احزاب سیاسی ایران (بخش دویست و پنجاه و پنجم)

تمایزات مجلس ششم

از جمله موضوعات قابل بررسی در کارنامه سیاسی مهدی کروبی، عملکرد وی در اداره مجلس ششم است. مجلس ششم دارای خصوصیاتی بود که آن را از دیگر مجالس پس از انقلاب متمایز می‌کرد. برخی از این خصوصیات را این‌گونه می‌توان توصیف کرد:

الف ـ حضور حدود 176 نماینده جدید که برای اولین بار بر کرسی‌های مجلس تکیه می‌زدند که در مقایسه با دوره‌های گذشته، از رشد قابل توجهی برخوردار بود. این ظرفیت مناسب می‌توانست نویددهنده حل مشکلات و دغدغه‌های روزمره مردم باشد، زیرا این اکثریت به لحاظ ارتباطات اجتماعی و سیاسی از میان مردم و نزدیک‌تر به مشکلات آنها بودند.(۱)

ب ـ انتخابات مجلس ششم، تحت تأثیر پیروزی سیدمحمد خاتمی در دوم خرداد1376 قرار داشت، از این رو، همان‌گونه که انتظار میرفت اکثریت پیروز آن گروه دوم خرداد بودند که سهم احزابی همچون سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و حزب مشارکت بیش از دیگران بود.

ج ـ بر اثر تخلفات متعدد و قابل توجه برخی مسئولان حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامیِ مسئول در وزارت کشور در حوزه انتخابیه تهران، طبق روال عادی، انتخابات این حوزه قابل ابطال بود. با بروز این مشکل بزرگ و در پی درخواست دبیر شورای نگهبان از مقام معظم رهبری جهت حکم حکومتی و مصلحت‌اندیشی در این زمینه، با تدبیر و حکم حکومتی ایشان ضمن دستور در مورد تعقیب قضایی مسببان، از ابطال انتخابات در این حوزه صرف نظر شد.(۲)

د ـ تصویب برخى لوایح و طرح‌های متضاد با شرع و قانون اساسی مانند لوایح دوقلو و در ادامه آن طرح کردن رفراندوم، اجرای تحصن در مجلس، تز خروج از حاکمیت و استعفای دسته‌جمعی، عملکرد بی‌سابقه و یا کم‌سابقه‌ای در مجالس پس از انقلاب بود که اکثریت مجلس ششم، به اسم دفاع از نظام، اما در مقابل نظام از خود بر جای گذاشتند.

هـ ـ به گفته دوم خردادی‌ها، انتخابات مجلس ششم، از جمله دوره‌هایی بود که، حتی تندروهای آنها نیز با سهل‌گیری شورای نگهبان وارد گود رقابت‌های انتخاباتی شدند.

و ـ علاوه بر مسائل فوق، مجلس ششم بنا به اعتراف برخی از اعضای دوم خردادی آن دارای ضعف‌های متعددی بود که برخی از این ضعف‌ها عبارتند از: کم‌کاری، سیاست‌زدگی، بی‌برنامگی، تأثیرپذیری از دولت و لابی‌های خارج از مجلس، قانون‌شکنی، ایجاد یأس در مردم، بازی دادن مردم، انحصارطلبی، بهانه‌جویی و... .(۳)

تعدیل افراطگریهای مجلس ششم

در مجلس ششم، افراط‌گری و تندروی درخصوص ارزش و تقدسزدایی به قدری زیاد بود که مهدی کروبی به عنوان رئیس این مجلس، در بسیاری از مواقع خود عامل تعدیل حرکات تندروانه اکثریت دوم خردادی‌ها مجلس بود. گاهی کروبی تمام‌قد در مقابل کژروی‌ها و ساختارشکنی‌های آنان که تعرض به اصول مسلم جمهوری اسلامی و یا عدول از اصول مشترک با دیگر دوم خردادیها بود، میایستاد که در این زمینه پرونده مثبت و قابل توجهی از خود بر جای گذاشته است. در ادامه به برخی از این موارد می‌پردازیم.

برخی دوم خردادی‌ها و به صورت بارز نمایندگان طیف مشارکت و مجاهدین حتی پیش از انتخابات، به انحای مختلف مخالفت خود را با انتخاب یک روحانی به صورت عام و کروبی به نحو خاص در پست ریاست مجلس ابراز می‌کردند.(۴) پس از انتخابات نیز، استدلال آنها این بود که مردم در این دوره به آخوندها رأی ندادند، بنابراین یک روحانی نیز نباید رئیس مجلس شود، کاندیدای مورد نظر آنها محسن میردامادی بود.(۵)

آقای کروبی نیز در این‌باره می‌گوید: «یک دفعه صحبت‌ها این شد که چه لزومی دارد که رئیس روحانی باشد، حتی خبرنگاران هم از من می‌پرسیدند که رئیس روحانی باشد یا غیر روحانی، فضا وحشتناک بود... متأسفانه این حرفها را بعد از انتخابات هم زدند. در یکی از جلسات مقدماتی که برای تشکیل هیئت رئیسه تشکیل شده بود، برخی گفته بودند که رئیس مجلس نباید روحانی باشد، اسم چند نفر را هم می‌بردند، رأی‌گیری می‌کنند، روحانی بودن بیشتر رأی آورد، ... پا را فراتر گذاشتند، گفتند رئیس مجلس سخنگو است، خودزنی از این بالاتر است.»(۶)

