تبيين ابعاد همدلي و همزباني دولت و ملت

پايگاه بصيرت،گروه سياسي/ شروع سال 94 با شعار مقام معظم رهبري مبني بر «دولت و ملّت، همدلي و هم‌زباني» رنگ و بوي ديگري به خود گرفت، معظم له در پيام نوروزي خود به مناسبت سال جديد فرمودند: هرچه بين ملّت و دولت صميميت، همکاري و همدلي بيشتري باشد، کارها بهتر پيش خواهد رفت.

درهمين راستا و براي تبيين هرچه بيشتر شعار سال 94 خبرنگار پايگاه بصيرت گفتگويي را با آقاي قاسم واثقي رئيس گروه فرهنگي مرکز راهبردي سپاه، محقق و نويسنده کتب اسلامي ترتيب داده است که شما را به خواندن آن دعوت مي‌کنيم.

* چه اقتضائات داخلي و خارجي سبب شد تا رهبر معظم انقلاب اسلامي سال جديد را با اين عنوان نامگذاري کند؟

آنچه امثال ما راجع به تبيين شعارسال عرض مي کنيم، يک حدس عالمانه است و تلاش ذهني است براي فهم مباني و زمينه هاي صدور اين شعار، چون اطلاع دقيق و اطمينان بخشي از نگاه و ذهن مبارک مقام معظم رهبري و آنچه که معظم له بر آنها احاطه و اشراف دارند، نداريم. بدون ترديد، تعيين شعار سال از سوي حضرت ايشان مبتني است بر شناختي که از شرايط محيطي جمهوري اسلامي و محيط انقلاب اسلامي دارند و بر اساس اين شناخت و تحليل روند شرايط محيطي، در راستاي تحقق اهداف انقلاب اسلامي و سياست‌هاي کلان نظام جمهوري اسلامي، شعاري را براي سال مطرح مي­فرمايند.

 شعار سال خطاب به همه دستگاهها و مردم است، تا نقشه راه را به آنها نشان ‌دهند. معمولا شعارها، داراي هويت راهبرد است؛ يعني مسير، جهت و چگونگي حرکت را مشخص مي­کنند. همچنين ممکن است داراي هويت دکتريني باشد. يعني اصل يا اصولي هستند که بايد بر فعاليت‌هاي دستگاه‌هاي مختلف کشور و عمل مردم حاکم باشند. گاهي هم که شعارها، به لحاظ ترکيب الفاظ، مفصل‌تر و طولاني‌ترند، ممکن است هم داراي هويت راهبرد و هم داراي هويت دکترين با هم باشند.

به نظربنده تفاوتي بين شعار سال جاري و شعار سال‌هاي گذشته وجود دارد. اين تفاوت، از دو جهت «موضوع» و «صراحت» قابل بررسي است.

1. از جهت موضوع، معدل شعار سال‌هاي اخير، به ترتيب بر مسائل اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي تکيه داشت، اما ماهيت و جنس شعار سال جاري به نظر حقير «سياسي- اجتماعي» است.
2. در شعار سال‌هاي گذشته، نوعي صراحت و شفافيت در رويکرد و موضوع داشت، اما در شعار سال جاري، به نحوي ظرفيت قرائت پذيري، هم به لحاظ سطح (راهبردي، عملياتي و تاکتيکي) و هم به لحاظ موضوع (سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي) وجود دارد.

شعار سال جاري به لحاظ موضوع و رويکرد، عبارتي سهل و ممتنع است. يعني در نگاه ابتدايي ساده به نظر مي‌رسد، اما از پيچيدگي و دشواري خاصي برخوردار است. در سال‌هاي گذشته، در جمع‌ها و همنشيني‌هاي مختلف: فاميل، دوستان و همکاران، درباره شعار سال بحث و گفتگو، به فراواني در همان روزهاي نخستين سال، انجام مي­شد؛ اما در سال جاري، به همين دليل که عرض کردم، براي همه نوعي توقفِ همراه با تامل وجود دارد. البته به مرور فضاي ذهني باز تر خواهد شد.

