جایزه فرمایشی برای فیلم سفارشی

اختصاصی بصیرت:هشتادوپنجمین دوره مراسم اسکار امسال درحالی برگزار شد که فیلم ضدایرانی «آرگو» به عنوان بهترین فیلم این مراسم انتخاب و معرفی شد. این اتفاق درحالی رخ داد که سطح فیلم «آرگو» در مقایسه با سایر نامزدهای این جایزه پایین تر بود. اما به نظر می رسد محتوای این فیلم که در آن از شکست تاریخی آمریکا درمقابل ملت ایران در 13آبان سال 58 یک پیروزی و حماسه ساخته است : و به نوعی التیامی بر درد این تحقیر تاریخی محسوب می شود- برای اسکار مهم تر از شاخصه های هنری و سینمایی بود. به همین بهانه در گفت وگویی با سعید مستغاثی، پژوهشگر و منتقد سینما به بررسی این دوره از جایزه اسکار پرداختیم.
¤ آیا پیش بینی می کردید که فیلم نه چندان برجسته «آرگو» در هشتادوپنجمین مراسم اسکار، سایر رقبای خود را پشت سربگذارد و عنوان بهترین فیلم را کسب کند؟
صددرصد اساساً معرفی برگزیدگان اسکار طی سال های اخیر کاملاً قابل پیش بینی شده اند. به این ترتیب که یک سری از محافل و جوایزی نظیر گلدن گلوب، بفتا، شیکاگو، انجمن تهیه کنندگان و کارگردانان و... نقش حلقه های متصل به اسکار را دارند که هر سال معمولاً به فیلم های خاصی که دو - سه تا هم بیشتر نمی شود جایزه می دهند. امسال در همه این جوایز و آیین ها، آرگو به عنوان بهترین فیلم برگزیده شد و براساس تجربه گذشته، فیلم هایی که در این گونه محافل پیروز می شوند، به احتمال قریب به یقین، در اسکار هم جوایز اصلی را به خود اختصاص می دهند. ضمن اینکه از چند ماه پیش، زمینه چینی و تبلیغات فراوانی برای این اتفاق صورت گرفته بود و از همه مهم تر اینکه؛ «آرگو» فیلم سفارشی سازمان سیا است. که این مسائل، اهدای جایزه بهترین فیلم هشتادوپنجمین مراسم اسکار به این فیلم را قابل پیش بینی کرده بود.اما مگر ممکن است که همه این جشنواره ها نظر و سلیقه ای شبیه به هم داشته باشند؟ مثلاً جایزه بفتا که در انگلستان برگزار می شود، چرا همان فیلمی را انتخاب می کند که در گلدن گلوب و اسکار انتخاب می شود؟
این وضعیت شبیه به ماجرای «بیگ برادر» (برادر بزرگ تر) در کشورهای کمونیستی دوران جنگ سرد است. در آن دوران، وقتی رژیم شوروی به عنوان «بیگ برادر» هر حرفی می زد، سایر کشورهای بلوک شرق هم آن را تکرار می کردند. در اسکار هم این گونه است، با این تفاوت که در اینجا، اول اقمار اسکار، براساس بخشنامه ها و دستورالعمل های پنهان یک فیلم را برجسته می کنند و بعد اسکار با انتخاب آن فیلم، حرف آخر را می زند.اسکار در هشتادوپنج سال فعالیت خود، همواره نشان داده به تنها چیزی که نظر ندارد، سینما و هنر است. یعنی تنها فیلم هایی می توانند وارد عرصه رقابت در چنین مراسمی شوند که در خدمت اهداف و ایدئولوژی آمریکا قرار بگیرند. به همین دلیل هم هست که بسیاری از فیلمسازان برجسته سینمای جهان، هیچ جایگاهی در این مراسم نداشته اند. مثلاً بزرگانی چون آلفردهیچکاک، آیزنشتاین، هوارد هاکس و... هیچ جایزه ای از اسکار نگرفتند و هیچ گاه نیز به آن دعوت نشدند. ضمن اینکه آثاری هم که هر سال در اسکار عنوان بهترین فیلم را کسب می کنند، فیلم های شاخصی نبوده اند. اینکه می گویند چرا فیلم «آرگو» باوجود ضعیف بودن نسبت به خیلی از آثار، برنده بهترین فیلم اسکار امسال شده است، یک اتفاق عجیب و غریب نیست. در تاریخ سینما، دو فیلم بیشترین تعداد جایزه اسکار را گرفته اند؛ «بن هور» و «ارباب حلقه ها» هر کدام یازده جایزه اسکار گرفتند. اما جالب است که بدانید به اعتراف کارشناسان، این دو از ضعیف ترین فیلم های دوره خودشان بودند.
¤ انتخاب «آرگو» از سوی صاحبان جایزه اسکار، چه منفعتی برای آنها دارد؟
ابتدا باید به یک اشتباه اشاره کنم؛ اینکه می گویند هالیوود و اسکار، دغدغه منافع ملی آمریکا را دارد کاملاً اشتباه است. این جریان در واقع در خدمت اقلیت یک درصدی حاکم بر این کشور است. چون هالیوود از سوی کمپانی های بزرگ سرمایه داری آمریکا مدیریت و تأمین مالی می شود. همان هایی که امروز در نقطه مقابل جنبش وال استریت قرار دارند. فیلم «آرگو» نیز یکی از فیلم های تبلیغاتی یک آنهاست. این موضوع در سایر آثار برگزیده اسکار امسال نیز دیده می شود و همه آنها به طور مستقیم یا غیرمستقیم، در راستای منافع سرمایه داری حاکم و علیه جنبش اعتراضی 99درصدی است؛ اما آنچه «آرگو» را در این رقابت پیش انداخته این است که این فیلم، علاوه براینکه ایران و انقلاب اسلامی را به عنوان اصلی ترین تهدید منافع آمریکا در جهان هدف قرار داده، فیلم سفارشی سازمان سیا هم هست. بنابراین اگر جایزه بهترین فیلم اسکار به «آرگو» داده نمی شد، باعث شگفتی بود.
¤ تکلیف ما در مقابل این حرکت سیاسی اسکار چیست؟
چنین اتفاقاتی باید موجب بیداری آن دسته از دوستانی شود که در خواب هستند یا خود را به خواب زده اند و برای اسکار اهمیت و بزرگی خارق العاده ای قائل هستند و فکر می کنند کسب چنین جوایزی، اعتبار و وجهه است. سینمای ما از قدرت بالقوه ای برخوردار است و فرهنگی پشتوانه آن است که می تواند در عرصه جهانی، ده ها، بلکه صدها برابر اسکار جریان ساز باشد، یعنی جشنواره های مان حداقل در سطح کشورهای اسلامی و آزادی خواه جهان فراگیر شود. چون بسیاری از سینماگران مستقل دنیا و بسیاری از فضاهای فرهنگی حتی در خود آمریکا، از سلطه غرب سرخورده و دلزده شده اند و دنبال مفرهای جدیدی می گردند، به ویژه از طرف کشورهایی که برای غرب شاخ و شانه می کشند. یعنی دنیا دنبال حرف جدید است. ما باید میادین بازی آنها را رها کنیم و میدان بازی خودمان را طراحی نماییم./آرش فهیم