وی در جای دیگر می‌گوید: «آنها از اول با ریاست من مخالف بودند، آقای امیر جهانی نماینده ابهر که روحانی و مشارکتی بود، علیه من امضا جمع می‌کرد و حتی 63 نفر از آنها به من رأی ندادند. البته آنها کار خود را با حمایت و پشتیبانی بعضی وزارتخانه‌ها ادامه دادند.»(۷)

 برخلاف خواست تندروهای دوم خردادی، آقای کروبی به ریاست مجلس برگزیده شد که در این زمینه از پشتیبانی اقلیت اصولگرای مجلس نیز برخوردار بود.(۸)

ایستادگی در اصلاح قانون مطبوعات

اصلاح قانون مطبوعات اولین گام ساختارشکنانه تندروهای دوم خردادی مجلس ششم بود که با فاصله‌ای کوتاه از افتتاح مجلس، پیش‌نویس آن نوشته و آماده طرح در مجلس شد.(۹)

این طرح که با استقبال بیگانگان نیز مواجه شد، با حذف بندهای مهمی از قانون پیشین، راه را برای نفوذ معاندان و حرکت خزنده آنان برای استحاله و براندازی نظام تسهیل می‌کرد. رهبر معظم انقلاب با درک این خطر بزرگ، ابتدا با تذکری دلسوزانه خواستار تأمل در این طرح شدند که این تذکر موثر واقع نشد، سپس طی نامهای و بر اساس حق شرعی و قانونی ولی‌فقیه، با صدور حکم حکومتی خطاب به مجلس، راه را بر این موضوع بستند. ایشان خطاب به مجلس نوشتند:

«بسمه تعالى‌

جناب آقاى حجتالاسلام کروبى ریاست محترم مجلس شوراى اسلامى و حضرات نمایندگان محترم‌

با سلام و تحیت‌

مطبوعات کشور سازنده‌ افکار عمومى و جهت‌دهنده به همت و اراده‌ مردمند. اگر دشمنان اسلام و انقلاب و نظام اسلامى، مطبوعات را در دست بگیرند یا در آن نفوذ کنند؛ خطر بزرگى، امنیت و وحدت و ایمان مردم را تهدید خواهد کرد و اینجانب سکوت خود و دیگر دست‌اندرکاران را در این امر حیاتى جایز نمى‌دانم. قانون کنونى تا حدودى توانسته است مانع از بروز این آفت بزرگ شود و تغییر آن به امثال آنچه در کمیسیون مجلس پیش‌بینى شده، مشروع و به مصلحت نظام و کشور نیست.

والسّلام علیکم ـ سیدعلى خامنه‌اى ـ شنبه 15/05/1379»(۱۰)

کروبی به عنوان رئیس مجلس در جلسه غیرعلنی(16/5/1379) موضوع نامه را به اطلاع هیئت‌رئیسه و نمایندگان مجلس رساند و سپس با استناد به اصول 57 و 11 قانون اساسی طرح اصلاح قانون مطبوعات از دستور کار مجلس خارج شد.

تندروهای دوم خردادی مجلس که همواره منتقد ولایت مطلقه فقیه بودند، چند ماه پیش و در تأیید انتخابات تهران چون حکم حکومتی ولی‌فقیه به نفع آنها بود، سکوت کردند و بدون انتقاد و اعتراض از کنار آن گذشتند و در تناقضی آشکار چند ماه بعد در جریان طرح اصلاح قانون مطبوعات، حکم حکومتی رهبر معظم انقلاب را بر نتابیدند و با حرکاتی اهانت‌آمیز با این حکم برخورد کردند. آنها در اعتراض به این حکم با خروج از صحن علنی مجلس، جلسه را از اکثریت انداختند(آبستراکسیون) و سعی در غیر قانونی جلوه دادن این حکم داشتند.(۱۱)

با وجود فشارهای عناصر رادیکال، کروبی در این صحنه ایستادگی کرد و از طرح اصلاح قانون مطبوعات در صحن مجلس جلوگیری نمود.(۱۲)

پس از این ماجرا افراد و مطبوعات وابسته به جناح تندرو دوم خرداد حملات تندی را علیه کروبی ترتیب دادند. آنها تبلیغ می‌کردند که کروبی با پذیرش حکم حکومتی رهبر انقلاب، مجلس را فشل کرده است. کروبی معتقد بود که: حکم یا برای موارد استثنایی و برای حل مشکلات حاد است که خود مقام معظم رهبری یا حتی حضرت امام(ره) صادر می‌کردند یا اینکه مواردی بود که مسئولان از حضرت امام و مقام معظم رهبری می‌خواستند و آنها حکمی را صادر می‌کردند.(۱۳)

* پی‌نوشت‌ها در دفتر نشریه موجود است.