علی موحد
براساس مصوبات و قوانین شورای حقوق بشر در قالب طرح یو پی آر وضعیت حقوق بشر در کشورها در دوره چهار ساله بررسی و مجموعه سؤالات و ابهامات مطرح در باب حقوق بشر در آن کشور طرح میشود و از آن کشور میخواهند تا به سؤالات پاسخ دهد. بر همین اساس نیز به جز در مواردی نظیر جنگ و یا بروز فاجعه انسانی و نسلکشی سراسری، بررسی پرونده کشورها در قالب نماینده ویژه، اقدامی کاملاً بیاساس و خارج از رویه شورای حقوق بشر است. بهرغم وجود چنین حقیقتی و در حالی که جمهوری اسلامی ایران همواره نقشی فعال در جلسات موسوم به یو پی آر داشته، تشکیل پرونده ویژه برای ایران امری خارج از قوانین شورا بوده و قابل پذیرش نیست. با وجود چنین حقیقتی احمد شهید که بین سالهای 2005 تا 2007 و 2008 تا 2010 وزیر خارجه مالدیو بوده است از سال 2011 بهعنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل در امر حقوق بشر ایران، منصوب شده و خارج از قوانین شورا هر از چند گاهی گزارشهایی را منتشر میکند. «احمد شهید» گزارشگر ویژه سازمان ملل، طی نشستی در نیویورک بار دیگر به تکرار ادعاهای خود در مورد وضعیت داخلی ایران پرداخت و تهران را به نقض حقوق بشر متهم کرد. وی گزارش تازهای را منتشر کرده که مانند دفعات گذشته مملو از اتهامات ثابتنشده علیه جمهوری اسلامی ایران است.
احمد شهید در حالی ادعاهای تکراری علیه جمهوری اسلامی را مطرح کرده که در باب رفتار وی نکات قابل توجهی مشهود است که سیاسیبودن این گزارش را آشکار میسازد. چند هفته قبل از گزارش وی، لیبرمن، وزیر خارجه صهیونیستها اعلام میکند گروه 1+5 نباید مسئله حقوق بشر و تروریسم ایران را نادیده بگیرد و باید در مذاکرات به آن پرداخته شود. وندی شرمن، نماینده آمریکا در گروه 1+5 نیز در کنگره میگوید مسئله حقوق بشر و تروریسم ایران همچنان باز است و تحریمهای آنها به قوت خود باقی میماند. دیوید کامرون، نخستوزیر انگلیس نیز در سازمان ملل اتهامات بیاساسی درباره حقوق بشر در ایران مطرح میسازد و خواستار رسیدگی به آن در مذاکرات میشود. پیش از گزارش احمد شهید، وزارت خارجه انگلیس در اقدامی مداخلهجویانه ایران را کشوری ناامن معرفی کرده و خواستار عدم سفر اتباع خود به ایران میشود.
مجموع این رفتارها و تبدیلشدن آنها به بندهایی از گزارش احمد شهید، سیاسیکاری و غیرحقیقیبودن این گزارش را آشکار میسازد؛ سیاسیکاری که هدف آن، واردسازی مسئله حقوق بشر به مذاکرات برای طولانیکردن مذاکرات هستهای و عدم پذیرش حقوق هستهای ایران و استمرار تحریمهاست. در باب رفتار احمد شهید این سؤال مطرح است که برگزاری جلسات ارائه گزارش از سوی گزارشگر به چه دلیل باید با میزبانی دولت کانادا و یا انجام ملاقات با مقامات کانادایی در اوتاوا یا نیویورک باشد؟ آیا اینچنین رفتارهایی منطبق با وظیفه اصلی گزارشگر است؟ نکته قابل توجه آنکه پیش از ارائه گزارش، پاور، نماینده آمریکا در سازمان ملل با وی دیدار داشته است. «جان برد»، وزیر امور خارجه کانادا و «لین یلیچ»، وزیر کشور نیز بعد از ارائه گزارش در مجلس کانادا با «احمد شهید» دیدار کردند و وی به قرائت گزارش خود پرداخت. کانادا در حالی در این قضیه دخالت میکند که به گزارش سازمان ملل بومیان این کشور که صدها هزار نفر هستند از کمترین حقوقی برخوردار نبوده و در بدترین شرایط به سر میبرند.
چهارشنبه هفتم آبان سیویکمین اعدام در آمریکا طی سال 2014 انجام شد اما واکنشی از سوی سازمان ملل و مدعیان حقوق بشر در غرب را در پی نداشت. جالب توجه آن است که آمریکا در حالی پروندهای سیاه در باب حقوق بشر دارد که «ادرویس»، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در بیانیهای تند از رئیسجمهور این کشور خواست در مذاکره با ایران به مسائل حقوق بشری نیز توجه کند. نکته مهم آنکه گزارش آقای گزارشگر با انتقادهای شدید جهانی همراه شده است چنانکه همزمان با ارائه گزارش وی کشورهایی چون روسیه، چین، ونزوئلا و کوبا در واکنش به این گزارش، آن را بیپایه و اساس خواندند و از نحوه گزارشنویسی وی انتقاد کردند. در مقابل، همانطور که انتظار میرفت، نمایندگان آمریکا، کانادا و اتحادیه اروپا به تمجید از گزارش شهید پرداختند.
به اذعان بسیاری از کشورها در اشکالات روشن متعددی به گزارش «احمد شهید» وارد است: تعیین این گزارشگر بهعنوان گزارشگر ویژه یک توجیه قابل توجهی نیاز دارد، به طور مثال در ایران چه اتفاقاتی میافتد که در سایر کشورها نیفتاده است؟ گزارشگر ویژه باید کاملاً بیطرف باشد و این طبق سه بند اساسی از دستورالعمل گزارشگر ویژه است؛ با این وجود وی با زیر پا گذاشتن این سه بند مکرر در قالب مصاحبههای تلویزیونی و بیانیه، علیه حکومت ایران سیاهنمایی و تبلیغات میکند. طرفداری «احمد شهید» از تروریسم و نامبردن از کسانی که در ایران مرتکب عملیات تروریستی شدهاند بهعنوان مدافعان حقوق بشر و توهین به احکام اسلام در گزارشهای وی مشهود است چنانکه وی حکم شرعی قصاص را جنایت مینامد. استدلالهای وی در موضوع نقض حقوق بشر مانند اشاره به تفاوت دستمزد میان مردان و زنان در ایران، موضوعی است که موارد مشابهی از آن در اروپا و آمریکا وجود دارد که نهادهای حقوق بشر بر آن چشم بستهاند. در باب حقوق زن و مرد در اروپا حقوق زنان و مردان تا 25 درصد متفاوت است. همچنین در شغلها و ردههای همسان و میان سیاهپوستان و سفیدپوستان این تفاوت وجود دارد. گزارشنویسی باید براساس شیوه غربالگری صورت گیرد، به این معنی که در کنار اتهامات، باید پاسخهای ایران نیز در گزارش گنجانده شود، در حالی که آقای گزارشگر بدون توجه به این مسئله، تمامی ادعاها را ثابتشده پنداشته و در گزارش قید میکند.