قاسم غفوری
بحرین از جمله کشورهای منطقه است که شاهد تحولات جدید و قابل تأملی بوده که نه تنها بر سرنوشت این کشور، بلکه میتواند بر کل منطقه تأثیرگذار باشد. محور این تحولات را زورآزمایی ملت و رژیم آلخلیفه در بسیج مردمی در حوزه سیاسی تشکیل میدهد. از سال 2011 که قیام مردم بحرین آغاز شد، محور اعتراضات مردمی در قالب تظاهرات خیابانی و نافرمانی مدنی تعریف میشد، بهگونهای که مردم با حضور گسترده در تجمعات اعتراضی، مخالفت خود را با ساختار حاکم بر کشورشان نشان میدادند.
در نقطه مقابل نیز، آلخلیفه با سرکوب و بازداشت و حتی کشتار معترضان به دنبال مقابله با حرکتهای مردمی بود که به اذعان نهادهای حقوق بشر، هزاران انسان بیگناه، قربانی این رفتارهای آلخلیفه شدند. نکته بسیار مهم در تحولات اخیر بحرین، آن است که از یکسو آلخلیفه با توصیه کشورهای غربی به سمت برگزاری انتخابات پارلمانی گام برداشت تا چنان وانمود کند که دموکراسی بر کشور حاکم است و هم مردم و هم مخالفان در ساختار کشور حضور دارند. این تصمیم در حالی گرفته شد که مردم بحرین با اشاره به عدم وجود جریانهای سیاسی مستقل و مردمی و نیز فضای خفقان حاکم بر کشور این انتخابات را غیردموکراتیک و صرفاً یک نمایش ظاهری دانستند و با آن مخالفت کردند. نتیجه این رویکرد نیز تحریم انتخابات بود. در نقطه مقابل، مردم و جریانهای انقلابی در وزنکشی سیاسی در برابر آلخلیفه، بر لزوم برگزاری یک همهپرسی آری یا نه به انتخابات تأکید کردند. این همهپرسی طی دو روز برگزار شد. آنچه در ورای انتخابات آلخلیفه و همهپرسی مردم به دست آمد، حضور گسترده مردم در همهپرسی و عدم مشارکت در انتخابات بود. بر اساس گزارشهای منتشر شده تنها 30 درصد مشارکت در انتخابات آلخلیفه بود که نیمی از آن را هم نظامیان و کارمندان دولت تشکیل میدادند که بهاجبار باید در انتخابات حضور مییافتند. بخش دیگری را نیز اتباع سایر کشورها تشکیل داده بودند که بر اساس طرح صهیونیستی تغییر ساختار جمعیتی، تابعیت بحرینی گرفته بودند. بخش معدودی نیز شهروندان عادی بحرین بودهاند. این امر در حالی صورت گرفته که آلخلیفه با سندسازی تلاش کرده تا میزان مشارکت پایین مردم را کمرنگ کند و چنان وانمود سازد که از یکسو همه جریانهای سیاسی در انتخابات حضور داشتهاند و از سوی دیگر، مردم پذیرنده سیاستهای آلخلیفه بودهاند.
در نقطه مقابل، در قالب همهپرسی مردمی، نشستی متفاوت از حاضران در انتخابات رقم خورد، بهگونهای که اکثر قاطع مردم بحرین بدون آنکه زور و تحمیلی بر آنها حاکم باشد، در همهپرسی حضور یافتند و به آری رأی دادند.
هیئت ملی و مستقل همهپرسی مردمی در بحرین تأکید کرد: کسانی که دارای تابعیت سیاسی هستند، حق مشارکت در این همهپرسی را ندارند. در برگه همهپرسی پرسشی به این مضمون آمده بود که «آیا حق تعیین سرنوشت خود با انتخاب یک نظام سیاسی جدید در بحرین تحت نظارت سازمان ملل را تأیید میکنید؟» که رأیکنندگان باید پاسخ آری یا خیر میدادند.
آری به عدم برگزاری انتخابات آلخلیفه و تأکید بر برگزاری انتخاباتی با محوریت نهادهای بینالمللی که در آن مردم واقعاً حق حضور و تعیین سرنوشت خود را داشته باشند.
مجموع نتایج همهپرسی مردم بحرین و انتخابات آلخلیفه، گواه این حقیقت مهم است که پس از گذشت نزدیک به چهار سال از قیام مردم بحرین، باوجود تمام ترفندها و سرکوبگریهای آلخلیفه، مردم این کشور از مسیر قیام منحرف نشدهاند و همچنان به راه انقلابی خود ادامه میدهند در حالی که همچنان مقابله مسالمتآمیز محور برنامههای آنها است. نکته مهم در این عرصه، نقش و جایگاه مرجعیت دینی است که با هدایت آگاهانه و مدبرانه، زمینهساز نهادینه شدن ابعاد قیام در میان مردم شده است.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، افزایش ظرفیتهای سیاسی و اجتماعی جریانهای مخالف استبداد آلخلیفه همچون جمعیت الوفاق است که توانست در کوتاهترین زمان، مردم را برای حضور در همهپرسی بسیج کند. این توانایی و نیز لبیک مردم به تحقق این طرح، نشانهای بر تغییر در ساختار اجتماعی مردم بحرین و حرکت آنها در مسیرهای نوین مقابله با رژیم استبدادی است. به عبارتی میتوان گفت مردم بحرین عرصهای جدید از قیام را آغاز کردهاند که در آینده، مرحلههای جدیدی از تحولات را در بحرین اجرایی خواهد ساخت. در طول سالهای اخیر مردم صرفاً در قالب تظاهرات و شعارهای انقلابی به مقابله با آلخلیفه میپرداختند، اما اکنون وارد عرصه عمل شدهاند و رأساً با برگزاری همهپرسی آن هم در روز انتخابات آلخلیفه، قدرت خویش را در عرصه سیاسی به نمایش میگذارند.