سیمرغ 31 و رقابت نسل‌ها

پایگاه بصیرت: 22فیلم راه یافته به بخش مسابقه سینمای ایران از حضور توأمان چندنسل از کارگردانان حکایت دارد؛ ترکیبی که در آن تجربه بر جوانی می‌چربد و اکثریت با فیلمسازانی است که در دهه70 و اوایل دهه80 به سینما آمدند.داریوش مهرجویی تنها کارگردان نسل اولی حاضر در جشنواره است. مهرجویی در این سال‌ها تغییر مسیر داده و دست به تجربه‌های متفاوتی زده که ظاهرا علاقه‌مندان فیلم‌های قدیمی‌اش را خیلی راضی نمی‌کند. با این همه مهرجویی همچنان جایگاه خود را به عنوان کارگردانی شاخص حفظ کرده است. او امسال با «چه خوبه که برگشتی» به جشنواره می‌آید؛ فیلمی کمدی که گویا به نوعی تداعی‌گر اجاره‌نشین‌هاست.جز مهرجویی یک فیلمساز دیگر هم در جشنواره حضور دارد که فعالیت سینمایی‌اش را از سال‌های قبل از انقلاب آغاز کرده است. علیرضا داوودنژاد از اواسط دهه50 کار فیلمسازی را شروع کرد ولی در دهه60 بود که به تشخص رسید. داوودنژاد با فیلم ماندگار «نیاز» نام خود را در فهرست کارگردانان صاحب‌سلیقه و نگاه سینمای ایران ثبت کرد. داوودنژاد به عنوان یکی از کارگردانان مهم سینمای ایران با سبک و سیاق منحصربه‌فردش کوشیده تا سینما را به زندگی ایرانی نزدیک کند.نوجویی و بازیگوشی فرمی در سینمای داوودنژاد از نیمه دوم دهه70 و مشخصا با فیلم «مصائب شیرین» آغاز شد و پس از فراز و نشیب‌ها و گریز‌هایی از مسیر اصلی، با «مرهم» به نقطه‌ای قابل اتکا رسید. تلاش داوودنژاد برای رسیدن به لحن واقع‌گرایانه و مماس با زندگی در سینمایی خانوادگی- شخصی گاهی نتایج خوبی به بار می‌آورد و گاهی هم میزان تجربه‌گرایی او چنان بالا می‌رود که حاصل مناسبی به دست نمی‌آید. داوودنژاد امسال با فیلم «کلاس هنرپیشگی» در جشنواره حاضر است؛ فیلمی که در امتداد مسیر سینمای خاص این کارگردان ساخته شده و همه امیدوارند که بازهم فیلم دلپذیر و تاثیرگذاری از این کارگردان خوش قریحه و با‌تجربه سینما ببینند.پوران درخشنده یکی از مهم‌ترین فیلمسازان دهه60 است که با فیلم‌هایی چون «رابطه» و «پرنده کوچک خوشبختی» گام جدی و مهمی برای به‌رسمیت شناخته‌شدن فیلمسازان زن در سینمای ایران ایفا کرد. درخشنده پیش از رخشان بنی‌اعتماد و تهمینه‌میلانی دو فیلمساز مهم زن دیگر سینمای ایران، فیلمسازی حرفه‌ای را آغاز کرد و از همان ابتدا نشان داد که علاقه‌مند به کار در ژانر ملودرام است. فیلم‌های درخشنده در کنار رگه‌های ملودرام معمولا رد و سایه‌ای از نگاه آسیب‌شناسانه به معضلات اجتماعی را نیز به همراه دارند و ظاهرا فیلم تازه او نیز چنین اثری است. «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» که با حاشیه‌هایی، موفق به حضور در بخش مسابقه شد می‌تواند از آثار بحث‌برانگیز جشنواره امسال باشد.