصاب بندر به ریاست سازمان اطلاعات عربستان که پست بسیار مهمی به شمار می رود به احتمال زیاد با صلاحدید دولت آمریکا و ملک عبدالله انجام شده است که اگر این فرضیه درست باشد نشان از نگرانی طرف آمریکایی از بحران جانشینی در دربار سعودی دارد. دولت آمریکا از این نگران است که در شرایط حساس کنونی جنگ قدرت در میان شاهزادگان نسل دوم سعودی، باعث بروز دوره ای از بی ثباتی در این کشور ثروتمند و متحد استراتژیک واشنگتن شود. انتخاب بندر از یک طرف این اطمینان را به آمریکا می دهد که در صورت تحقق سناریوی جنگ قدرت، یک عامل صد درصد آمریکایی را برای مدیریت این بحران دارند.
در نقطه مقابل نیزملک عبدا... با انتخاب یک چهره صد درصد آمریکایی به ریاست سازمان اطلاعات این کشور به آمریکا این اطمینان را می دهد که عربستان همچون گذشته به دنبال حفظ روابط استراتژیک خود با آمریکا است.
2- انتخاب بندربن سلطان به ریاست سازمان اطلاعات عربستان دلیل دیگری نیز دارد و آن شرایط سیاسی و اجتماعی به شدت ملتهب داخلی است.
شرق عربستان در شرایط داخلی به شدت ناآرام است و روزانه شاهد تظاهرات گسترده شیعیان این کشور است که به دنبال تحقق حداقل حقوق سیاسی،اقتصادی و اجتماعی خود هستند. دستگیری «آیت ا... نمر» رهبر شیعیان منطقه قطیف، این اعتراضات را تشدید کرده است.
شیوه برخورد عربستان با این ناآرامی ها استفاده از سیاست مشت آهنین بوده و دراین میان ده ها نفر زخمی و چند نفر نیز کشته شده اند ولی تاکنون این سیاست جواب نداده و دامنه اعتراضات روز به روز گسترده تر می شود. اخیراً گزارش ها و فیلم هایی درشبکه های اجتماعی از کشیده شدن اعتراضات به سایر شهرهای مهم عربستان مثل ریاض وجده منتشر شده است. مردم دراین اعتراضات به بیکاری، شکاف های طبقاتی و نبود آزادی های سیاسی معترض بوده و خواستار آزادی زندانیان سیاسی شده اند. نگرانی از تاثیر پذیری مردم عربستان از کشورهای مصر، تونس و لیبی کابوسی است که لحظه ای دربار عربستان را رها نمی کند.
درمحافل خصوصی عربستان به شدت از «مقرن» رئیس سابق دستگاه اطلاعات این کشور به دلیل ناتوانی در پیش بینی و مدیریت بحران منطقه شرق عربستان و کشیده شدن آن به سایر مناطق انتقاد می شد و عزل وی نیز بازتاب دهنده این انتقادات محسوب می شود. ملک عبدا... فکر می کند با عزل و نصب در سازمان اطلاعات کشور می تواند بحران به وجود آمده را مهار کند.غافل از اینکه آنچه هم اکنون در مناطق شیعه نشین عربستان می گذرد روز بانه های آتش آن نیز به ریاض کشیده شده است دارای ریشه های عمیق سیاسی و اجتماعی است و استفاده از سیاست مشت آهنین در برخورد با آن بحران را عمیق تر و همچون ریختن بنزین بر آتش درحال زبانه کشیدن است.درباره ضعف سازمان اطلاعات و امنیت عربستان در دوره ریاست «امیر مقرن»، یک منبع آگاه می گوید: دستگاه امنیتی عربستان درمصر عراق، ایران وحتی قضایای ساده حکومتی شکست خورده است.گزارشی به دست پادشاه رسیده که نشان می دهد مقرن هیچ تسلطی به سازمان تحت امر خود نداشته و بیشتر وقت خود را با تفریحات ناسالم سرگرم می کند و گفته می شود او به طور کامل امور سازمان امنیت را به رئیس دفتر خود، «الحواس» سپرده است.
دلایل منطقه ای
1- وال استریت ژورنال در نخستین تحلیل خود از انتصاب بندر به ریاست سازمان اطلاعات عربستان می نویسد: برای سعودی ها و غربی هایی که بندر بن سلطان را مردی می دانند که در دهه 80 میلیاردی تلاش زیادی درراستای بیرون راندن نیروهای شوروی از افغانستان انجام داد.
