یمن؛ مطامع بازیگران خارجی و چالش‌های داخلی

سرویس خارجی: روند تحولات یمن این روزها با شتاب بیشتری دنبال می شود. در واقع اگر بخواهیم نیم نگاهی به تحولات یمن بیندازیم باید ریشه مشکلات این دو کشور را از دو بعد داخلی و خارجی بررسی کنیم.

در بخش داخلی سال‌ها زمامداری علی عبدالله صالح سبب شد که این کشور یکی از عقب مانده ترین کشورهای عربی لقب بگیرد. مردم یمن در مقایسه با کشورهای دیگر به ویژه همسایگان ثروتمند فقیر هستند و با مصائب اقتصادی بی شماری دست و پنجه نرم می کنند که دیکتاتوری عبدالله صالح و فساد دولتمردان نقش بسزایی در این موضوع داشته است .

آثار عقب ماندگی را حتی در پایتخت این کشور می توان به خوبی مشاهده کرد. بیکاری و تورم، شکاف طبقاتی، بافت قبیله‌ای و وجود رژیمی دیکتاتور همگی در عقب ماندگی یمن نقش داشته اند.

شمار زیادی از یمنی ها متقاضی کار در دیگر کشورها به ویژه همسایه نزدیک خود عربستان سعودی هستند و حاضرند با حداقل حقوق کار کنند.

از دلایل این ضعف اقتصادی مدرن می توان به فقدان زیر ساخت‌ها و شیوه سنتی گذران زندگی که عمدتا بر کشاورزی سنتی استوار است اشاره کرد.

این بافت جمعیتی سنتی و عمدتا قبیله ای سبب شده تا یمن همچنان همانند یک جامعه سنتی اداره شود و روند ملت سازی در آن شکل نگیرد .

تنش های مذهبی نیز در این موضوع بی تاثیر نبوده است. از سال ‌1962 که عبدالله سلال موفق شد با حمایت و تحریک جمال عبدالناصر مصری کودتایی را علیه امام محمد بدر، حکمران وقت یمن صورت دهد، تغییرات زیادی در معادلات طایفه‌ای و مذهبی این کشور صورت گرفته است.

درست از همین زمان است که تنش‌های دولت یمن با شیعیان که تا قبل از نظام جمهوری، کشور را اداره می‌کردند آغاز شد. در واقع یکی از مشکلات نگاه دولتمردان حاکم بر یمن این بوده که همواره شیعیان را تهدیدی برای حکومت خود می دانسته اند درحالی که آنها خواستار حقوقی برابر هستند.

همین مشکلات داخلی به ویژه اقتصادی سبب شد که در تابستان گذشته زمانی که که قیمت حامل‌های انرژی افزایش یافت مردم دست به اعتراضات گسترده بزنند.در این میان باید مشکلات امنیتی را نیز مورد توجه قرار دهیم به ویژه که حملات پهبادهای آمریکایی را از نظر دور نکنیم.

اما در بخش خارجی سعودی‌ها و آمریکایی ها با دخالت خود در تنش های این کشور نقش بسزایی داشته اند. سعودی ها که هرگز شیعیان را در همسایگی خود نمی‌توانند تحمل کنند از هیچ اقدامی علیه آنها دریغ نکرده اند ؛ آنها علاوه بر حمایت از قبایل سلفی همواره در امور داخلی یمن دخالت کرده اند. علاوه بر اختلافات ایدئولوژیک مهمترین دغدغه عربستان در خصوص یمن ناشی از مولفه های ژئوپلیتیک است.

یمن به لحاظ موقعیت ژئوپلیتیک دریای سرخ و تنگه باب المندب اهمیت ویژه و خاصی برای سعودی‌ها دارد.آمریکایی ها نیز در افزایش مصائب یمن نقش داشته‌اند. آنها علاوه بر دخالت در امور سیاسی و حمایت از دولتمردانی که مردم در نگاه آنها جایی نداشته اند به بهانه مبارزه با القاعده حملاتی به مناطق مختلف به ویژه در جنوب این کشور انجام می دهند و غیر نظامیان را قربانی می کنند.

همانطور که پیش از این گفته شد روند تحولات در یمن که با خیزش مردمی در اعتراض به قیمت‌های حامل های سوخت شروع شده بود ادامه پیدا کرد و در عرصه سیاسی توافق جامعی رخ نداد.در اوایل پاییز گذشته رئیس جمهور یمن پس از گذشت دو هفته از امضای توافقنامه صلح و مشارکت با مخالفان عوض بن‌مبارک را به عنوان نامزد نخست وزیری این کشور اعلام کرد اما جنبش انصارالله به عنوان رهبر مخالفان دولت صنعا مخالفت خود را با این اقدام رئیس جمهوری اعلام و تأکید کرد که تعیین بن مبارک تصمیمی کاملا خارجی است که در نهایت عبد ربه منصور هادی مجبور به تغییر تصمیم خود شد.