حالا ديدگاه تعدادي از افراد را راجع به اين شعار، که در اين روزها شنيده شد، براي شما عرض مي‌کنم:

• حضرت آقا احساس کردند که بعضي از افراد ملت به دولت توهين مي‌کنند، چنان چه در دولت‌هاي قبل هم اين اتفاق افتاده بود. شعار سال جاري مي‌خواهد همه را دعوت به مراعات و احترام يکديگر کند.
• اين‌که دولت بر ملت مقدم شده به اين معني است که دولت بيشتر از همه به همدلي نياز دارد و ملت بايد اين همراهي و همدلي را داشته باشد.
• موضوع همدلي و همزباني دولت و ملت، نگاه به دورن کشور دارد و در رابطه با موضوع هسته‌اي است، که اگر در مذاکرات توافق حاصل نشد، بين دولت و ملت چالش پيش نيايد و حرکت و پيشرفت کشور متوقف نشود.
• در بخش خصوصي و ميان مردم ظرفيت بالايي در اقتصاد مقاومتي وجود دارد که استفاده نشده است. شعار امسال، دولت را دعوت کرده تا براي استفاده از بخش خصوصي در اقتصاد مقاومتي، توجه و اقدام موثر داشته باشد.
• ملت براي رونق اقتصادي بايد کالاهاي مورد نياز خود را از توليدات داخلي تهيه کند و دولت نيز بايد براي ارتقاي کيفيت توليدات داخلي و ايجاد رفاه براي مردم تلاش کند. اين گونه است که دولت و ملت با هم همدلي و همزباني خواهند داشت.
• برخي هم معتقدند با توجه به اين‌که در سال جاري انتخابات مجلس را داريم، همدلي و همزباني اين است که مجلسي همراه دولت انتخاب شود و مردم، نمايندگاني را به مجلس بفرستند که با دولت همراه باشد!

بايد مراقبت کرد شعار سال جاري به دليل سهل و ممتنع بودن و قرائت پذيري متفاوت آن، مورد سوءاستفاده قرار نگيرد. چون شعار امسال به لحاظ تحليل پذيري فراگير و متنوع، مي‌تواند مورد بهره برداري صنفي، قشري، جناحي و گروهي قرار گيرد، که بايد ازهر نوع سوءاستفاده و انحراف مراقبت کرد. مثل اين که گفته شود: «مذاکرات هسته­اي هر نتيجه اي داشته باشد، ملت همدلي و همزباني کند.» يا گفته شود: «در انتخاباتي که امسال داريم، ملت همدلي و همراهي کند و يک مجلس مورد نظر دولت را شکل دهد.»! معيار اين است که شعار همدلي و همزباني بايد براي حفظ، تحکيم و پيشرفت جمهوري انقلاب اسلامي ايران باشد و مسير حرکت نظام را هموار کند. شعار سال بايد موانع را از مسير ايفاي نقش تاريخي جمهوري اسلامي ايران در داخل و خارج بردارد و نبايد جناحي، سازماني، قشري و حزبي به اين شعار نگاه شود.

اينکه بنده عرض مي کنم شعار سال داراي يک رويکرد و هويت «سياسي – اجتماعي» است، معنايش اين است که تحليل خاص و متناسبي از محيط انقلاب اسلامي در ذهنم وجود دارد، که راهبرد يا دکترين ناشي از آن تحليل، مي­شود شعار سال: «دولت و ملت؛ همدلي و همزباني». در شعار سال جاري به دليل رويکرد سياسي – اجتماعي آن و  کارکرد به ويژه امنيتي آن، لزوماً  يک لايه‌هاي «پنهان» و يک لايه هاي«آشکار» در آن وجود دارد. اين طبيعتِ موضوعات سياسي است. براي همين است که سياست را به کوه يخ تشبيه مي­کنند.