این انتصاب معنای بسیاری خواهد داشت. ساده ترین این تغییرها این است که آل سعود در روزهایی که جهان عرب سرتا سربحران را تجربه می کند و البته اوضاع در سوریه نیز چندان آرام نیست، خود را برای ایفای نقش فعال تر درمنطقه مهیا می کند. بندر در عربستان به عنوان متخصص مسائل سوریه به شمار می رود و سالهای زیادی در زمینه براندازی نظام بشاراسد فعالیت کرده است. وی با عبدالحلیم خدام معاون سابق اسد که از وی جداشده و با عشایر سوریه ارتباطات حزبی دارد و اخیرا نیز با مناف طلاس نظامی جدا شده از ارتش سوریه در ریاض دیدار کرده است.عربستان سعودی درحال حاضر یک سیاست خارجی جنگ طلبانه در پیش گرفته و به دنبال سرنگون کردن نظام سوریه به هر قیمتی است و در این شرایط بندر کسی است که به کار عربستان می آید چرا که وی در صدر جنگ طلبان دربار سعودی است و سالها با مخالفین بشار همکاری داشته است. وی معتقد است هلال شیعی با محوریت ایران از تهران تا بغداد، بیروت و دمشق کشیده شده است و سوریه ضعیف ترین حلقه در این ائتلاف به شمار می رود و باید این ائتلاف را از سوریه متلاشی کرد.
سال گذشته هنری کیسینجر استراتژیست معروف آمریکایی با ابراز تأسف از تداوم حکومت فعلی سوریه گفته بود که سوریه را باید از درون به آتش کشید. به نظر می رسد آنچه که هم اکنون در سوریه درجریان است اجرای راهبرد کیسینجر باشد و مجری این طرح نیز چه کسی بهتر از بندربن سلطان. وی در دهه 80 میلادی در خروج شوروی از افغانستان نقش موثری ایفا کرد و هم اکنون نیز همین راهبرد در سوریه درحال پیگیری است. سلفیان تندرو از سرتاسر کشورهای اسلامی جمع آوری و به سوریه برای ایجاد بلوا و آشوب گسیل می شوند. اخیرا نیز شبکه فیلکا وابسته به نهادهای صهیونیستی نقشه سرنگون کردن نظام سوریه توسط بندربن سلطان با همکاری «جفری فلتمن» سفیر آمریکا در لندن را افشا کرده است که طبق این طرح پروژه سرنگونی بشاراسد با هزینه 2میلیارد دلار از طریق ایجاد ناآرامی در این کشور قابل اجرا است.
2- انتخاب بندربن سلطان به ریاست سازمان اطلاعات عربستان دلیل دیگری نیز دارد و آن رقابت پنهان عربستان و قطر بر سر بسط نفوذ منطقه ای خود است. چنان که گفته شد سعودالفیصل وزیر خارجه فعلی عربستان به دلیل کهولت سن، بیماری پارکینسون و سرطان قادر نیست سیاست خارجی عربستان را در شرایط متحول کنونی مدیریت کند. این در حالی است که حمدبن جاسم نخست وزیر و وزیر امورخارجه قطر تمام توان و تلاش خود را به کارگرفته است تا محوریت عربستان را در حل و فصل مسائل جهانیان عرب از بین ببرد. بندر کسی است که با ارتباطات گسترده ای که با جهان غرب دارد و می تواند دستگاه سیاست خارجی عربستان را که هم اکنون به شدت نیز امنیتی شده است، متحول کند.
3-عربستان نگران قدرتمندشدن شیعیان در شرایط فعلی منطقه است و در صورتی که انقلاب مردم بحرین نیز به ثمر بنشیند این کشور با معضل امنیتی مهمی در کنار مرزهای خود روبه رو خواهدشد و ائتلاف تهران، بغداد، منامه،بیروت به صورت جدی مطرح خواهدشد. پادشاهی عربستان یکی از دلایل اصلی قدرت گرفتن شیعیان را ضعف دستگاه اطلاعاتی خود می داند و انتخاب بندر می تواند تلاشی برای سرپوش گذاشتن روی این ضعف باشد. از آنجایی که بندر به شدت روحیه خشن و ضدشیعی دارد از این پس باید منتظر حملات تروریستی بیشتری علیه شیعیان و اماکن متبرکه آنها باشیم، امری که دو هفته پیش در عراق محقق شد و صدها انسان بیگناه در شهرهای مختلف این کشور به خاک و خون کشیده شدند، برجسته کردن نزاع مذهبی، مأموریتی است که بندر به دنبال تحقق آن است.
