هراس غرب از بازگشت به معرکه لیبی

سرویس خارجی: دولت قاهره تصور می‌کرد پس از اینکه قدرت‌های غربی به وی اجازه بمباران پایگاه‌های داعش در شهر درنه را دادند، به زودی با درخواست تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی برای مقابله با داعش در لیبی موافقت خواهند کرد، اما غرب با این درخواست موافقت نکرد و حل مسالمت آمیز مساله میان طرف‌های درگیر در لیبی را ترجیح داد.

پایگاه‌ خبری العهد لبنان در تحلیلی به بررسی علت اصلی رد درخواست مصر از سوی غرب پرداخته و در این باره نوشته است: پس از اینکه 21 مسیحی مصری به دست داعش سر بریده شدند، مصر تلاش کرد کشورهای غربی را به تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی برای مقابله با این گروه تروریستی متمایل کند اما موفق نشد و هشدارهای مصر به کشورهای اروپایی نسبت به خطر داعش و جلب نظر آنان سودی نبخشید و در نهایت قاهره مجبور شد سقف خواسته‌های خود را پایین آورد و تنها به درخواست حمایت از دولت قانونی، لغو ممنوعیت تسلیحاتی ارتش لیبی و محاصره دریایی این کشور با هدف ممانعت از ورود سلاح به مناطق تحت نفوذ گروه‌های غیردولتی در لیبی اکتفا کند.

نفت لیبی منافع غرب را تحریک کرد

یوسف شرقاوی، کارشناس نظامی فلسطینی معتقد است، کشور لیبی به دلیل منابع نفتی گسترده‌ از موقعیت بسیار مهمی در منطقه برخوردار است و غرب در این اوضاع ، نمی‌خواهد هیچ شریک عربی در نفت لیبی داشته باشد. شرقاوی درباره جنایت قتل 21 مسیحی مصری به دست داعش آن را اقدامی مقدماتی برای ورود غرب به لیبی و اشغال این کشور و اجازه ندادن به کشورهای عربی برای دخالت در این امر دانست.

شرقاوی خلاصه سیاست کشورهای غربی را در این دانست که مصر را کشوری ضعیف قرار دهد و کم کم آن را به کشوری مثل سومالی تبدیل و تفکیک کند و در نهایت در سایه عربستان به حیات خود ادامه دهد.اگر استراتژی غرب در مقابل لیبی اینگونه است چرا با بمباران مصر علیه پایگاه‌های داعش لیبی موافقت کرد؟

این کارشناس فلسطینی این موافقت را سناریوی غربی برای پنهان کردن اتفاقات آینده توصیف کرد چرا که این بمباران با اجازه و دستور غرب صورت گرفت و مقدمه‌ای برای ورود غرب به لیبی بدون همراهی کشورهای عربی بود و خواهیم دید که پس از ورود غرب به لیبی، به زودی این کشور از غرب خواهد خواست برای حل بحران وارد این کشور شود.

براساس این سناریو در می‌یابیم چرا جامعه بین‌الملل با ارسال سلاح به لیبی موافقت نکرد. غرب می‌خواهد دولت لیبی در دفاع از خود ناتوان باشد و برای اجرای این طرح خود عامدانه قصد گسترش آشوب در لیبی و تقسیم این کشور به قبیله‌های مخالف با یکدیگر را دارد تا در نهایت لیبی از غرب بخواهد برای حل بحران به وجود آمده وارد عمل شود.

لیبی با داشتن 1200 کیلومتر ساحل و دشت‌های وسیع در اطراف آن و به دلیل منابع نفتی و موقعیت استراتژیک در منطقه برای غرب اهمیت زیادی دارد. اگر طرح استعمارگرانه غرب طبق نظر شرقاوی تحقق یابد و کشورهای عربی منطقه به ویژه در شمال آفریقا ضعیف شوند، یک نگاه غرب به سوی منابع نفتی الجزایر و نگاه دیگر آن به سوی تونس خواهد بود که در جنوب اروپا واقع شده است. در واقع کل کشورهای مغرب عربی در آفریقا موقعیتی استراتژیک برای غرب خواهند بود .

