معيارهاي مهم دولت اسلامي

پايگاه بصيرت؛ گروه سياسي/ آنچه مشخص است اين است که تحقق نهايي تمدن نوين اسلامي يا به بيان ديگر تمدن سازي اسلامي به گونه اي که حرف اول را در نظام بين الملل و جامعه جهاني بزند، يکي از خطوط بسيار اساسي و مهمي است که از نظر مقام معظم رهبري، انقلاب اسلامي ايران آن را دنبال نموده و در جهت رسيدن به آن حرکت مي کند.

حال در اين چارچوب پرسشي که مطرح مي شود اين است که جمهوري اسلامي براي تحقق اين امر مهم که بي شک يکي از اهداف و آرمان هاي عاليه انقلاب اسلامي نيز مي باشد، داراي چه فرآيندها و مکانيسم هايي مي باشد؟ در پاسخ به اين پرسش بايد تأکيد کرد که رهبر عظيم الشأن انقلاب براي تحقق اين آرمان بلند و متعالي فرآيندي پنج مرحله اي را ترسيم کرده اند، مبدأ و ابتداي آن 22 بهمن سال 1357 و مقصد و انتهاي آن همچنان که در سطور بالا اشاره شد، رسيدن به تمدن نوين اسلامي و زمينه سازي براي ظهور منجي عالم بشريت حضرت مهدي موعومد (عج) است.

در حقيقت براي رسيدن به تمدن نوين اسلامي بايد پنج گام مهم برداشت که گام اول آن در 22 بهمن 1357 که «انقلاب اسلامي» ايران به پيروزي رسيد برداشته شد، سپس گام دوم که از نظر رهبر انقلاب «تشکيل نظام اسلامي» بود در نخستين روزهاي پس از انقلاب توسط بنيانگذار جمهوري اسلامي محقق شد، گام سوم اين فرآيند «تشکيل دولت اسلامي» به معناي اسلامي شدن روش و منش دولتمردان و طراحي ساز و کارها و نهادهاي نظام براساس معارف اسلامي است که آنهم متعاقب تشکيل نظام اسلامي جامع عمل به خود پوشيد، گام چهارم «تشکيل جامعه الگو و نمونه اسلامي» که نه تنها حيات طيبه را براي مردم ايران رقم بزند بلکه افزون بر آن الگويي براي ساير ملت‌هاي مسلمان بوده و به وسيله‌ الگوسازي خود، در نهايت راه را براي تحقق گام پنجم يعني «تشکيل تمدن نوين اسلامي» هموار سازد. لذا راهي که براي رسيدن به تمدن نوين اسلامي بايد طي شود را بطور خلاصه مي توان به اين صورت بيان داشت: انقلاب > نظام > دولت > جامعه > تمدن نوين اسلامي

 دولت اسلامي

همچنان که رهبر انقلاب نيز تأکيد دارند، ما هنوز در مرحله‌ دولت سازي به سر مي بريم و در حال گذار از دولت پيشا اسلامي به دولت اسلامي هستيم. حال با توجه به اين ديدگاه رهبر انقلاب که نظام اسلامي هنوز در مرحله گذار به دولت اسلامي قرار دارد و همچنين اهميت بررسي اين مسأله ضروري به نظر مي رسد تا به معيارها، فاکتورها و مؤلفه هايي که يک دولت در جامعه اسلامي که متفاوت از جامعه غير اسلامي است، بايد داشته باشد و در جهت تحقق آن ها حرکت کند پرداخته شود.

قبل از ورود به مبحث معيارهاي دولت اسلامي، بايد خاطرنشان ساخت، دولت اسلامي در اصل گفتمان و مفهومي کاملاً متفاوت مي باشد که ريشه در اصول و آموزه هاي ديني داشته و به مفهوم حاکميت ارزش ها، اصول، مباني، احکام، قوانين و همچنين مقررات اسلام در جامعه اسلامي است. ضمن اينکه اين گفتمان در مقابل دولت غيراسلامي اعم از ليبرال، کمونيستي، فاشيستي و . . . قرار دارد و تشکيل آن نيز از صدر اسلام تاکنون همواره يکي از دغدغه هاي مهم علما، انديشمندان و نخبگان اسلامي بوده است که سرانجام پس از قرن ها و براي نخستين بار در انقلاب اسلامي ايران و به همت امام راحل (رض) بوقوع پيوست.