روابط با رژیم اسرائیل
بندر بن سلطان علاوه بر این که با محافل آمریکایی روابط حسنه ای دارد با لابی صهیونیستی نیز روابط مستحکمی برقرار کرده است.درسال 2006 خبری از دیدار محرمانه بین ایهود اولمرت نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی و بندر بن سلطان درهتلی در بخش غربی قدس فاش شد که این دیدار در اوج حملات اسرائیل به خاک لبنان و جنگ 33 روزه با حزب الله بود. دراین دیدار بندر به اولمرت پیشنهاد داده بود که هرچقدر پول برای تامین هزینه جنگ علیه حزب الله می خواهد؛ می دهد اما جنگ علیه حزب الله را تا سرنگونی این حزب متوقف نکند.
سال 2007 نیز میرال میراک، یک نویسنده آمریکایی فاش کرد که تشکیلات فتح الاسلام ساخته دست دیک چنی معاون وقت رئیس جمهوری آمریکا و با همکاری بندر بن سلطان برای مسلح ساختن اهل تسنن با هدف رویارویی با حزب الله و شیعیان در منطقه است. بندر پس از شکست سخت رژیم اسرائیل در جنگ 33 روزه نیز با همکاری سازمان اطلاعاتی اردن و گروهی از افسران سوری که همگی بازداشت شدند طرح ترور عمار مغنیه یکی از فرماندهان اصلی حزب الله در جنگ 33 روزه را برنامه ریزی و اجرا کرد.اخیرا نیز منابع خبری فاش کردند بندر بن سلطان همراه با حمدبن جاسم نخست وزیر قطر به صورت پنهانی به تل آویو رفته و با ایهود باراک وزیر جنگ این رژیم دیدار کرده اند. هدف از این دیدارها هماهنگی بیشتر اعراب و اسرائیل برای اعمال فشار بیشتر به نظام سیاسی سوریه بوده است.
زندگینامه
بندر در 2 مارس 1949 در طایف متولد شد، طبق برخی گزارش ها تاریخ واقعی تولد وی به پیش از این تاریخ برمی گردد. بندر به گفته برخی منابع غربی تاریخ تولد خود را برای ورود به نیروی هوایی سلطنتی عربستان دستکاری کرده بوده است. خیزران مادر 16 ساله وی کنیزی بود که در دربار امیرسلطان خدمت می کرد و بندر به گفته برخی منابع سعودی حاصل رابطه نامشروع سلطان با خیزران بوده است. برای مدت ها سلطان وجود فرزندی به نام بندر را انکار می کرد که با فشار ملک فهد مجبور شد وجود نسبت پدر و فرزندی خود را با بندر تایید کند. به خاطر این که مادرش یک کنیز از طبقه پایین جامعه سعودی بود وی به طور مرتب مورد طعن دیگر شاهزادگان سعودی قرار می گرفت.
ستاره بخت و اقبال وی با ورود به نیروی هوایی عربستان طلوع کرد. بندر زیرنظر خلبانان و مهندسان آمریکایی و انگلیسی دوره های مختلف خلبانی را در عربستان و انگلیس طی کرد و در 17 سال حضور خود در نیروی هوایی عربستان به درجه ستوانی رسید. دوران حضور وی در نیروی هوایی عربستان سال 1977 بعداز این که هواپیمای جنگی وی دچار سانحه شد و وی به سختی مجروح شد به پایان رسید.دوران شروع ماموریت های دیپلماتیک بندر به سال 1978 برمی گردد زمانی که وی به عنوان نماینده ویژه فهد با موفقیت توانست موافقت کنگره آمریکا را با قرارداد فروش اسکادران هواپیماهای 15F به عربستان جلب کند. بعداز آن تاریخ وی به عنوان نماینده ویژه پادشاه و بدون تماس با سفارت خانه این کشور ماموریت های محوله را انجام می داد. درسال 1982 فهد وی را به سمت وابسته نظامی عربستان در آمریکا منصوب کرد. و یک سال بعد نیز در 24 اکتبر 1983 بندر رسما سفیر عربستان در آمریکا شد پستی که تا 22 سال بعد و تا 8 سپتامبر سال 2005 میلادی عهده دار آن بود.
وی در دوره 22 ساله سفارت خود در آمریکا با 5 رئیس جمهور، 10وزیرخارجه و11مشاور امنیت ملی آمریکا همکاری کرده است. حضور طولانی مدت وی در این پست ارتباطات گسترده ای را نیز برای وی به همراه داشته است.در دوره ریگان وی مسئول هماهنگی تلاش ها برای ساقط کردن دولت نیکاراگوئه بود که 32 میلیون دلار نیز برای آن هزینه کرد. وی همچنین منابع مالی و نظامی گسترده ای را نیز برای مبارزه بر ضد شوروی در افغانستان بسیج کرد که بعدها سازمان القاعده از درون همین تشکیلات مورد حمایت بندر بن سلطان بیرون آمد.