بحران لیبی زیر ذره‌بین غرب

یک تفاوت اساسی اینجا وجود دارد و آن این است که ایتالیا برای فرماندهی ائتلاف بین‌المللی ضد داعش در لیبی اعلام آمادگی کرده است. در تفسیر این اقدام ایتالیا می‌توان گفت که در طول تاریخ، لیبی مستعمره ایتالیا بوده است و ایتالیا بر این باور است که میراثی در این کشور دارد و اولویت در مورد این کشور با اوست .اگر وضعیت ایتالیا این گونه باشد، شتاب روسیه در اعلام آمادگی برای مشارکت در ائتلاف بین‌المللی ضد داعش در لیبی را چگونه می‌توان تفسیر کرد؟

روسیه در حال حاضر به خاطر قبول آغاز حملات بین‌المللی علیه نیروهای معمر قذافی در ابتدای انقلاب این کشور، عذاب وجدان دارد و بر این باور است که در لیبی و شمال آفریقا شکست خورده و می‌خواهد حضور خود در مصر و شمال آفریقا را تثبیت کند.از آنجایی که نمی‌توان مساله امنیت منطقه شمال آفریقا را از امنیت ملی اروپا جدا دانست، با افزایش درگیری قبایل لیبی برای به دست آوردن قدرت، بحران لیبی در حال حاضر زیر ذره‌بین قدرت‌های غربی است.

ولید عربید، تحلیلگر سیاسی و استاد روابط عمومی دانشگاه لبنان نیز معتقد است که پس از امضای توافقنامه خرید جنگنده‌های «رافائل» فرانسه از سوی مصر، غرب از دادن چراغ سبز به مصر برای انجام عملیات علیه تروریست‌های لیبی خودداری کرد. همچنین از نظر استراتژیک مخالفت غرب با تشکیل ائتلاف بین المللی با آینده لیبی در ارتباط است چرا که این کشور نفت اروپا را تامین می‌کند و از نظر جغرافیایی به سواحل اروپا نزدیک است.عربید در بررسی موضع‌گیری غرب معتقد است که جامعه بین‌الملل با نظارت مصر بر لیبی و اینکه بازیگر اصلی این میدان باشد، مخالف است زیرا می‌خواهد اقدامات مصر تحت نظر و کنترل خودش باشد.

به همین دلیل هم شورای امنیت با علم به اینکه دولت مورد تایید غرب در لیبی خواستار دخالت مصر در این کشور بود، دخالت مصر را رد کرد.البته غرب از موضع روسیه در اعلام آمادگی برای حضور در ائتلاف ضد تروریسم غافلگیر شد؛ به خصوص که این اعلام آمادگی روسیه پس از سفر ولادیمر پوتین، رئیس جمهوری این کشور به مصر بود. این موضع‌گیری روسیه، آمریکا را که میان بحران سوریه و عراق و بحران لیبی تفاوت قایل است، ناتوان کرد.این تحلیلگر لبنانی در ادامه به صورت خلاصه اظهار داشت،داعش که آلت دست غرب است، برای انجام وظیفه‌ای جدید به لیبی آماده است تا این کشور را در راستای اهداف غرب به دو یا سه منطقه تقسیم کند.

داعش رو به افول است

بحران لیبی به هر جایی که کشیده شود، راه‌اندازی داعش به سبک سازمان «بلک واتر» آمریکا و با حمایت عربستان و به ویژه بندر بن سلطان و با هدف تضعیف محور مقاومت و به صورت خاص این محور در سوریه بود. به همین دلیل هم زمانی که داعش عراق را اشغال کرد، این گروه تروریستی اعلام کرد که حلقه وصل میان عراق، ایران، سوریه و حزب الله را قطع کردیم.اما هدف از راه‌اندازی این گروه تروریستی هرچه که باشد، با آغاز شکست‌ها و ناکامی‌های داعش در عراق و سوریه ستاره آن رو به افول است و چه بسا غرب به همین دلیل تصمیم گرفته است که پیش از نابودی این گروه تروریستی، از آن در جای دیگری و به صورت مشخص در لیبی استفاده کند.