مؤلفه هاي دولت اسلامي از نگاه رهبر فرزانه انقلاب

واقعيت اين است که مقام معظم رهبري چه در دوراني که رياست جمهوري اسلامي ايران را بر عهده داشتند و چه پس از آن و در دوره رهبري نظام مقدس اسلامي، يکي از موضوعات بسيار مهمي که همواره بر آن تأکيد کرده اند، شاخص ها يک دولت اسلامي در تمامي حوزه ها اعم از اقتصاد، فرهنگ، سياست، فرهنگ و . . . مي باشد که مي بايست مورد توجه ويژه همه دولتمردان قرار گيرد.

حال در ادامه مهمترين شاخص ها و معيارهاي دولت اسلامي در نگاه رهبر عزيز انقلاب را که در بيانات مختلف شان چه در ديدار با مسؤلان دولتي و چه ساير آحاد و اقشار و گروه ها، آن ها را مورد تأکيد و تبيين قرار داده اند مي پردازيم.

1. جهت گيري ديني و ارزش گرايي انقلابي

با توجه به اينکه اصول و مباني و پايه هاي بنيادين نظام مقدس اسلامي را دين و آموزه هاي ديني و انقلابي تشکيل مي دهد، لذ�� داشتن جهت گيري هاي ديني و انقلابي بگونه اي که موجب احياي حاکميت اسلام در جامعه اسلامي گردد يکي از خصوصيات اوليه اي است که دولت در جامعه اسلامي بايد از آن برخوردار باشد. براي همين است که رهبر انقلاب در يکي از ديدارهايشان با دولت نهم تأکيد دارند: «از همه‏ دولت هاى بر سر كار و منتخب مردم حمايت كردم، بعد از اين هم همين خواهد بود؛ از اين دولت هم به طور خاص حمايت مى‏كنم. اين حمايت، بى‏دليل و بى‏حساب و كتاب نيست. اولاً جايگاه دولت در نظام جمهورى اسلامى و در نظام سياسى كشور ما جايگاه بسيار مهمى است، ثانياً بيشترين مسؤليت ها را دولت بر دوش دارد؛ بعد هم اين جهت گيرى‏هاى دينى و اين ارزش‏گرايى انقلابى و اسلامى خيلى ارزش دارد».(اول فروردين 1386)

2. حرکت در مسير امام و آرمان هاي انقلاب

فرض مسلم اين است که شناخت آرمان هاي انقلاب اسلامي بدون شناخت انديشه هاي امام (ره) ممکن نيست. در واقع انديشه امام (ره) از معيارهاي اصلي تشخيص و ارزيابي درستي مسير حرکت انقلاب اسلامي است. اين انديشه شگرف يعني شناخت انديشه امام و به موازات آن آرمان هاي انقلاب اسلامي متأسفانه در مقاطعي چند مظلوم واقع مي شد و برخي از مسؤلين يا افراد مرتبط با آن ها طوري رفتار مي کردند که که گويي از گفتمان انقلاب در مقابل ديگران شرمنده اندو خجالت مي کشند.

بنابراين يکي از شاخص هاي مهم دولت اسلامي در نظام جمهوري اسلامي ايران حرکت دولت و مسؤلان در راستاي تحقق انديشه هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و . . . امام راحل (رض) و همچنين آرمان ها، ارزش ها و اصول و اهداف عاليه انقلاب اسلامي مي باشد. کما اين که  از اين نکته نظر دولتي را مي توان يک دولت به معناي واقعي اسلامي تلقي نمود که انقلابي بودن و ولايتمداري يکي از مهمترين ويژگي هاي آن را تشکيل دهد.

