مقابله با غرب نقطه اشتراک همسایگان

علی موحد
هفته گذشته سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه سفری رسمی به تهران داشت و با مقامات جمهوری اسلامی ایران از جمله دکتر حسن روحانی، رئیس‌جمهور و دکتر ظریف، وزیر امور خارجه دیدار و گفت‌وگو کرد.
ایران و روسیه به دلیل نزدیکی جغرافیایی و بعضاً گره خوردن منافع، دارای روابط تاریخی هستند؛ روابطی که در برهه‌ای از زمان به صورت یک جانبه بوده و روس‌ها با استفاده از قدرت نظامی و سیاسی‌کاری در مسیر غیر تعاملی گام برداشته‌اند.
به هر تقدیر در عصر حاضر این دو کشور با توجه به برخی تحولات منطقه‌ای و جهانی به‌ویژه چالش‌های آنها با غرب در مسیر تعامل و همگرایی گام‌های بسیاری برداشته‌اند. در کنار مسائل مربوط به روابط دوجانبه در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و دفاعی، آنچه در مناسبات دو کشور دارای اهمیت می‌باشد، اوضاع جاری در منطقه و جهان است.
از جمله مسائل مهم در منطقه، افزایش تروریسم و به‌ویژه وضعیت حساس منطقه در آستانه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان است. عملکردهای اشغالگران افغانستان نشانگر آن است که آنها به دنبال ایجاد فضای بحرانی در منطقه هنگام خروج از افغانستان هستند تا به این بهانه، حضور خود در منطقه را توجیه کنند. این امر زمانی بیشتر نمود پیدا می‌کند که آمریکا بجد تلاش دارد تا توافقنامه امنیتی کابل ـ واشنگتن را به افغانستان تحمیل کند تا زمینه‌ساز حضور آمریکا در ده سال آینده در افغانستان باشد.
در این اوضاع، تعاملات همسایگان به‌ویژه کشورهای مهم و تأثیرگذاری همچون؛ ایران روسیه می‌تواند ضمن حفظ ثبات و امنیت در منطقه، شکست سناریوی غرب را نیز به همراه داشته باشد.
کارنامه ایران و روسیه نشان می‌دهد که طرفین، با دشمنی واحد به نام زیاده‌خواهی غرب مواجه هستند که در صورت عدم همگرایی علیه آن، با مشکلاتی مواجه خواهند شد. غرب نشان داده است که برای ایجاد فضای غبارآلود در ایران و روسیه طرح‌های گسترده‌ای دارد که بحران‌سازی در روسیه در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری و نیز فتنه‌انگیزی‌ها علیه ایران نظیر طراحی فتنه ۸۸ از جمله این رفتارها است. در حوزه منطقه‌ای نیز غرب از یک‌سو از گروه‌های تروریستی برای ایجاد فضای ناامنی در منطقه بهره می‌گیرد و از سوی دیگر، به دنبال بحران‌سازی و نظامی ساختن دریای خزر است که تهدیدی برای امنیت ایران و روسیه است. مسائلی مانند سوریه نیز از نقاط مشترک ایران و روسیه برای مقابله با غرب است که همگرایی طرفین، به شکست طرح‌های غرب منجر شده است. امروز ایران و روسیه در مسئله سوریه دارای نقشی محوری هستند که اولویت آنها را نیز ارائه راهکاری سیاسی سوری ـ سوری بدون دخالت خارجی در امور این کشور است. اهمیت جایگاه ایران در قبال سوریه چنان است که حتی لاوروف در سفر به تهران به‌صراحت اعلام می‌کند که ژنو 2 درباره سوریه بدون حضور ایران امری ناشدنی است.
نکته دیگر در تعاملات دو کشور را مسئله مذاکرات ایران و گروه 1+5 تشکیل می‌دهد. رفتارهای روسیه نشان می‌دهد که این کشور از یک سو برای کسب موقعیت جهانی به دنبال یافتن راهکاری برای پایان دادن به این مذاکرات است و از سوی دیگر همگرایی با ایران را رویکردی برای مقابله با غرب می‌داند، چنانکه لاوروف در کنفرانس خبری با ظریف سیاست‌های تهدیدی و تحریمی غرب را مولفه‌ای غیره سازنده برای مذاکرات عنوان کرد و خواستار پایان این سیاست‌ها شد.
مسئله دیگر در مناسبات دو کشور آنکه، به اذعان جهانیان، جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر توانسته به موقعیت برتری در پیشرفت‌های علمی، فنی و نظامی و در حوزه منطقه‌ای نیز به جایگاه ویژه‌ای دست یابد، چنانکه دیگر نمی‌توان نقش آن را در معادلات منطقه‌ای نادیده گرفت. در همین حال مسکو به دنبال مقابله با غرب و ایجاد ساختار سیاسی و امنیتی جدید در منطقه و جهان است که محور آن را مقابله با غرب تشکیل می‌دهد. غرب اکنون به تهدیدی جدی برای مسکو مبدل شده و برای تضعیف این کشور از هیچ اقدامی فروگذار نیست.
با توجه به این اوضاع، همگرایی روسیه و ایران می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد ساختاری جدید در منطقه باشد که محور آن را مقابله با طراحی‌ها و سلطه‌گری غرب تشکیل می‌دهد. ائتلافی که زمینه‌ساز آن اعتماد فراگیر و به‌ویژه تعهد مسکو به عدم تکرار تاریخ نه چندان مطلوب این کشور در روابط با ایران است.
در جمع‌بندی کلی از سفر لاوروف به تهران می‌توان گفت که این سفر نشانگر اراده دو کشور برای توسعه و تحکیم مناسبات است، به‌ویژه اینکه اوضاع جاری در منطقه به‌ویژه اقدامات خصمانه غرب و گسترش تروریسم در منطقه لزوم این همگرایی را بیش از پیش آشکار می‌سازد.