فرامرز قریبیان بازیگر سینمای معترض اجتماعی دهه50 و چهره موفق سینمای تجاری در دهه‌های 60 و اوایل دهه70، همواره استانداردی مطلوب از سینماگری موقر و حرفه‌ای را در آثارش حفظ کرده است. قریبیان یکی از دیرپاترین بازیگران سینمای ایران است. اوج هنرش در حضور مقابل دوربین دو کارگردان شاخص از دو نسل متفاوت فیلمسازی متبلور شده است؛ فیلم‌های مسعود کیمیایی چون «گوزن‌ها» و «ردپای گرگ» و فیلم‌های «رقص در غبار» و «شهر زیبا» از آثار اولیه اصغر فرهادی.قریبیان کنار بازیگری همیشه گوشه چشمی هم به کارگردانی داشته‌است. او در دهه60 فیلم «جدال در تاسوکی» را جلوی دوربین برد که فیلم چندان موفقی نبود. قریبیان در دهه70 با فیلم «چشم‌هایش» توانست اثری قابل قبول بسازد که گرچه فروش بالایی نکرد ولی اثری خوش ساخت و تاثیرگذار بود. این سینماگر کهنه کار «گناهکاران» را جلوی دوربین برده که ظاهرا فیلمی نوآر است؛ فیلمی که می‌تواند تداعی‌کننده سینمای کلاسیک آمریکا باشد که هم‌نسلان قریبیان به‌آن علاقه خاصی داشتند.چهار کارگردان حاضر در بخش مسابقه هم فعالیت فیلمسازی حرفه‌ای‌شان را از دهه 70 آغاز کرده‌اند. میان این کارگردانان شا‌خص‌ترین چهره پرویز شهبازی است؛ کارگردانی که در دهه 70 با ساخت فیلم‌هایی نزدیک به سینمای کیارستمی وارد سینما شد و پس از کارگردانی چند فیلم متوسط، در ابتدای دهه 80 با فیلم «نفس عمیق» فیلمسازی محبوب جوان‌ها شد. شهبازی با این فیلم ارتفاع گرفت و جایگاهی را به دست آورد که فیلم بعدی‌اش با پیش‌زمینه و انتظارات بالایی دیده شد؛ اتفاقی که شاید خیلی به نفع فیلم «عیار 14» تمام نشد ولی این ساخته سینمایی نشان از تداوم روند روبه‌رشد شهبازی در کارگردانی داشت. پرویز شهبازی فیلمساز پرکاری نیست و معمولا هر چهار، پنج سال یک بار فیلم می‌سازد ولی فیلم‌هایش کیفیت سینمایی قابل قبولی دارند. «دربند» که پیش از این «سلام، خداحافظ» نامیده می‌شد در بخش مسابقه سینمای ایران حضور دارد و یکی از مهم‌ترین آثار جشنواره امسال است.مازیار میری دیگر نماینده دهه هفتادی‌های حاضر در جشنواره است که امسال با «حوض نقاشی» به فجر آمده. میری فعالیت سینمایی‌اش را از اواخر دهه 70 با فیلم «قطعه ناتمام» آغاز کرد که شروع امیدوارکننده‌‌ای بود ولی این کارگردان با
«به آهستگی» و «پاداش سکوت» ‌نتوانست به توفیق چندانی دست پیدا کند. «کتاب قانون» فیلمی حرفه‌ای و خوش‌ساخت بود و «سعادت‌آباد» از نگاه منتقدان بهترین فیلم میری تا به امروز محسوب می‌شود. میری به عنوان سازنده مهم‌ترین تولید سال 91 حوزه هنری از فیلمسازان شاخص جشنواره امسال محسوب می‌شود؛ فیلمی که به تهیه‌کنندگی منوچهر محمدی و با سلیقه و نگاه خاص او تولید شده است.