هنگامی که حوثی ها احساس کردند که عوض بن مبارک که رئیس دفتر رئیس جمهوری بود تحرکات مشکوکی را دنبال می کند وی را بازداشت کردند که این موضوع روند تحولات یمن را تسریع کرد.در این میان جنبش انصارالله با صدور بیانیه ای تاکید کرد اجرای بندهای کنفرانس گفتگوی ملی یمن با تخلفات خطرناکی درباره پیش نویس قانون اساسی و اقدامات هیات ملی نظارت بر اجرای مصوبات کنفرانس گفتگوی ملی روبروست.

این جنبش بر تسریع حل اختلافات در هیات ملی به ویژه سهمیه نمایندگی، همسو شدن شروط عضویت با سند ضمانت‌ها، حفظ اختیارات هیات، ماموریت و سازوکار فعالیت آن، غیر قانونی بودن اقدام این هیات در پذیرش پیش نویس قانون اساسی و همچنین مخالفت با مورد اشاره قرار گرفتن تقسیم یمن به شش منطقه در این پیش نویس تاکید کرد. جنبش انصارالله یمن با پیش نویس کنونی قانون اساسی مخالف است.

با خروج ماتئو توئلر سفیر آمریکا در یمن از این کشور و تشدید درگیری ها در صنعا به ویژه در اطراف کاخ ریاست جمهوری به نظر می رسد که این کشور طی روزهای آینده آبستن حوادث تازه‌ای باشد به ویژه که اگر واکنش سریع بان کی مون دبیر کل سازمان درباره ضرورت توقف درگیری ها در یمن و نشست شورای امنیت را مورد توجه قرار دهیم.

در این میان نکته ای که نباید از نظر دور داشت نقش برخی رسانه به ویژه العربیه است که به دنبال دامن زدن به بحران یمن است. به طور حتم سعودی ها از وضعیت یمن و حضور حوثی ها در صنعا راضی نیستند و از همین رو به همراه آمریکایی ها و با بهره برداری از ابزارهای بین المللی و نیز بهره‌گیری از گروه‌هایی مانند سلفی‌ها و برخی نظامیان وابسته به خود در صدد طراحی توطئه هستند که هوشیاری حوثی ها و گرفتار نشدن در دام‌هایی که برای آنها پهن شده است را می طلبد.

شکی نیست که سعودی ها از همه ابزارهای فشار برای ضربه زدن به نیروهای مردمی و حوثی ها استفاده خواهند کرد.

به هر حال تا زمانی که توسعه پایدار در یمن صورت نگیرد و مداخله جویی های غربی و سعودی‌ها قطع نشود بعید است که بتوان در یمن ثبات نسبی را انتظار داشت. از سویی ثبات سیاسی و امنیتی در یمن زمانی حاصل می‌شود که تمامی طیف‌های سیاسی به خواسته‌های مردم این کشور توجه کنند و راهکاری یمنی و نه دیکته شده از سوی خارجی‌ها(طرح موسوم به خلیج‌فارس که با مدیریت سعودی‌ها و حمایت آمریکایی اجرا شد و به روی کار آمدن عبد ربه منصور هادی منجر شد)را مورد توجه قرار دهند.

جریان‌های وابسته به برخی قدرت‌های منطقه‌ای و غربگرا به دنبال تغییرات مورد نظر اربابان خود که خواسته‌های مردم در آنها جایی ندارد، هستند موضوعی که با واکنش کمیته های نیروهای مردمی روبرو است. هم اکنون هجمه رسانه ای علیه کمیته‌های مردمی صورت گرفته است و سعی می‌شود که وجهه این کمیته ها مردمی را تخریب شود.

حسن هانی زاده کارشناس مسائل خاورمیانه درباره روند تحولات یمن گفت: شرایط یمن اکنون وارد مرحله حساسی شده است و برخی از بازیگران بحران داخلی یمن در تلاش برای برهم زدن اوضاع امنیتی این کشور هستند.

عربستان سعودی با چیدن مهره های نظامی وابسته به خود و سران قبایل مناطق تعز، مآرب، حضرموت و ابین تلاش می کند که در برابر حوثی ها صف آرایی جدیدی ایجاد کند. حضور مشکوک علی محسن الاحمر معروف به علی شیمیایی یمن(حملات شیمیایی به حوثی‌ها) به سبب سازمان دهی گارد ریاست جمهوری نشان می‌دهد که عربستان سعودی در صدد پیاده کردن طرح مصر در یمن است.

بنابر برخی گزارش ها قرار است ارتش یمن و گارد ریاست جمهوری در فرصت مناسب ضمن برکناری عبد ربه منصور هادی رئیس جمهوری یمن به سرکوب حوثی ها و قلع و قمع آنان بپردازند.

باتوجه به اینکه حرکت اخیر حوثی ها برای تصرف کاخ ریاست جمهوری از سوی کمیته های مردمی حمایت می شود لذا اکنون نوعی صف آرایی میان نیروهای داخلی یمن به وجود آمده است که این امر به بروز یک جنگ داخلی در کشور منجر خواهد شد.