در اين رابطه رهبر انقلاب مي فرمايند: «شعار و گفتمان دولت است كه منطبق بر شعار و گفتمان امام و منطبق بر شعارها و گفتمان هاى انقلاب است؛ اين خيلى چيز باارزشى است. اين را هيچ كس نمى‏تواند نديده بگيرد. هر دلبسته‏ به انقلاب، اين را قدر مى داند؛ هر كسى كه پيشرفت كشور را با هدايت انقلاب و با كارگردانى انقلاب تصور مى‏كند، بايد اين را قدر بداند». (2 شهريور 1387)

3. استکبارستيزي و مبارزه با قدرت هاي سلطه طلب

دولتي که در جهت انديشه هاي امام و رهبري و آرمان هاي انقلاب حرکت مي کند، قائدتاً نيز بايد استکبارستيزي و مقابله با جهانخواران و قدرت هاي قلدرمأب يکي از ويژگي هاي اصلي آن را شامل باشد. چرا که استکبارستيزي و مفاهيم مترداف با آن که در ديگاه رهبر انقلاب دشمني کردن با استکبار و نه دولت هاست، نه تنها از اهداف عاليه انقلاب مي باشد بلکه يکي از گفتمان هاي مهمي است که همواره در انديشه هاي امام و رهبري جايگاه ويژه اي داشته است.

مقام معظم رهبري در مورد اهميت اين شاخصه مي فرمايند: «استكبار از هر دولتى و از هر نظامى سر بزند آفت براى بشريت است. البته امروز آمريكا و صهيونيسم مظهر استكبارند؛ ليكن هر جا، هر كس، هر دولتى و هر مجموعه‏اى كه نسبت به ديگران استكبار بورزند، آفتى در جامعه‏ى بشرى و در نظام زندگى انسان به وجود مى‏آورند. ستيزه با اين حالت هم يك حالت مطلوب اسلامى است». (2 شهريور 1387)

4. تهاجم در مقابل زورگويان عالم

گسترش فرهنگ اسلامي از جمله اهداف اصلي نظام اسلامي در هر دو عرصه داخلي و بين المللي است. چرا که اسلام ديني جهاني است تلاش دارد تا فرهنگ و ارزش هاي عالي خود را در سطح جهاني گسترش دهد. يکي از راه هاي تحقق اين اصل مقابله با زورگويي و تهاجم در مقابل آن هاست که يک دولت اسلامي بايد از آن برخوردار باشد.

در مورد اهميت اين مؤلفه که يک دولت اسلامي بايد از آن بهره مند باشد، مقام معظم رهبري بر اين باورند: «يك وقت هست كه زورگويان بين‏المللى مى‏آيند و مي گويند كه آقا شما فلان كار را كرده‏ايد و ما رفع و رجوع مى‏كنيم و نه واللَّه، نه باللَّه...؛ ولى يك وقت هست كه تهاجمش، تهاجم زورگويانه است؛ بهترين دفاع در چنين مواقعى هجوم است. زورگويان بين‏المللى، نقاط ضعف زيادى دارند: جنايت مي كنند، فساد مي كنند، به حقوق بشر تجاوز مي كنند، به حقوق ملت ها تعدى مي كنند، انسان ها را لگدمال مي كنند و همه‏ كارهاى زشت را انجام مي دهند؛ آخر هم طلبگار همه‏اند! خب، نقاط ضعف شان، با حالت تهاجمى و با حالت طلبگارى، گفته و بيان بشود. اينجور نيست كه ما براى تهاجمات سياسى بين‏المللى، بخواهيم پاسخ پيدا كنيم. يك وقتى از بنده – سال هاى اوايل – مي پرسيدند كه آقا، شما در مقابل اين حرف چه جوابى داريد؟ مي گفتم ما جواب نداريم؛ ما ادعا داريم و مدعى اينها هستيم؛ در قضيه‏ زن مدعى هستيم؛ در قضيه‏ حقوق بشر مدعى هستيم؛ در قضاياى حقوق اساسى انسان ها مدعى هستيم. ما مدعى اينها هستيم؛ ما در مقام پاسخگويى نيستيم. چرا بايد سوال بكنند تا كسى مجبور باشد پاسخ بدهد؟ آن ها بى‏جا مي كنند سؤال و ادعا مي كنند. اين روحيه، روحيه‏ خوبى است؛ روحيه‏ انقلاب اين است؛ اين است كه حقيقت را روشن و درخشان مي كند». (2 شهريور 1387)

5. مقابله با گرايش هاي سکولاريستي

سکولاريسم به مفهوم جدايي دين از سياست و ايجاد تفکيک و مرزبندي بين اين دو،ويژگي ديگري است که دولت در جامعه اسلامي فرقي نمي کند با هر رويکردي که بر سر کار آمده است، بايد داشته باشد. چرا که سکولاريسم و تبليغ جدايي دين از سياست يکي از ترفندها و حيله هاي ديرينه دشمن براي عدم اجراي احکام و مباني دين در جامعه بوده که متأسفانه توسط برخي مسلمانان باور هم شده است.