اقتضائات داخلي و خارجي و شرايطي که از فعاليت ها و نيات دشمن وجود دارد، ما را به ايجاد آمادگي هاي لازم براي مقابله با تهديدات داخلي و خارجي بر مي­انگيزيند، که از جمله آن آمادگي ها، همدلي و همزباني ميان دولت و ملت است.

امروز جمهوري اسلامي ايران به عنوان نماد اسلام و فرهنگ مقاومت، در مقابل استکبار جهاني به عنوان نماد کفر ايستاده است. ممکن است دشمن فعاليت‌ها و توطئه­هايي در عرصه‌هاي نظامي، اقتصادي و اجتماعي داشته باشد، که آن را عاملي براي جلب توجه مردم و تأثيرگذاري بر آنها و تحريک آنها عليه مسئولان کشور و نظام جمهوري اسلامي ايران قرار دهد، تا مردم از مقاومت و ايستادگي براي رسيدن به آرمانهاي خود دست بردارند و حتي با پيش بيني شديدتر شدن اين واگرايي و شکاف، مخاصمه و منازعه اي ميان ملت و دولتمردان شکل گيرد. محمل دشمن براي شکل دهي و اعمال آن توطئه، ممکن است همين مذاکرات هسته اي باشد؛ و يا تحريم ها باشد و يا يک تحرک نظامي محدود باشد. اينجاست که شعار همدلي و همزباني دولت و ملت مطرح شده است.

به اين فراز هاي بيانات رهبر معظم انقلاب در حرم رضوي توجه فرماييد:

«دشمنان ما صريحاً مي­گويند که هدفشان از فشارهاي اقتصادي، يک هدف سياسي است. هدف آنها اين است که مردم ايران را در مقابل نظام قرار بدهند.»

«مي­خواهند اين امنيتي که در کشور ما هست را ... به دست مردم از بين ببرند و مردم را وادار کنند به بر هم زدن امنيت؛ و حرکات اعتراض آميز را در کشور شروع کنند؛ دارند تحريک مي­کنند، دارند کار مي­کنند.»

«وقتي يک چنين چالشي در کشور وجود دارد، همه نيروها بايد در کنار هم قرار بگيرند و با هم کار کنند.»

به همين دليل به نظر مي­آيد که مقصود از «دولت» در شعار 94، فراتر و وسيع تر از قوه مجريه باشد. اينها بخش هاي پنهان شعار امسال است.

اما تحليل ديگر، نقش عمق بخشي اين شعار است. اگر در دوره­اي و زمانه­اي، هيچ تهديدي هم وجود نداشته باشد، بايد قابليت­هاي جمهوري اسلامي و انقلاب اسلامي را به لحاظ علمي، فکري و ايماني فربه کنيم.

انقلاب اسلامي هويتي دارد که يک پايه آن بر دوش مردم است. ما بايد توجه داشته باشيم که نقش و جايگاه مردم و جلب اعتماد آنان در نظام جمهوري اسلامي که بر اساس مردم سالاري ديني است، چه وزني دارد. شعار همزباني و همدلي دولت و ملت، به معني عمق‌بخشي حکومت در يکي از پايه‌هاي سه‌گانه و استراتژيک جمهوري اسلامي است، که با توجه به  اقتضائات داخلي بايد تقويت، تحکيم و تثبيت شود.

صدق و اخلاص مسئولان و کارگزاران جمهوري اسلامي، در اين اعتمادسازي بسيار مهم است.اين که مردم بدانند و باور کنند که مسئولان قصد درست کردن دنيا و آخرت آنها را دارند و اين مجاهدت لازم دارد.در اين اعتماد سازي بايد به چالش‌هاي پيش رو توجه داشته باشيم. زيرا دشمن تلاش مي‌کند به بهانه‌هاي مختلف مانع تحقق مضمون اين شعار شود.