علی قوی‌تن با فیلم «عشق من شهر من» به سینما آمد و در رفت و برگشت‌هایش میان سینمای تجاری و فیلم‌های جشنواره‌ای چند سالی است که ساخت آثار جشنواره‌پسند را در اولویت قرار داده است. این کارگردان امسال با فیلم «آفتاب،‌مهتاب، زمین» در جشنواره حاضر است. علی غفاری فیلم «شاهرگ» را در اواسط دهه70 و در اوج دوران ساخت آثار اکشن جلوی دوربین برد. شاهرگ فیلم خوبی نشد و غفاری که با دستیار کارگردانی وارد سینما شده بود دوباره به این حیطه بازگشت تا سه سال پیش بار دیگر امکان کارگردانی فیلم بلند برایش فراهم شد. «چراغ قرمز» یک کمدی متداول و مرسوم بود که موفقیتی برای سازنده‌اش محسوب نمی‌شد. به همین دلیل انتخاب غفاری برای کارگردانی پروژه فاخر «استرداد» عجیب به نظر می‌رسید.میان کارگردان‌هایی که در دهه 80 ساخت فیلم بلند را آغاز کردند انسیه شاه‌حسینی با فیلم زیباتر از زندگی در جشنواره حضور دارد.این فیلم اثری در ژانر سینمای دفاع مقدس است و تولید دشواری هم داشته، به طوری که فیلمبرداری‌اش از بهمن 90 آغاز شده و در آذر 91 به پایان رسیده است.پناه بر خدا رضایی هم جزو فیلمسازان جریان موسوم به جشنواره‌‌های سینمای ایران است که با فیلم «گهواره‌ای برای مادر» در فجر سی‌ویکم حضور خواهد داشت. حمید بهمنی هم کارگردانی است که تمام فیلم‌هایش را در ژانر سینمای جنگ ساخته است. «غریبه» فیلم تازه این فیلمساز هم درباره دختری است که با تلاش‌هایش قصد دارد حقایقی را به کمک دوست خبرنگارش فاش کند. این کارگردان با «گلوگاه شیطان» در بیست‌و نهمین جشنواره فیلم فجر حاضر بود.محمد هادی کریمی در دهه 70فیلمنامه‌نویس پرکاری بود و از دهه 80 به کارگردانی روی آورد. فیلم‌های کریمی معمولا ارتباط چندانی با یکدیگر ندارند و این فیلمساز نشان داده که به آزمودن ژانرهای مختلف علاقه‌مند است.«بشارت به یک شهروند هزاره سوم» فیلم تازه کریمی است که به بخش مسابقه جشنواره امسال راه یافته است.مسعود اطیابی که ابتدا به‌عنوان مدیر تولید و تهیه‌کننده فعالیت می‌کرد، چند سالی است که در کنار تولید، کارگردانی هم می‌کند. اطیابی هم فیلم‌هایی با حال و هوای متفاوت از هم ساخته است؛ از کمدی‌های اخلاقی تا فانتزی‌های کودکانه که تنوع آثار این فیلمساز را نمایان می‌کند. «خاک و مرجان» به کارگردانی اطیابی در حالی به مسابقه راه یافته که گروه برای فیلمبرداری صحنه‌های باقیمانده باید عازم افغانستان شوند.مسعود ده‌نمکی از نیمه دوم دهه 80با «اخراجی‌ها» به سینما آمد و هر دو سال یک‌بار به جشنواره آمده است. ده‌نمکی پس از سه‌گانه پرفروش اخراجی‌ها حالا ژانر عوض کرده و از کمدی به سمت درام اجتماعی رفته است. از «رسوایی» به‌عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال 92یاد می‌شود و حضور این فیلم یکی از بخش‌های جذاب جشنواره سی‌و‌یکم است. رضا اعظمیان هم با «دلتنگی‌های عاشقانه» به جشنواره می‌آید تا سینمای دفاع‌مقدس در فجر سی‌و‌یکم حضور نسبتا پررنگی داشته باشد.حضور توأمان چند نسل فیلمسازی در سی‌و‌یکمین جشنواره فیلم فجر می‌تواند به طیفی متنوع از سلایق و علایق منجر شود؛ به شرط اینکه شرایط غیرعادی حاکم بر سینمای ایران کیفیت فیلم‌ها را تحت‌الشعاع قرار نداده باشد.همشهری