در اين باره نيز رهبر انقلاب تأکيد دارند: «نظام انقلابى، بر مبناى دين و بر مبناى اسلام و بر مبناى قرآن شكل گرفته و به همين دليل از حمايت ميليونى اين ملت برخوردار شده و جان هايشان را كف دست شان گرفته‏اند و جوان هايشان را به ميدان هاى خطر فرستاده‏اند؛ آن وقت مسؤلان يك چنين نظامى دم از مفاهيم سكولاريستى بزنند؟! «يكى بر سر شاخ و بن مي بريد»؛ يعنى خودشان بنشينند و بنا كنند بن اين‏مبنا و قاعده را كلنگ زدن! خيلى چيز خطرناكى است». (2 شهريور 1387)

6. پرهيز از غرب زدگي و غرب باوري

ويژگي ديگر دولت اسلامي اجتناب از غرب زدگي و مبارزه با غرب باوري است. چنانکه در انديشه امام خميني آمده است، حفظ هويت اسلامي و انساني؛ الف) لازمه حتمي رسيدن به استقلال است ب) منجي انحطاط و عقب ماندگي اجتماعي است و در نهايت ج) مهمترين عامل حفظ موجوديت کشور است. در واقع غرب زدگي و غرب باوري درست در نقطه مقابل حفظ هويت اسلامي و انساني جامعه بوده و ويروس خطرناکي است که به استقلال و موجوديت کشور نيز صدمه مي زند و انحطاط و عقب ماندگي را بدنبال مي آورد. اهميت اين مسأله به حدي است که رهبر انقلاب نيز در مقاطع مختلف دولت هاي مختلف بر سر کار آمده را به توجه جدي نسبت به پرهيز از اين موضوع  رهنمون ساخته اند.

7. حفظ عزت، هويت و استقلال ملي

حفظ عزت، هويت و استقلال ملي که براي آن خون هاي بسياري ريخته شده است يکي ديگر از شاخصه هاي بسيار مهمي است که يک دولت اسلامي بايد آن را داشته باشد. چرا که از نظر رهبر انقلاب يکي از ابزارهاي عمده بازيگران سياسي در عرصه بين المللي، مکر و تهديد براي از بين بردن هويت و عزت و استقلال ملي است (اول فروردين 1385)، لذا دولت هايي که در داخل بر سر کار مي آيند بايد حساسيت ويژه اي نسبت به اين موضوع حياتي داشته باشند.

8. مقاومت هسته اي

تسلط بر فناوري صلح آميز هسته اي را بايد دروازه وردو به بسياري از دانش ها دانست و ملت مستقلي چون ايران که همواره رد برابر نيات شوم استعمارگران و قدرت هاي سلطه طلب ايستادگي کرده است، به زعم آنان نبايد چنين فني مسلط شود. براي همين است که از سال هاي گذشته استعمار فرانو به رهبري آمريکا تلاش هاي گسترده اي را به راه انداخته اند تا مانع دستيابي ايران به چنين دانشي يعني حق مسلم ايران در استفاده از انرژي هسته اي شوند. بنابراين ملت ايران همانطوري که افزون بر نيم قرن پيش صنعت نفت را ملي کرد امروز نيز بايد به توسعه فناوري هسته اي خود ادامه داده و با حفظ حاکميت، استقلال و عزت ملي خود و با عدالت خواهي، سياست هاي استعمار فرانو را مح��وم کند. اضافه بر اين که امروز جمهوري اسلامي ايران در مقايسه با اسفند 1329 از هر جهت در موقعيت به مراتب برتري قرار دارد. ضمن اينکه رهبر انقلاب نيز در مورد اهميت اين موضوع که بايد يکي از ويژگي هاي دولت اسلامي باشد، مسأله هسته اي را يکي از مظاهر دولت از عزت معرفي مي کنند. (2 شهريور 1387)  