بندر- بوش
بندر روابط بسیار ویژه ای با خاندان بوش دارد به طوری که بوش پدر به او لقب بندر بوش را داده است. وی از معدود سفیرانی بود که در دوران ریاست جمهوری بوش پدر و پسر آزادانه به کاخ سفید رفت و آمد داشت و به سادگی می توانست با رئیس جمهور ملاقات کند و در اکثر محافل و میهمانی های خانوادگی و خصوصی آنها نیز حضور داشت و به طور قطع در تدوین راهبرد سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه نقش غیرقابل انکاری ایفا کرده است. مایکل مور کارگردان معروف آمریکایی در فیلم فارینهایت 11/9 به روابط ویژه بندر و بن لادن با خاندان بوش اشاره می کند و طبق اسنادی که منتشر شده بندر به نیروهای القاعده مستقر در خاک آمریکا کمک مالی می کرده است.
تلاش برای کودتا
در 26 ژوئن 2005 بندر استعفای خود را در سفارت عربستان در آمریکا به دلایل شخصی اعلام و چند هفته قبل از مرگ ملک فهد پادشاه به عربستان بازگشت. برخی منابع بازگشت وی را در این برهه زمانی به تلاش برای تثبیت و ارتقای جایگاه در دربار سعودی تعبیر می کنند. با مرگ ملک فهد، امیرعبدالله پادشاه و سلطان پدر بندر نیز ولیعهد شد. بندر در 16 اکتبر سال 2005 از سوی ملک عبدالله به دبیر کلی شورای امنیت ملی عربستان منصوب شد. وی حتی زمانی که در عربستان بود ارتباطات خود را با مقامات آمریکایی حفظ کرد و مداخلات آشکار و پنهان وی در سیاست خارجی عربستان بارها موجب اعتراض سعودالفیصل وزیر خارجه و ترکی فیصل سفیر عربستان درآمریکا شد. آخرین حضور رسمی بندر در انظار عمومی تحولات اخیر به 10 دسامبر سال 2008 و به ملاقات با ملک عبدالله برمی گردد. بعد از آن که پادشاه ریاست وی را بر شورای امنیت ملی عربستان به مدت 4 سال دیگر تمدید کرد از دسامبر سال 2009 از وی خبری در رسانه ها نبود. غیبت وی در دیدارها و مراسم رسمی دربار سعودی گمانه زنی های مختلفی را درباره سرنوشت وی مطرح کرد.
طبق برخی گزارش ها وی پس از تلاش نافرجام برای انجام کودتا بر ضد ملک عبدالله دربازداشت خانگی به سر می برد. در حالی که گروه های مخالف دولت سعودی معتقد بودند که وی در زندان است. برنامه وی برای کودتا از این قرار بود که قرار بود بندر به کمک تعدادی از افسران ناراضی پایگاه هوایی ریاض ملک عبدالله را عزل و امیر سلطان پدر خود را به جای وی منصوب کند. پس از مدتی نیز به بهانه بیماری سرطان سلطان، تمامی اختیارات را قبضه و خود پادشاه شود، وی در اجرای این طرح چراغ سبز آمریکا را نیز دریافت کرده بود. طبق منابع خبری مخالفان سعودی طرح کودتای وی توسط سازمان جاسوسی روسیه برملا و بندر به همراه تعدادی از افسران درگیر در این کودتان دستگیر می شود.
شایعات دیگر نیز حکایت از این دارد که وی در این دوره زمانی به دلیل بیماری در بیمارستان جان هاپکینز آمریکا تحت دو عمل جراحی قرار گرفته و دوران نقاهت خود را می گذرانده است.
شروع مجدد فعالیت های سیاسی گسترده وی به مارس 2011 برمی گردد که وی به یک سفر دوره ای به کشورهای هند، پاکستان، مالزی و چین برای کسب پشتیبانی این کشورها از مداخله نظامی عربستان در بحرن رفت و از آوریل 2011 به بعد نیز وی در اکثر ملاقات های رسمی مسئولان آمریکایی با مقامات سعودی حاضر بوده است. حضور مجدد وی در صحنه سیاسی عربستان توأم شده است با آتش افروزی های بیشتر آل سعود در سوریه، عراق، لبنان و عربستان که بندر بدون شک یکی از ارکان اصلی این سیاست خارجی اسرائیلی-آمریکایی در منطقه خاورمیانه است. پرسش روز این است که با حضور بندر بن سلطان در راس سازمان اطلاعات عربستان کودتای دیگری تکرار نخواهد شد؟
منابع:
1. http://en.wikipedia.org/wiki./bandr_bin_Sultan.
2. Jeffrey stein berg: زObamaBandar and 9/11 the war . http://larouchepub.com 27 July 2012.
dange Grows
3. Elliott Abrams زBandar is back
www.weekly
standard.com. 26 July 2012.