بايد توجه کنيم که هيچ يک از شعارهاي سال به لحاظ کارکرد، محدود و منحصر به يک سال خاص نيست. اين‌که شعاري براي يک سال خاص مطرح  مي‌شود، به اين دليل است که نقطه کانوني آن موضوع در آن سال است. به ويژه در حوزه مقابله با تهديدات و عمق بخشي به انقلاب اسلامي در داخل. بنابراين، اين موضوع براي سال هاي متمادي مورد توجه است، اما براي سال جاري وضعيت استراتژيک دارد.

* منظور از همدلي چيست؟ همزباني بر چه نکته اي تاکيد دارد؟

در ارتباط ميان افراد براي حرکت و مشارکت در موضوعات مختلف يک عرصه دروني وجود دارد که شامل «هم فکري» و «هم دلي» مي­شود. يعني هماهنگي در حوزه هاي «ذهن» و «دل». يک عرصه بيروني هم وجود دارد که شامل «همگامي» و «هم زباني» مي­شود. يعني هماهنگي در حوزه عمل و سخن.

در شعار امسال، همدلي نماد هماهنگي هاي باطني است و همزباني نماد هماهنگي هاي بيروني است. قلمرو اين هم دلي و هم زباني، همه ميدان‌هايي است که پيشرفت کشور و تحقق عدالت و گسترش معنويت، به آن نياز دارند. پيشرفت و عدالت و معنويت، به هم افق شدن ديدگاه­ها و نگرش­ها، اشتراک در عواطف و اراده­ها و همگامي و همراهي مؤمنانه و عاشقانه و زباني مشترک در بيان آرمان­ها و اعلام مواضع انقلابي و ملي، از سوي دولتمردان و مردم شريف ايران نيازمند است. به نحوي که کسي از بيرون به اين صحنه نگاه مي­کند، گويا اينها همه، يک نفرند که با نگاه و عزم و موضع واحدي، به سوي مقصد مشخصي، در حال حرکت است.

* براي رسيدن به همدلي و همزباني، دولت بايد چه اقداماتي انجام دهد؟

دولت بايد «اعتماد سياسي» را در ميان آحاد مردم تقويت کند. اعتمادسازي بايد مبتني بر ارزش هاي مقبول و مطلوب مردم باشد. اين بايد در رفتار دولت نشان داده شود. صدا و سيما در اين مورد نقش حساس و مهمي دارد. صدا و سيما، بايد تلاش کند تا اعتماد مردم را هم نسبت به اين دستگاه هم نسبت به ساير نهادها و دستگاه هاي مربوط به نظام، تقويت کند.

غير از حوزه رفتاري، در حوزه هاي ساختاري و نظاماتي هم اقدامات لازم است انجام شود، که شرح آن مفصل خواهد شد.

* در مسير همدلي و همزباني وظايف ملت چيست؟

اگر ما تهديدها و ضرورت‌هاي توسعه و تعميق انقلاب اسلامي را به اندازه و موقع براي مردم بيان کنيم و از اين طريق شناخت و بينش آنها را تقويت کنيم، اين مي‌تواند به همدلي و همزباني ميان دولت و ملت کمک کند.

مشارکت مردم در برداشتن بار از دوش دولت، نقش مهمي دارد. مردم شريف ايران همواره عزم خودشان را براي کمک به دولت و نظام اعلام کردند. ما از نقش حمايتي مردم و نيز از نقش هدايتي مردم، کم استفاده کرديم. اين سبب عدم اعتماد سياسي مي‌شود. دولتمردان (به معناي عام آن يعني مسئولان و کارگزاران نظام) بايد زمينه چنين مشارکت، حمايت و هدايتي را فراهم کنند.

* نسبت ميان امر به معروف و نهي از منکر و نقد و پرسشگري و پاسخگويي را با همدلي و همزباني چگونه بايد تعريف نمود؟

در تحقق هدف سياسي اين شعار، که «عمق بخشي به اعتماد سياسي مردم» در داخل و «مقابله با تهديد خارجي» است، امر به معر��ف و نهي از منکر نقش بسيار زيادي دارد. اگر معروف ها و منکرهاي سياسي و اجتماعي و فرهنگي، که حضرت آقا در سخنراني شان مطرح فرمودند مورد توجه قرار بگيرد، مسير همدلي و همزباني مثبت و مؤثر ميان دولت و مردم روشن­تر و هموار مي­شود. ممکن است برخي تصور کنند که با وجود شعار همدلي و همزباني، نبايد نقد صورت گيرد، در حالي که نقد سبب شناسايي و رفع موانع از مقابله با تهديدات و عمق بخشي اعتماد سياسي مي­شود.