9. قانونگرايي و قانونمداري

واقعيت اين است که قانون موجب انتظام بخشي به امور مي شود. براي همين است که رهبر انقلاب با تأکيد بر اهميت دادن به قانون، قانونگرايي را از ديگر شاخص هاي بسيار مهم دولت مطلوب دانسته و بر اين باورند: «قانون، ريل حرکت دولت است و اگر به هر دليلي از آن خارج شويد کشور و مردم، صدمه مي بينند». (6 شهريور 1392)

10. حکمت و خردگرايي

حکمت و خردگرايي و دوري از شتابزدگي و تصميم هاي نسنجيده و ناپخته يکي ديگر از شاخص هاي دولت اسلامي از منظر رهبر انقلاب مي باشد. بطوريکه معظم له ايشان با توصيه مؤکد به دولت براي استفاده از ظرفيت خوب کارشناسان داخلي در همه زمينه ها و عرصه ها تأکيد دارند: «بايد قبل از هر اقدام و حتي هر اظهار نظر و موضع گيري، مطالعات کارشناسي لازم انجام شود چرا که هزينه برطرف کردن تبعات منفي کارهاي ناپخته و سخنان ناسنجيده بسيار زياد است». (6 شهريور 1392)

11. تحول گرايي

بي شک د��لتي که از ايجاد تغيير و تحولي که زمينه هاي رشد و توسعه و تعالي کشور در همه زمينه هاي موجود را مهيا مي کند، ترس و واهمه داشته باشد، يقيناً نيز نخواهد توانست پيشرفت چنداني داشته باشد. در واقع دولت باشد شجاع و جسور باشد و آنگاه که تشخيص داد ساختار و يا سياستي نادرست و غيرمعقول است با قاطعيت تمام در اسرع وقت آن را اصلاح نموده و در جهت بهبود آن برآيد.  براي همين رهبر انقلاب مي فرمايند: «نفس اينكه انسان حالت دليرى در مقابل مشكلات داشته باشد و تصميم بگيرد كه براى رفع مشكلات اقدام بكند، چيز باارزشى است». (2 شهريور 1387)

12. خدمت به مردم

بر هيچ کس پوشيده نيست که خدمت به مردم بخصوص اقشار آسيب پذير و مستضعفان که زحمات بسياري براي انقلاب کشيده اند، در اصل يکي از اهداف عاليه انقلاب نيز مي باشد که امام راحل و مقام معظم رهبري نيز بارها و به کرات مسؤلان مختلف دولتي را نسبت به اين امر توصيه هاي فراوان نموده اند. بگونه اي که مقام معظم رهبري خدمت به مردم را گفتمان اصلي دولت اسلامي و فلسفه وجودي مسؤلان دانسته و تأکيد دارند که: «هيچ مسأله اي نبايد مسؤلان را از خدمت به مردم غافل کند». (2 شهريور 1392)

13. حرکت در مسير تحقق عدالت و پيشرفت اسلامي

عدالت گرايي، عدالت گستري با ماهيت و رويکرد اسلامي نه تنها براي انقلاب اسلامي حائز اهميت فراوان است بلکه افزون بر آن به عنوان شالوده و نقشه راه اداره جامعه در ابعاد سياسي، اقتصادي، اجتماعي و معيار سنجش عملکرد دولت ها به حساب مي آيد. در حقيقت از نظر رهبر انقلاب تکيه بر عدالت به معناي عام آن که شامل «عدالت جغرافيايى، عدالت طبقاتى، عدالت در زمينه‏هاى مسائل اقتصادى، عدالت در زمينه‏هاى مسائل فرهنگى، عدالت در جايگزين شدن و جاى گرفتن در مسؤليت ها و مناصب و عدالت در قضاوت ها» اساسي ترين و محوري ترين اصل يک حرکت الهي است.

اما مقام معظم رهبري همزمان با آغاز دهه توسعه و عدالت مي فرمايند: «در اين مرحله از انقلاب، هدف عمده عبارت است از ساختن کشوري نمونه که داراي چهار رکن اصلي است: رفاه مادي، عدالت اجتماعي، روحيه و آرمان انقلابي و ارزش هاي اخلاقي اسلام». (2 شهريور 1387) در اين راستا رهبر انقلاب بر اين اعتقادند، هر يک از اين چهار رکن اصلي اگر ضعيف شود يا از ميان برود، بقاي انقلاب و عبور آن از مراحل گوناگون ممکن نخواهد شد.  

