سیاست خارجی ریاض در تحولات منطقه

سیاست خارجی پادشاهی سعودی در تحولات منطقه از دیگر کشورها تاثیر گذارتر است. با همکاری سعودی دولت اخوان‌المسلمین در مصر سرنگون شد تا دولت السیسی بر روی کار بیاید.

به گزارش «ایسنا»، اما سازهای دولت سیسی و ادعاهای او در خصوص نحوه همکاری با شورای همکاری خلیج فارس خیلی خوشایند پادشاهی سعودی نمی‌آید. مصر در عهد سیسی به دنبال کسب قدرت سنتی مصر در میان کشورهای عربی است به رغم این که خود درگیر جنگ با تروریسم در سینا است. سیسی، اخوان‌المسلمین و جنبش حماس را به انزوایی سیاسی و امنیتی برده است تا خیال سعودی را از این بابت‌ها راحت کند اما سعودی بهایی بیشتر از این به خاطر حمایت مالی‌اش از قاهره می‌خواهد از جمله آن که قاهره، ترکیه را به هم پیمانی احتمالی سعودی – ترکیه بپذیرد.

داستان مخالفت شورای همکاری خلیج فارس با ادعای قاهره مبنی بر دخالت قطر در عملیات تروریستی و سپس صدور بیانیه حمایت از مصر از سوی این شورا نمونه بارزی از ناخرسندی ریاض از برخی تصرفات دولت سیسی است. دیدار ملک سلمان، پادشاه سعودی با اردوغان هم زمان با سفر سیسی به ریاض گواه روشنی است که سعودی خواستار پایان درگیری آنکارا و قاهره است تا از این هم پیمانی در مقابل ایران استفاده کند.

با آن که سیسی و اردوغان ادعا کرده‌اند هم زمانی سفرشان به ریاض تصادفی بوده اما هیچ کسی این ادعا را نپذیرفته و همه کارشناسان سیاسی منطقه اجماع دارند که با مشارکت پادشاه جدید سعودی دیدارهای سه جانبه‌ای بین ملک سلمان بن عبدالعزیز، اردوغان و سیسی برگزار شده است زیرا پادشاهی سعودی در تلاش است تا از ظرفیت‌های ترکیه در منطقه به خصوص در تحولات سوریه برای برهم زدن معادلات به نفع خود استفاده کند.

برخی معتقدند سعودی در صورت عدم پذیرش درخواستهای ریاض از سوی قاهره این احتمال وجود دارد که پادشاهی سعودی به سوی تفاهمی با اخوان‌المسلمین پیش رود که خروجی آن حکمیت سعودی بر اندیشه‌های اخوانی باشد تا در حداقل تقدیرات سیاست‌های مستقل قاهره در برابر ریاض را کاهش دهد و یا خنثی کند. سعودی‌ها بر این باورند که اعطای چک‌های سفید به قاهره به سر آمده و دولت کنونی مصر باید التزام‌های بیشتری در مقابل ریاض عهده‌دار شود.

سعودی پس از تحولات یمن احساس سرخوردگی شدید می‌کند و سیاست‌های عجولانه‌ای اتخاذ کرده است که ممکن است طرح گفتگوهای ملی در این کشور را به سوی جنگ داخلی شمال و جنوب یمن سوق دهد. انتقال سفارت سعودی به عدن و حمایت از هادی منصور"رئیس جمهور مستعفی یمن" دلیل روشنی بر این امر است اما این پایان ماجرا نیست زیرا در صورت بروز چنین تراژدی آنگاه سعودی باید شاهد جنگی علیه خود از مناطق جنوبی یمن باشد که مخالف سعودی هستند زیرا بر خلاف نگاه سعودی‌ها، جریانات مسلح یمنی در این مناطق وجود دارند که به شکل سنتی مخالف پادشاهی سعودی هستند و ممکن است در صورت بروز جنگ احتمالی با انصارالله علیه سعودی دست به ائتلاف سیاسی و نظامی بزنند.

پادشاهی سعودی در سوریه نیز تاکنون نتوانسته به اهداف خود برسد. همه ائتلاف‌های سیاسی مخالف نظام سوریه که مورد حمایت ریاض هستند در میان افزایش نفوذ گروه‌های تکفیری فاقد تاثیر میدانی در معادلات سوریه شده‌اند و این در حالی است که از میان جامعه سعودی موسسات و جریاناتی هستند که به شکل مستقیم از گروه‌های تکفیری سوریه حمایت می‌کنند. تاکنون چندین بار سعودی در سیاست‌های خویش مبنی بر سقوط نظام سوریه دچار بازنگری شده تا سریعترین راه حل را برای سقوط نظام اتخاذ کند اما هر بار این راه‌ها به بن بست رسیده است و پادشاه پیشین سعودی ملک عبدالله به رغم خصومتهای عمیق با بشار اسد اما نتوانست شاهد سقوط دولت اسد شود.

سیاست خارجی و نظامی سعودی اکنون چشم به طرح آمریکا در مسلح ساختن نیروهای موسوم به معتدل ضد نظام سوریه دوخته است که در اردن و ترکیه در حال آموزش هستند و برخی اظهارات مقام‌های نظامی آمریکا دال بر آن است که پنتاگون بی‌میل نیست در کنار این نیروهای به اصطلاح معتدل وارد ریسک بالای دخالت نظامی در سوریه و ایجاد منطقه حائل و پرواز ممنوع بشود.

پادشاهی سعودی در عراق نیز در سایه تولد داعش ارکان اساسی نفوذ خویش در این کشور را از دست داد و در حالی که تصور می‌کرد پس از سقوط موصل می‌تواند از ره آورد آن، نفوذ خویش در بغداد را به دست آورده و فشارهای مضاعفی را بر ایران تحمیل کند اما سیر حوادث از دست ریاض خارج و با ورود ائتلاف بین‌المللی علیه داعش به رهبری آمریکا، ریاض همه درب‌های سیاست مستقیم خویش در عراق را از دست داد.

در لبنان نیز تلاش‌های سعودی برای انزوای حزب‌الله با شکست مواجه شده است و نیروهای مورد حمایت سعودی در این کشور مجبور شده‌اند تا با حزب‌الله به پای میز مذاکره بنشینند. سمیر جعجع، کاندیدای مورد حمایت سعودی برای ریاست جمهوری لبنان با بن بست جدی مواجه شده و با اعتقاد راسخ می‌توان گفت که در سایه تحولات موجود او هرگز راهی به کاخ ریاست جمهوری لبنان پیدا نخواهد کرد.

از همه این‌ها گذشته هنوز هم این تصور در سعودی وجود دارد که ممکن است آمریکایی‌ها به دنبال رفورمی سیاسی در این کشور باشند که طبقه حاکمه کنونی را به کنار زده و نسلی جدید از سعودی‌ها را به قدرت سیاسی برسانند. نگرانی سعودی‌ها این است که پس از هرگونه توافق هسته‌ای ایران با 1+5 ممکن است آمریکایی‌ها فراغ بال بیشتری برای کلید خوردن چنین معادله‌ای را پیدا کنند.

پادشاهی سعودی که در ابتدای بحران سوریه در هم پیمانی آشکاری با آنکارا علیه دمشق بود اما با حمایت دولت ترکیه از اخوان المسلمین مصر و سوریه، هم پیمانی خود را به شدت متزلزل دید، اکنون در آغاز راهی جدید با ترکیه در کنار مصر و شورای همکاری خلیج فارس و به دنبال ترتیباتی جدید در روابط با ترکیه است.