فعال‌ترین گروه‌‌های مسلح در مصر

پس از سرنگونی رژیم مبارک در مصر، خیلی زود قدرت یافتن و انتشار گروه‌های مسلح در شبه‌جزیره سینا به یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مناطق شمال مصر تبدیل شد.در پی انقلاب 25 ژانویه 2011 در مصر و رخدادهای امنیتی که این کشور با آن مواجه شد، دولت‌های پس از انقلاب بخشی از حاکمیت خود بر «شبه جزیره سینا» را از دست دادند.رهاورد چنین ضعفی فراهم شدن فعالیت و حضور مجدد گروه‌های تروریستی در شبه جزیره سینا بود، در حالی‌که طی دهه نود قرن گذشته حکومت وقت مصر نشان داد که موفق شده با انتشار و گسترش نفوذ گروه‌های مسلح تروریستی در این منطقه مقابله کند.

با سرنگونی حکومت اخوان المسلمین در سوم ژوئیه 2013 و برکناری «محمد مرسی»، رئیس جمهوری سابق مصر از قدرت درپی اقدام «عبد الفتاح السیسی» فعالیت گروه‌های مسلح تروریستی در شبه جزیره سینا وارد مرحله‌ای جدید شد که مشابه آن پیشتر در این منطقه مشاهده نشده بود و به این ترتیب حملاتی گسترده در این مناطق انجام شد که دستگاه نظامی مصر و نیروهای آن را نشانه گرفته بود.به این ترتیب عملیات‌ تروریستی گروه‌های مسلح در شبه جزیره سینا از این برهه زمانی به بعد رشد بی‌سابقه‌ای می‌یابد، علاوه بر اینکه در شیوه و خط مشی عملیاتی این گروه‌ها نیز تحول و تغییر مهمی رخ داده بود.

اما این تنها شبه جزیره سینا نبود که درگیر عملیات‌های تروریستی شده بود، بلکه این عملیات‌ها هر روز منطقه جدیدی را در عمق کشور هدف می‌گرفتند، تا کار به جایی کشید که وزیر کشور مصر در معرض یکی از این حملات قرار گرفت.بنابراین پدیده تروریسم و فعالیت گروه‌های تروریستی در مصر نشان داد که محدود به منطقه شبه جزیره سینا نیست، بلکه نقاط مختلف کشور را در برمی‌گیرد و این نشان از رشد پدیده تروریسم در مصر داشت. همانگونه که نمی‌توان براندازی حکومت اخوانی‌ها در مصر در سوم ژوئیه را تنها عامل رشد پدیده تروریسم و افزایش فعالیت‌های تروریستی در مصر بشمار آورد.

«اسلام یکن»، جوان تحصیل‌کرده و ورزشکار از طبقه متوسط جامعه مصر بود که وقتی با فوت ناگهانی دوستش مواجه شد، آن را پیامی از سوی خداوند تعبیر کرد تا از گناهان دنیوی دوری کند و روی به دین بیاورد .مدتی بعد دیگر نام و نشانی از یکن نبود تا اینکه 5 ماه بعد به عنوان مسئول آموزش نیروی جسمانی یکی از گروه‌های تروریستی فعال در مصر میان دوستانش ظاهر شد و دو ماه پس از آن وی را در صفوف «داعش» در سوریه یافتند.

آنچه برای دوستان اسلام یکن عجیب بود، اینکه پس از مدت کوتاهی یکی از دوستان یکن که به عنوان داور فوتبال فعالیت می‌کرد، نیز از چنین گروه‌های تروریستی سربرآورد.تحقیقات صورت گرفته در این امر که چه عواملی موجب تغییر دیدگاه این دو جوان مصری و پیوستن آنها به گروه‌های تروریستی افراط گرا شده است، نشان می‌دهد که شکل گیری یا تشدید عواملی مانند یاس، ناامیدی، سرخوردگی، بیکاری، سرکوب و خشم که اغلب جوانان مصری با آن مواجه هستند، آنها را از افرادی میانه‌رو به جوانانی تندرو تبدیل می‌کند.