اين در حاليست که معظم له مشروعيت دولت را منوط عدالت خواهي و نيز به مبارزه با فساد و تبعيض دانسته و تأکيد دارند: «درباره مشروعيت حرف هاى زيادى زده مى‏شود، بنده هم از اين حرف ها بلدم، اما حقيقت قضيه اين است كه اگر ما دنبال عدالت نباشيم، حقيقتاً من كه اين‏جا نشسته‏ام، وجودم نامشروع خواهد بود؛ يعنى هرچه اختيار دارم و هرچه تصرف كنم، تصرف نامشروع خواهد بود؛ ديگران هم همين‏طور. ما براى عدالت و رفع تبعيض آمده‏ايم. ما آمده‏ايم جامعه را از مواهب الهى خودش كه مهمترين مواهب الهى در عدالت وجود دارد و همچنين مواهب اخلاقى و معنوى برخوردار كنيم». (5 شهريور 1382)

14. سلامت اقتصادي و مبارزه با فساد

همچنانکه رهبر عظيم الشأن انقلاب نيز تأکيد دارند، فساد اژدهاي هفت سري است که سخت جان بوده و به آساني از بين نمي رود. سختي مبارزه با فساد و ايجاد سلامت اقتصادي به حدي است که ممکن است برخي دولت ها مدعي مبارزه با فساد باشند اما در عمل اقدامي مؤثر نکنند.

براي همين است که رهبر انقلاب با بيان اينکه «منصب حکومتي جايگاه وسوسه انگيز قدرت و منابع مادي است» (6 شهريور 1392) به دولت توصيه مي کنند «مانند يک چشم بصير و يک نورافکن قوي و دائم، مراقب باشيد دستگاه تحت مديريت شما از وسوسه فساد، دور و در امان بماند». (6 شهريور 1392)

15. اهتمام ويژه به مقوله فرهنگ

در اهميت فرهنگ همين بس که گفته شود در انديشه متعالي مقام معظم رهبري اين مسأله حتي از اقتصاد که يکي از حوزه هاي حياتي هر جامعه اي مي باشد نيز مهمتر است چرا که در افکار و ديدگاه هاي دورانديشانه رهبر انقلاب؛ «فرهنگ به معناي هوايي است که ما تنفس مي کنيم. اگر اين هوا تميز باشد آثاري دارد و اگر کثيف باشد آثار ديگري دارد. فرهنگ يک کشور مانند هواست. اگر بخواهيم مصرف توليدات داخلي به معناي واقعي کلمه تحقق يابد، بايد فرهنگ توليد داخلي در ذهن مردم جا بيفتد». (اول فروردين 1393)

بنابراين اهميت دادن به اين مقوله که ساخت جامعه اسلامي مبتني بر آن مي باشد، بايد يکي از ويژگي هاي مهمي باشد که دولت اسلامي بايد آن را در خود متبلور سازد.

16. نظارت بر عملکرد زيرمجموعه ها

دولت مجموعه بزرگي است که ميليون ها کارمند دارد. فقدان نظارت دقيق بر اين مجموعه مي تواند معضلات بسياري براي مردم بيافريند و نيز صحت و پيشرفت کار در مجموعه دولت را کند سازد. لذا نظارت بر عملکرد دستگاه ها و مديران و زير مجموعه هاي دولتي يکي ديگر از خصوصيات دولت در جامعه اسلامي از منظر رهبر انقلاب مي باشد. در حقيقت نظارت بر عملکرد زير مجموعه ها از طريق دستگاه هاي قدرتمند نظارتي نه تنها موجب تسريع در رسيدگي به امور ملت مي شود بلکه بيش از پيش نيز به ارتقاء سلامت اداري و بهبود امور نهادها و دستگاه هاي زيرمجموعه دولتي مي انجامد. در باره اهميت اين موضوع رهبر انقلاب مي فرمايند:

«من اصرار و تأكيد دارم كه شما دوستان عزيز كه مسؤلان بالا و مديران ارشد هستيد، مسأله‏ نظارت بر زيرمجموعه‏ خودتان را بسيار اهميت بدهيد. چشهاى بينا و بصير و باز شماست كه وقتى در دائره مسؤليت تان مي چرخد، مي تواند صحت كار و پيشرفت كار را تضمين كند. اگر چنانچه شما غفلت كرديد، ممكن است در همان بخشى كه غفلت كرده‏ايد نابسامانى انجام بگيرد». (2 شهريور 1387)

