آمریکا و محدودسازی راهبردی روسیه

سرویس خارجی: آغاز مراسم ساخت پایگاه نظامی «دوسلو» در رومانی جهت استقرار طرح سپر دفاع موشکی ناتو، باردیگر نشان می دهد که آمریکا به دنبال ایجاد سپر ژئوپلیتیک دفاع موشکی و محدودسازی راهبردی روسیه است.روز سه شنبه هفتم آبان ماه، طی مراسمی ساخت پایگاه سپردفاع موشکی اروپا در رومانی آغاز شد.دراین مراسم که در پایگاه نظامی «دوسلو» رومانی برگزار شد،«ترایان باسسکو» رییس جمهور رومانی،«آلکساندر ورشبو» جانشین دبیرکل ناتو و «جمیز میلر» معاون وزیر دفاع آمریکا شرکت داشتند. در این مراسم آلکساندر ورشبو، جانشین دبیرکل ناتو، احداث پایگاه دفاع موشکی در رومانی را اقدامی تاریخی خواند.

بخش بزرگی از تجهیزات سپر دفاع موشکی برای اروپا در این پایگاه جدید در جنوب رومانی مستقر خواهد شد. در پایان کار، این پایگاه موشکی در سامانه کلی سپر دفاع موشکی اروپا ادغام خواهد شد. پایگاه جدید،مساحتی بالغ بر175 هکتار دارد که در آینده 200 کارشناس و وابسته نظامی آمریکا در آن فعالیت خواهند داشت. پایگاه هوایی «دوسلو» 60سال پیش به کمک اتحاد جماهیر شوروی در رومانی احداث شده بود. بنا به گزارش های رسیده، قرار است آمریکا بیش از 97 میلیون یورو در این پایگاه سرمایه گذاری کند و به گفته کارشناسان ناتو، این سامانه بیشتر متکی به فن آوری و سامانه های ساخت آمریکاست.

هنگامی که «نیکلای ماکاروف» رییس پیشین ستاد مشترک ارتش روسیه در اواخر سال2012 در کنفرانس «سپر دفاع موشکی اروپا» که با حضور کارشناسان نظامی کشورهای عضو پیمان ناتو در مسکو برگزار شد، هشدار داد که واکنش روسیه به گسترش سامانه دفاع موشکی آمریکا در اروپا، تنها به استقرار موشک های «اسکندر» در «کالینینگراد» یا دریای بالتیک محدود نخواهد بود، بلکه از این موشک ها برای نابودی اجزای سپر دفاع موشکی استفاده خواهد شد، بسیاری از ناظران حوزه مسائل راهبردی، به تنش در روابط دو قدرت نظامی بزرگ اذعان کردند.

طرح سپر دفاع موشکی آمریکا از سال 2006، یعنی دوران ریاست جمهوری جورج بوش پسر تا به امروز، یکی از موضوعات پرچالش در روابط واشنگتن - مسکو محسوب شده و دو طرف تاکنون نتوانسته اند به یک راه حل مشترک در این زمینه دست یابند و هریک بطور جداگانه، سامانه های دفاع موشکی خود را در قالب برنامه های مختلف، اجرایی ساخته اند. در این چارچوب، ابتدا آمریکا در ژانویه 2007 به لهستان و جمهوری چک پیشنهاد کردتایک سامانه دفاع موشکی شامل 10موشک رهگیردر لهستان ویک سامانه راداری در خاک جمهوری چک مستقر کند که این مساله با مخالفت شدید روسیه روبرو شد.

موضوع استقرار این سامانه در جمهوری چک و لهستان، به تدریج با موانعی روبرو شد و آمریکا با روی کار آمدن دولت باراک اوباما و دولت دموکرات در کاخ سفید (2008) در قالب سپر دفاع موشکی ناتو، رومانی و ترکیه را وارد این طرح کرد، اماازآن زمان تاکنون،روسیه وآمریکاوناتودر چارچوب مذاکرات و گفتوگوهای متعدد،هنوز نتوانسته اند به یک مسیرهمگرا برسراین طرح دست یابند.

سرانجام در دی ماه 1390، بسیاری ازرسانه‌ها از نصب و راه اندازی سامانه راداری سپر دفاع موشکی در جنوب شرق ترکیه خبر دادند که با تشدید بحران سوریه از اواخر اسفند 1390، سرانجام موشک های پاتریوت این سامانه نیز به بهانه دفاع از ترکیه، توسط ناتو در جنوب شرق این کشور استقرار یافت.پس از استقرار سامانه دفاع موشکی ناتو در ترکیه، با وجود اعتراض های روسیه، آمریکا و ناتو به تلاش های خود جهت گسترش این سامانه ادامه دادند و خبر آغاز ساخت پایگاه سپردفاع موشکی در رومانی نیز انعکاس های گسترده‌ای در رسانه ها پیدا کرد.