اوضاع سخت اقتصادی و احساس جدید بیگانه دانستن حکومت‌های سیاسی در کنار وجود ناامنی بویژه در میان جوانان و بر باد رفتن رویاهای آنها، ناتوانی در برقراری توازن بین احساسات و حقایق حاکم بر جامعه موجب شده است، جوانان مصری راه رهایی و نجات خود از مشکلات را در پیوستن به گروه‌های تروریستی افراط گرا از جمله داعش بیابند.

در این بین نمی‌توان ارائه تفسیرهای نادرست از دین یا داشتن چنین تفسیرهایی را در گرایش جوانان مصری به افراط گرایی نادیده گرفت، به گونه‌ای که تحقیقات نشان داده بسیاری از جوانان مصری پیوسته به گروه‌های تروریستی تندرو نام و نشانی در دنیای سیاست نداشتند یا درپی کسب شهرت سیاسی و قدرت نبودند، بلکه بالعکس کاملا از این عرصه دور بوده‌اند و تنها دین و البته تفسیرها و برداشت‌های نادرست از آن موجب گرایش آنها به این گروه‌ها شده است.گروهک تروریستی موسوم به جماعت «انصار بیت‌المقدس» مهم‌ترین و سازمان‌‌یافته‌ترین گروه مسلح فعال در شمال مصر و بخصوص صحرای سینا به شمار می‌آید که از زمان شکل‌گیری تاکنون حملات متعددی در این منطقه انجام داده است.

گروه تروریستی موسوم به «انصار بیت المقدس» به نام «مجاهدان بیت المقدس» نیز معروف است و مهمترین مناطق فعالیت آن به طور سنتی مناطق شمال صحرای سینا است.اگرچه این گروه اعلام کرده است که عملیات‌هایش علیه رژیم صهیونیستی است، اما تاکنون مسئولیت عملیات‌های تروریستی که در قاهره و دو استان الدقهلیه و اسماعیلیه رخ داده را برعهده گرفته است و به همین دلیل این اعتقاد وجود دارد که دارای شاخه‌هایی در تمامی نقاط مصر است.

براساس گزارش‌های اطلاعاتی این اعتقاد وجود دارد که این گروه حدود 1000 عضو دارد که اغلب آنها دارای سوابق فعالیت در گروه‌های تکفیری دیگر هستند.به همین دلیل این جماعت از جمله گروه‌های قوی و قدرتمند فعال در مصر است که دارای سازماندهی بسیار بالایی است و بر این اساس این باور وجود دارد که سلاح‌های پیشرفته‌ای مانند سیستم‌های پدافند هوایی قابل حمل و آرپی‌جی و موشک‌های گراد در اختیاردارد.

سرکردگان گروه

- احمد سالم مبروک: مبروک یکی از قدیمی‌ترین تروریست‌های این گروه و سراسر منطقه است و سابقه‌ای قدیمی در اقدامات مسلحانه افراط گرانه دارد، به گونه‌ای که گفته شده است، وی دارای روابطی نزدیک با سازمان تروریستی القاعده و رهبر آن «ایمن الظواهری» است .

- ابراهیم محمد فریج ابو عیطه: ابو عطیه نیز از جمله رهبران برجسته جماعت انصار بیت المقدس است که بنابر اظهار ارتش مصر طی عملیات دسامبر 2013 ارتش مصر در صحرای سینا و علیه این گروه کشته شد.

- شادی المنیعی: حضور المنیعی در جماعت انصار بیت المقدس در مصر مورد بحث و مناقشه بود. دستگاه‌های امنیتی مصر مدعی بودند که المنیعی را طی عملیات آگوست 2014 در صحرای سینا به قتل رسانده‌اند و اینکه وی رهبر این گروه تروریستی تکفیری بوده است، اما جماعت این ادعای ارتش مصر مبنی بر کشته شدن المنیعی و اینکه وی رهبر این جماعت است، را رد کرده است.

- کمال علام: گزارش‌های موجود نشان می‌دهد، علام که یکی از رهبران جماعت انصار بیت المقدس به شمار می‌آید، طی عملیات ارتش مصر در ژانویه 2014 کشته شده است.