17. مسؤليت پذيري

مسؤليت پذيري و پاسخگويي يکي ديگر از شاخصه هاي دولت اسلامي مطلوب از نظر رهبر فرزانه انقلاب مي باشد. در اين مورد نيز معظم له بيان مي دارند: «مسؤليت پذيرى و پاسخگويى در هر بخشى كه ما هستيم، مسؤليت آن كارى كه بر عهده گرفته‏ايم، اين را بپذيريم. زيرمجموعه، زيرمجموعه ماست، احساس مسؤليت كنيم. در هر نقطه‏اى مسؤليت تعريف‏شده‏اى وجود دارد، آن مسؤليت را بايستى پذيرفت». (6 شهريور 1385)

18. فراجناحي بودن دولت و عبور آن از جناج بندي هاي سياسي

فراجناحي بودن دولت و پرهيز از ايجاد رويکردهاي دو قطبي در جامعه با شعارها و دعواهاي سياسي و در کنار آن عبور دولت از جناح بندي هاي سياسي، يکي ديگر از شاخصه هايي است که از منظر رهبر انقلاب، دولت در جامعه اي که به نام اسلام و مباني دين بنا شده است بايد از آن برخوردار باشد، چرا که دو قطبي کردن جامعه آن هم توسط دولت که مسؤل امور اجرايي کشور است نه تنها موجب هدر رفتن انرژي دولت مي شود بلکه به تشديد اختلافات داخلي و تشتت بيش از پيش آراء در جامعه و همچنين دل زدگي و خستگي مردم از دولت نيز مي انجامد.

در مورد اهميت توجه به اين مسأله رهبر انقلاب تأکيد دارند: « جناح بندي هاي سياسي اشکالي ندارد اما نبايد جامعه را به دو قطب تبديل کرد زيرا اين کار موجب دل زدگي و خستگي مردم و شکننده شدن محيط جامعه مي شود». (5 شهريور 1393) 

19. توجه به علم و دانش بخصوص اقتصاد دانش بنيان

توجه به علم و دانش که بهره مندي از آن که از نظر رهبر انقلاب وسيله رشد ملي، بشري و انساني و اوج گرفتن در محيط عام بشريت است، از خصوصيات ديگر دولت اسلامي مي باشد. اهميت علم و دانش به حدي است که از نظر معظم له جامعه بدون داشتن آن نخواهد توانست آرمان هاي خود را بالا بياورد. کما اينکه در انديشه هاي ايشان علم يکي از پيش شرط هاي مهمي است که «با داشتن آن مي توان آرمان ها، اهداف و خطوط و جاده ها روشن صراط مستقيم را که در اختيار جامعه اسلامي است مطرح نموده و افراد بيشتري را از بشريت به آن هدايت کرد». (6 شهريور 1385)

20. موضع گيري صريح و قاطع در قبال مسائل منطقه اي و بين المللي

موضع گيري صريح و قاطع در قبال مسائل منطقه اي و بين المللي و اينکه دولت که سياست خارجي کشور را مديريت و اداره مي کند، مشخصه ديگري است که دولت اسلامي بايد از آن برخوردار باشد، بگونه اي که در اين راه، مسير حق را پيموده و با جرأت و جسارت تمام رويکرد و مواضع خود را در قبال موضوعات و مسائلي که در منطقه و جهان بويژه جهان اسلام مي گذرد اعلام نمايد. چرا که اين مسأله همچنان که رهبر انقلاب نيز بر آن تأکيد دارند، «شاکله کلي نظام اسلامي و عقبه راهبردي نظام در ميان ملت ها را حفظ خواهد کرد». (5 شهريور 1393 در ديدار هيئت دولت بمناسبت هفته دولت)

21. ساده زيستي و اجتناب از تجمل گرايي

ساده زيستي و پرهيز از تجمل گرايي يکي ديگر از ويژگي هاي دولت اسلامي در انديشه هاي رهبر انقلاب است. توضيح اينکه دولتمردان عادل و مردمي بايد ساده زيست تجمل گريز باشند، زيرا تجمل گرايي دولت پيامدهاي متعددي اعم از افزايش مخارج دولتي، ايجاد فاصله و شکاف بين مردم و دولت، افزايش مشکلات طبقات مستضعف و مواردي از اين قبيل را در پي دارد که موجبات از هم گسيختگي جامعه را فراهم مي کند.