سامانه‌ای برای تنش

آمریکایی ها که از دهه 80 میلادی همواره درراهبردهای امنیت ملی خود برایجاد واستقرار سامانه های دفاع موشکی موسوم به «سامانه دفاع ملی» تاکید داشتند، از اوایل دهه 2000 میلادی در قالب راهبردهای مختلف نظیر «راهبرد امنیت ملی آمریکا در قرن 21»،«سند امنیت ملی آمریکا » و آخرین نسخه تجویزی بانام «دفاع چهار ساله»طرح سپر دفاع موشکی خود را مورد بازبینی قرار دادند و در نهایت، تلاش برای اجرایی سازی این طرح را آغاز کردند. واشنگتن ازهمان آغاز طرح، در یک روند راهبردی بلند مدت، به دنبال اهدافی نظیرتقویت مناسبات راهبردی، ایجاد اتحادها و ائتلاف های جدید، بازدارندگی،امن سازی، بهره گیری از اصل دفاع پیشگیرانه و ایجاد نوعی ژئوپلیتیک دفاع موشکی بود.

در این چارچوب، این طرح از همان آغاز در یک روند فرسایشی باعث ایجاد تنش های گسترده میان آمریکا به عنوان طراح و حامی طرح و روسیه به عنوان کشور هدف اصلی طرح شد. روسیه نیز که از همان ابتدا مسیر بلندمدت طرح را بر خلاف اصول راهبردی - امنیتی و تهدیدی برای خود می دید، به اقدامات متقابلی نظیر استقرار سامانه‌های موشکی موسوم به «اسکندر» در منطقه کالینینگراد و منطقه «کراسنودار» درجنوب غربی روسیه و ایجاد شبکه ای از سامانه‌های راداری برد بلند از جنوب غربی روسیه تا جنوب شرق این کشور دست زده است.

همچنین روس‌ها طی سال های گذشته با امضای توافقنامه برگزاری رزمایش‌های مشترک با کره شمالی و اعلام نصب موشک‌های «اس-400» در بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان برای ایجاد شبکه یکپارچه دفاع هوایی، نشان دادند که منافع راهبردی خود راعلاوه بر ادامه مذاکره با آمریکا و یا گرفتن تضمین های حقوقی، به سیاست «فشار نقطه ای و راهبرد مستقل» تغییر داده‌اند.

در چارچوب این سیاست، به نظر می‌رسد روس‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که آمریکا تلاش می‌کند با اجرایی سازی مرحله‌ای سپردفاع موشکی خود در قالب طرح سپر دفاع موشکی ناتو،سیاست مهار روسیه را به سرانجام برساند، بنابراین نیاز است تا مسکو نیز با اجرای سیاست فشارنقطه ای؛ یعنی حضور در مناطقی همچون شبه جزیره کره به ویژه در کره شمالی که آمریکا عملا تاکنون درآن قادر به پیگیری سیاست‌های خود نبوده و اجرای راهبرد مستقل طرح سپر دفاع موشکی، به مقابله با طرح های آمریکا بپردازد .

براین مبنا، درعمل دو طرف طی یک دهه گذشته، دست به اقداماتی زده‌اند که به تنش‌های مزمن تبدیل شده است. حتی با وجود اینکه دو طرف تلاش کرده اند طی چهارسال اخیر، اختلافات در سطح همان طرح سپر دفاع موشکی باقی بماند، اما تنش‌ها و اختلافات دوطرف ،محدود به این طرح باقی نمانده و به مناسبات منطقه‌ای همچون بحران سوریه یا نوع مناسبات با اروپا نیز تسری پیدا کرده است‌.

جمع‌بندی

طرح سپر دفاع موشکی یکی از طرح‌هایی است که اگرچه ایده آن در فضای جنگ سرد و برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی پدید آمد، اما پس از یک دوران گذار یعنی دهه 90میلادی در سال‌های اولیه قرن جدید، این طرح دوباره در راهبرد کلان آمریکایی ها قرار گرفت که تاکنون منجر به ایجاد سامانه های راداری وموشکی متعدد دراروپا،خاورمیانه وشرق آسیا شده است.

در قالب چنین اقداماتی، به نظرمی رسد چنین روندی می تواند فضای راهبردی و عملیاتی روسیه را با محدودیت مواجه سازد که البته روس ها نیزدراین میان طی این سال ها،دستورکارخودرابر روی ایجاد سامانه‌های قدرتمند موشکی، شبکه راداری مستقل وائتلاف های نظامی قرارداده اند که تا حدودی نیز موفق بوده اند. اما هدف واشنگتن، استقرارسامانه های دفاع موشکی دررومانی یعنی به نوعی قلب اروپاست که می‌تواند محدودیت های مسکودررابطه با این طرح را افزایش دهد ودرنهایت،چنین اقدامی می‌‌تواند مسیر ایجاد پایگاه‌های نظامی بعدی برای استقرار طرح های سپر دفاع موشکی در خاورمیانه و شرق آسیا را هموار سازد.