اربکان انتقادهایی به «اردوغان» داشت

*‌ راه نجم الدین اربکان که بنیانگذار احزاب اسلام گرا در ترکیه است، اکنون و پس از گذشت ۳ سال از درگذشت وی چگونه ادامه می یابد؟

**‌ مرحوم اربکان در سال ۱۹۶۹ حرکت های اسلامی درون ترکیه را، که  پس از سال ۱۹۰۸ و خلع سلطنت سلطان عبدالحمید عثمانی دچار توقف شده بود، احیا کرده بود. به همین دلیل می توان وی را به عنوان پدر حرکت های اسلامی ترکیه قبول کرد. راهی که نجم الدین اربکان آن را پایه گذاری کرد، همچنان در ترکیه ادامه دارد. به طور مثال اشخاصی که زمانی شاگرد وی بودند و پس از مدتی از حزب وی جدا شدند، اکنون در ترکیه اداره امور کشور را به دست گرفته اند. از جمله نخست وزیر ترکیه رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه احمد داوود اوغلو و رئیس جمهور سابق ترکیه عبدالله گل. اما دیدگاههای نجم الدین اربکان، امروزه به طور مستقیم توسط حزب سعادت ترکیه پیگیری می شود و فعالیت های وی در خصوص امور سیاسی، امور جوانان و امور تشکلهای  اسلامی اروپایی توسط این حزب ادامه دارد. در همین راستا، افکار اربکان که بر اساس قرآن کریم و احادیث است، با گذر زمان چیزی از ارزش خود گم نکرده است. به همین دلیل می توان گفت افکار و اندیشه های اربکان همچنان در ترکیه با قدرت به مسیر خود ادامه می دهد.

* نجم الدین اربکان در طول حیات سیاسی حزب عدالت و توسعه، گاهی انتقاداتی نسبت به این حزب و رجب طیب اردوغان مطرح کرده بود. محور اصلی این انتقادات چه بود؟

**‌ اصلی ترین انتقاد مرحوم اربکان از دولت اردوغان، تلاش این دولت برای عضویت در اتحادیه اروپا بود. مرحوم اربکان، تمدن اسلامی را برتر از تمامی دیگر تمدن ها می دانست و به همین دلیل به نادرستی عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا و تبدیل شدن به قسمتی از تمدن غرب  اعتقاد داشت. از سویی دیگر، شاهد اشغال کشورهای اسلامی به واسطه ناتو هستیم. مرحوم اربکان، همواره از عضویت ترکیه در ناتو انتقاد می کرد و اعتقاد داشت ترکیه به جای عضویت در گروهی که عمدتا از سربازهای مسیحی تشکیل شده است، باید در راستای وحدت اسلامی حرکت کرده و برای تشکیل یک گروه مسلمان مشابه ناتو پیش قدم باشد. اربکان، همواره در این خصوص نسبت به اردوغان که در اشغال افغانستان و عراق نقش فعالی داشت، انتقاداتی ایراد می کرد.

موضوع دیگر انتقادات اربکان، بدهی های ترکیه به سازمانهای بین المللی بود. بدهی های ترکیه به سازمانهایی مانند صندوق بین المللی پول، در دوره ای مشخص به شدت افزیش یافت. اربکان معتقد بود بدهی های خارجی باعث تضعیف دولت ترکیه و در نهایت سرنگونی این کشور خواهد شد.

‌*‌ بسیاری دلیل اصلی قدرت گرفتن حکومت اردوغان را، ضعیف شدن تقکر سکولار در ترکیه می دانند. این موضوع چقدر صحت دارد؟

**‌ این موضوع صحیح است. سکولار ها و لائیک ها، دیگر همانند گذشته در ترکیه قدرت ندارند. اما اکنون احزاب لیبرال بیش از پیش در اداره کشور جا دارند. روی کار آمدن اردوغان، باعث تضعیف تفکرهای سکولار و لائیک در ترکیه شد، ولی در صورتی که اردوغان قدرت را در دست نمی گرفت هم، تاثیر تفکرهای لائیک و سکولار بر روی جامعه ترکیه از بین رفته بود. به عبارتی دیگر، در ترکیه قدرت سکولار ها و لائیک ها تحت هر شرایطی  رو به افول بود و اردوغان تنها وسیله ای برای این امر شد.

‌*‌ وضعیت احزاب اسلامگرا در انتخابات آینده مجلس ترکیه چگونه ارزیابی می کنید؟

**‌ در پاسخ این سئوال ابتدا باید بگویم که تمامی افرادی که تحت عنوان اسلامگرا فعالیت دارند، زیر سقف تنها یک حزب سیاسی جمع نمی شوند. اگر بخواهیم در مورد اسلامگرایی صحبت کنیم، قبل از حزب عدالت توسعه، باید به حزب سعادت اشاره کنیم. حزب سعادت، در این دوره از انتخابات نسبت به گذشته آرای بیشتری کسب می کند. البته با توجه به آمارگیری های انجام شده حدس می زنیم که حزب عدالت و توسعه که حزبی اسلامی به حساب می آید، همچنان اکثریت آرای انتخابات را به دست آورد.

نکته مهم، توجه به مسلمانان، به جای توجه به احزاب اسلامگرا است. مسلمانان داخل ترکیه، باید برای تشکیل وحدت اسلامی پیشقدم باشند و در این راستا، تعداد افرادی که از هر حزب وارد مجلس می شود اهمیت چندانی ندارد.

‌* اگر مرحوم اربکان اکنون زنده بود و مسئولیت حکومت ترکیه را بر عهده داشت، چه فعالیت هایی را در اولویت امور قرار می داد؟

**‌ اگر اربکان اکنون زنده بود، فعالیت هایی کاملا متفاوت با فعالیت های اردوغان انجام می داد. وی در وهله اول فعالیت های گروهD۸  را پیگیری می کرد و به مرحله اجرا می رساند. دوم، وی در دوران نخست وزیری خود، ترکیه را به استقلال اقتصادی رسانده بود و قطعا سیاست های خود را ادامه می داد. سوم، ناتو را از حضور ترکیه محروم می کرد. چهارم تلاش مضاعفی برای تشکیل وحدت اسلامی کرده و فعالیت های ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا را متوقف می ساخت.

همچنین معتقدم وی برای بازگشتن صلح به خاورمیانه تلاش بسیاری می کرد. وی در طول جنگ ایران و عراق و همچنین جنگ خلیج فارس نیز فعالیت های بسیاری در این خصوص داشت.