در اهميت وجود اين شاخصه در دولت اسلامي، رهبر انقلاب بيان مي دارند: «ساده زيستي چيز بسيار با ارزشي است. ما اگر بخواهيم تجمل و اشرافيگري و اسراف و زياده روي را که واقعاً بلاي بزرگي است، از جامعه مان ريشه کن کنيم، با حرف و گفتن نمي شود، که از يک طرف بگوييم و از طرف ديگر مردم نگاه کنند و ببينند عمل مان جور ديگر است! بايد عمل کنيم. عمل ما بايستي مؤيد و شاهد بر حرف هاي ما باشد تا اينکه اثر بکند». (2 شهريور 1387)

22. تعامل نظامند با نخبگان و انديشمندان

تعامل مستمر و تنگاتنگ با نخبگان و کساني که در حوزه هايي که مرتبط با کار دولت است، صاحب نظر و ايده مي باشند، شاخصه ديگر دولت اسلامي در انديشه هاي رهبر انقلاب مي باشد. بگونه اي که امير مؤمنان علي (ع) نيز در فرمان حکومتي به مالک است نيز خطاب مي دارند: «در آنچه کار شهرهايت را استوار دارد و نظمي را که مردم پيش از تو بر آن بوده اند برقرار مي سازد، با دانشمندان فراوان گفتگو کن و با حکيمان فراوان سخن در ميان نه».

در اين باره رهبر انقلاب نيز مي فرمانيد: «تعامل نظام مند با نخبگان و اهل نظر حتى مخالفين است؛ با اينها هم بايد تعامل كرد. نخبگان جامعه را نبايد فراموش كرد. من اعتقادم اين است كه بر طبق فرمايش مولاى متقيان، آن جايى كه بين خواست نخبگان و خواست مردم - عامه مردم - تعارض وجود دارد، خواست عامه مردم مقدم است؛ اين همانى است كه در نامه معروف حضرت و فرمان معروف حضرت به مالك اشتر، به اين معنا تصريح شده؛ اما هميشه از اين قبيل نيست. گاهى نخبگان نظرات اصلاحى‏اى دارند كه بايستى از اينها استفاده كرد. يعنى همچنانى كه گفته مي شود كه «همه چيز را همگان دانند»، «همه كار را هم همگان توانند»؛ واقعش اين جورى است. از نظرات و از نيرو و از كار همه نيروها استفاده بشود». (2 شهريور 1387)

23. سعه صدر در مواجه با انتقادات

انتقادات هميشه وارد نيستند، اما گاه در بردارنده اطلاعاتي هستند که شنيدن آن ها لازم است. از اين رو براي اينکه اطلاعات مفيد موجود در انتقادات را از دست نداد بهتر است به همه انتقادات گوش فرا داد. در مورد اهميت اين مقوله نيز که بايد به عنوان يکي از شاخصه هاي اصلي دولت اسلامي باشد رهبر انقلاب تأکيد دارند: « لزومي ندارد که انسان بخواهد به هر مطلب يا انتقادي، پاسخ دهد زيرا در برخي موارد سکوت بهتر است ضمن آنکه هر حرفي هم که بر ضد ما زده شود اينگونه نيست که حتماً در ذهن افراد جامعه تأثير بگذارد و مورد قبول قرار گيرد . . . انتقاد بايد باشد اما انتقاد بايد با لحن خوب و منصفانه باشد و هدف از آن نيز بي آبرويي و سبک کردن طرف مقابل نباشد که اين روش قطعاًَ غلط است . . . پاسخ به انتقادها هم بايد منطقي و با خونسردي داده شود». (5 شهريور 1393 در ديدار هيئت دولت بمناسبت هفته دولت)

 کلام آخر

شاخصه هاي دولت اسلامي به اندازه است که اگر بخواهيم همه آن ها را بيان کنيم، شايد ده ها شاخصه مهم ديگر را بتوان ذکر کرد که در بالا به مهمترين اين ويژگي ها که از نظر رهبر انقلاب در دولت اسلامي بايد تبلور داشته باشد اشاره شد.