همگرايي امنيتي ايران، روسيه و چين

علي موحد

نشست «تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا» موسوم به «سيكا» در شانگهاي چين برگزار شد. در اين نشست، سران بسياري از کشورهاي آسيايي از جمله دكتر حسن روحاني، رئيس‌جمهور اسلامي ايران و سران و مقامات ارشد روسيه، هند، افغانستان، تاجيکستان، ترکيه و... حضور داشتند. اين نشست در حالي با محوريت همگرايي‌هاي سياست اقتصادي و امنيت برگزار شد که در این باب، چند نکته قابل توجه است.

نخست؛ حضور دکتر حسن روحاني، رئيس‌جمهور اسلامي ايران و تبيين مواضع ايران در قبال توسعه همکاري کشورهاي آسيايي و نيز مقابله با چالش‌هاي جهاني بود. استقبال کشورها از طرح‌هاي ايران در مبارزه با تروريسم و برقراري امنيت از جمله حمايت از سخنان رئيس‌جمهور درباره حقوق هسته‌اي ايران و لزوم توجه جهاني به درد و رنج ملت فلسطين و مسئله سوريه و مقابله منسجم با تروريسم مهر تأييد ديگري بر جايگاه جهاني ايران بود. مواضع حاضران در نشست نشان داد که همچون گذشته، ادعاي غرب مبني بر انزواي ايران امري واهي است و نه تنها کشورها درکنار آمريکا قرار نگرفته‌اند، بلکه همچنان مقاومت ايران در برابر زياده‌خواهي غرب و تلاش آن براي صلح و عدالت جهاني را مورد تأييد قرار داده‌ و از آن حمايت مي‌کنند. حضور موفق ايران در اين نشست را مي‌توان ناکامي ديگر غرب در برابر ايران دانست.

دوم؛ نکته مهم ديگر در اجلاس سيکا را نوع نگاه کشورها بر اصل همگرايي آسيايي و دوري از غرب تشکيل مي‌دهد.

آنچه حاضران در اجلاس بر آن تأکيد داشتند، لزوم رسيدن به توافق جامع اقتصادي، سياسي و امنيتي و مقابله با يک‌جانبه‌گرايي آمريکا در عرصه جهاني بود. هر چند که کشورهاي غربي با برخي فضاسازي‌ها، نظير بازگشايي پرونده سوريه در شوراي امنيت، برجسته‌سازي تأثير تحولات اوکراين در معادلات جهاني، انفجارهاي مشکوک در سين كيانگ چين با ده‌ها کشته و زخمي، بزرگ‌نمايي تحولات ليبي و... بر آن بودند تا از اهميت نشست «سيکا» بکاهند، اما حقيقت امر آن است که حاضران در نشست، اصل دوري از غرب را محور سخنراني‌ها و رايزني‌هاي خود قرار دادند.

رويکردي که نشان مي‌دهد غرب ديگر محور معادلات جهاني نیست و کشورهاي بسياري به دنبال دوري از اروپا و آمريکا هستند. نشست سيکا نشان داد که ادعاي غربي‌ها مبني بر محور اقتصاد و سياست جهان بودن‌شان، تصوري فروپاشيده است و نگاه جهاني به سمت شرق و اتحاديه‌هاي شرقي پيش مي‌رود.

سوم آنکه؛ تعاملات ايران، روسيه و چين در اين نشست از نکات برجسته این نشست بود. «شي‌جين‌پينگ» رئيس‌جمهور چين در مراسم افتتاحيه نشست تأکيد مي‌کند که ايجاد توافق امنيتي ميان ايران، روسيه و چين براي مقابله با چالش‌هاي امنيت، امري ضروري است. پوتين رئيس‌جمهور روسيه نيز در ديدار با دکتر روحاني به همگرايي دو کشور در حوزه‌هاي مختلف از جمله در چارچوب امنيتي تأکيد مي‌کند. بسياري از ناظران سياسي تأکيد دارند که اين رويکردها برگرفته از ايفاي نقش موثر ايران در تحولات منطقه و نيز قدرت و توان دفاعي ايران است که مي‌تواند چالش‌هاي بسياري براي غرب ايجاد کند.

نكته قابل توجه آنكه، تروريسم و اقدامات غرب براي توسعه نفوذ در شرق موجب شده تا فضاي ناامني در حوزه شرق افزايش چشمگيري داشته باشد. منطقه غرب آسيا (خاورميانه) با چالشي به نام گروه‌‌هاي تروريستي مواجه است كه براي رسيدن به منافع خود و اربابان غربي‌شان، از هيچ جنايتي فروگذار نيستند. امري كه نمود آن را در جنايات اين گروه‌ها در عراق، سوريه، لبنان، افغانستان و... مي‌توان مشاهده كرد. در حوزه آسيا مركزي و قفقاز نيز كشورهاي غربي با محوريت بحران‌سازي در اوكراين برآنند تا اهداف توسعه‌طلبانه خود را اجرايي سازند. رويكردي كه نتيجه آن تشديد چالش‌هاي امنيتي در منطقه است. در شرق آسيا نيز غرب با محوريت آمريكا برآنند تا با ايجاد رقابت تسليحاتي و اختلاف‌افكني ميان كشورها، طرح حضور نظامي گسترده در منطقه را محقق کنند.

در اين فرايند يك اصل مهم مشاهده مي‌شود و آن اينكه، كشورهاي غربي به صورت مستقيم و يا با کمک گروه‌هاي تروريستي برآنند تا سه قدرت اصلي يعني؛ جمهوري اسلامي ايران، روسيه و چين را هدف قرار دهند. كشورهايي كه به اذعان جهانيان مي‌توانند نقشي اساسي در نظم جهاني ايفا کنند، چنانكه ه��كاري اين سه كشور در عرصه سوريه، تمام معادلات غرب را به هم زد و نظم جديدي با محوريت ايران، روسيه و چين را محقق ساخت.

با توجه به اين شرايط مي‌توان گفت كه ايران، چين و روسيه با دشمني واحد به نام سلطه‌گري و طراحی‌هاي ضد امنيتي غرب به سرکردگی آمریکا مواجه هستند. راهبرد مقابله با اين تحركات را نيز مي‌توان در يك جمله خلاصه كرد و آن، همگرايي امنيتي ميان سه كشور است. همگرايي كه بخشي از آن را همكاري در عرصه مبارزه با تروريسم به عنوان پياده‌نظام غرب و بخشي از آن را نيز رويارويي با تحركات مستقيم غرب تشكيل مي‌دهد. اين پيمان و همگرايي دفاعي مي‌تواند شامل رويكردهاي نظامي، امنيتي، اطلاعاتي، اقتصادي، سياسي و... باشد كه در مجموع، تأمين‌كننده امنيت سه كشور خواهد بود؛ اصلي كه در اجلاس سيكا مورد تأكيد قرار گرفت و طرفين مي‌توانند بر اساس منافع مشترك گام‌هاي عملي براي تحقق آن بردارند.