* موانع همدلي و همزباني را چه مي‌دانيد؟

عدم درک مشترک از منافع و مضار ملي، ضعف شرح صدر، تنگ نظري، حزب بازي، منافع شخصي را بر منافع ملي ترجيح دادن و غفلت از دشمن، از جمله مهمترين موانع همدلي و همزباني به حساب مي‌آيند.

* براي آنکه اين راهبرد در حد شعار باقي نماند و بصورت عيني تجلي و نهادينه گردد، چه اقداماتي بايد انجام داد؟

1. بايد حکمت‌ راهبردي آن براي مردم و دولتمردان تبيين شود.
2. همچنين بايد اصلاح و بهبود ساختاري و نظاماتي در تعامل بيشتر مردم با همه دستگاههاي اداره کننده کشور به وجود آيد.
3. ارتقاء و توسعه فرهنگ سازماني و رفتار و منش دولتمردان مبتني بر فرهنگ اسلامي هم بسيار مهم و تعيين کننده است.

* نشانه‌هاي عملياتي شدن اين شعار چيست؟ به واقع اگر چه نشانه‌هايي در جامعه تجلي يابد مي‌توان گفت که اين شعار محقق شده است؟

1-    توسعه سهم و نقش مردم در حوزه هاي مختلف اداره کشور به ويژه در عرصه­هاي اقتصادي و فرهنگ.

2-    اجرايي شدن اصل هشتم قانون اساسي در موضوع امر به معروف و نهي از منکر.

3-    موضع واحد و قاطع در برابر تهديدات دشمن و ناکام گذاشتن آنان در ايجاد شکاف و شقاق.

4-    توسعه مصرف کالاهاي داخل و کاهش واردات کالاهاي مصرفي.

* تحقق اين شعار چه دستاوردهايي براي ملت و دولت به همراه خواهد داشت؟

دستاوردهاي فراواني دارد از جمله:

1. امنيت و آرامش اجتماعي و ناکام گذاشتن کساني که در صدد ايجاد اخلال در نظم و اختلال اجتماعي در اين کشور هستند.
2. دستاوردهاي اقتصادي: اگر توليد کننده کيفيت توليد خود را بالا ببرد و مصرف کننده نيز آنچه را که در داخل توليد مي شود مصرف کند، رونق اقتصادي اتفاق خواهد افتاد.
3. صيانت کشور از دست اندازي دشمن.
4. گسترش و تعميق وحدت ملي و انسجام اجتماعي.

* سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در راستاي تحقق شعار سال چه وظايفي بر عهده دارد؟

سپاه تمثيلي از کشور است. هر آنچه درباره کشور و نظام گفتيم، درباره سپاه هم مصداق دارد. رسالت و مأموريت سپاه در پاسداري از انقلاب اسلامي، به معناي غيرمحافظه ­کارانه آن، با هر دو دليل پايه اي براي شعار امسال، يعني مقابله با تهديدات و عمق بخشي به انقلاب اسلامي، ارتباط وثيق دارد. سپاه در حوزه‌هاي مردم ياري، بصيرت افزايي و الگو سازي، از طريق شبکه عظيم و گسترده بسيج، نقش مهمي را مي­تواند ايفا کند. از سوي ديگر تمثيل دولت و ملت در روابط ميان آحاد پاسداران با فرماندهان و مديران، بايد مبتني بر برادري و خيرخواهي و درک مشترک از رسالت و مأموريت‌هاي خطير پاسداري از انقلاب اسلامي باشد.

تهيه و تنظيم: سيد محمد مشکوة الممالک