چگونه یمن از دست عربستان رفت؟

زمانی که پادشاهی آل‌سعود اوایل آوریل امسال بندر بن سلطان رئیس سازمان اطلاعات و امنیت عربستان سعودی را بر کنار کرد گمان می‌کرد که می‌تواند با تغییر وی شرایط میدانی در سوریه را تغییر داده و حکومت قانونی بشار اسد را سرنگون کند. به گزارش فردا، یوسف‌الادریسی جایگزین بندر بن‌سلطان بنا داشت تا با گسترش دامنه فعالیت گروه‌های تروریستی به خاک عراق و کاهش تمرکز محور مقاومت بر نبرد میدانی در سوریه آرزوی کنار زدن بشار اسد را محقق کند غافل از اینکه همپیمان قدیمی عربستان یعنی آمریکا حاضر نیست تا منطقه استراتژیک عراق و منابع نفتی این کشور را دو دستی تقدیم تروریست‌های تحت حمایت آل‌سعود کند. اوج اختلاف‌نظر آمریکا با عربستان در جای بروز کرد که داعش تصمیم گرفت تا منابع نفتی شمال عراق و مناطق خودمحتار کردنشین را به محدوده ماموریت خود پیوند بزند. اصرار داعش به این موضوع که چندان با اهداف منطقه‌ای آمریکا سازگار نبود باعث شد تا کنترل تروریست خود ساخته از طریق حملات هوایی محدود صورت گیرد اما شکاف‌ها بین تروریست‌ها و سرویس‌های جاسوسی غربی – عربی سرعت بیشتری گرفت تا جایی که تا تقابل منافع دو طرف سبب شد تا طرح دوم یعنی حضور نظامی به بهانه نابودی تروریست‌ها در دستور کار قرار بگیرد.

هر چند طرف آمریکایی تمایل زیادی به ایجاد زمینه‌های لازم‌ را برای حضور فیزیکی در عراق داشت اما عربستان تا حدودی مجبور شد تا با همراهی با منافع آمریکا آبروی از دست رفته ناشی از برآورد غلط از تحولات میدانی در سوریه و عراق را جبران نماید. تشکیل دولت جدید در عراق و پیروزی‌های مدیانی ارتش این کشور از دیگر ضربات سنگینی بود که آل سعود در جبهه مقابله با هلال شیعی و محور مقاومت در منطقه متحمل شد اما آنچه که بیش از همه این موارد دولت عربستان را در موضع ضعف و انفعال قرار داد از دست رفتن حکومت دست نشانده و تحت سیطره ریاض در یمن بود. مقامات ریاض که هرگز تصور نمی‌کردند دولت دست‌نشانده یمن با حمایت نظامی، امنیتی و سیاسی عربستان سقوط کند سرانجام در کمال نا باوری شاهد تسلیم دولت این کشور در قبال خواست انقلابیون یمنی و قدرت گرفتن انصارالله یعنی جنبش شیعی مخالف عربستان در یمن بودند. کلیت تحولات نشان می‌دهد که عملکرد دولت عربستان نه تنها به تضعیف جایگاه ایران نیانجامید بلکه گفتمان مقاومت در منطقه را تقویت کرد. چرا که در هر سه محور عراق، سوریه و یمن با وجود آنکه مردم این کشورها رنج و سختی زیادی را از قبل خیانت حکام منطقه‌ای تحمل کردند اما تحول چشمگیری در راستای منافع کشور متحجر عربی و کشورهای ذینفع غربی در منطقه حاصل نشد.

هر چند حضور فیزیکی آمریکا در عراق نتیجه مقابله نمایشی با داعش است اما ملت‌های منطقه مواضع متناقض عربستان، قطر و آمریکا را در مقابل حضور تروریست‌ها در خاک سوریه فراموش نمی‌کنند و این موضوع در درازمدت عواقب سنگینی را در جهت کمرنگ کردن جایگاه این کشورها در منطقه بر جای خواهد گذاشت. کلمه‌ای کلیدی در صحبت‌های وزیر خارجه عربستان در دیدار با محمدجواد ضریف نشان از اذعان مقامات سعودی به غلط بودن شیوه در پیش گرفته توسط این کشور در قبال تحولات منطقه است. در این دیدار سعودالفیصل می‌گوید کشورش بر اهمیت و حساسیت شرایط کنونی و فرصت‌های مقابله با تهدیدات اشراف داشته و باید با دوری از اشتباهات گذشته، با این خطر با موفقیت مقابله کرد.

همچنین اظهارات متناقض مقامات آمریکایی درباره حضور ایران در ائتلاف ضد داعش نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها مانند گذشته عربستان را شریک مطمئنی در قبال تحولات منطقه نمی‌دانند و از سوی دیگر وجود اختلاف سلیقه بین ایران و غرب و همچنین حفظ پرستیژ سیاسی آمریکا به دیپلمات‌های این کشور اجازه نمی‌دهد تا به نیاز آمریکا بر جایگزین کردن ایران به جای شرکای در حال افول آمریکا در منطقه اذعان نماید یکی از دلایل کناره‌گیری ترکیه از ائتلاف بر ضد داعش با وجود همراهی با آمریکا در مقابله با دولت سوریه در سال گذشته مشاهده بی‌ثمر ماندن تبعیت از غرب و کاهش قدرت منطقه‌ای عربستان بعنوان شریک استراتژیک آمریکا است.

ترکها تلاش می‌کنند تا با مخالفت و موضع‌گیری در قبال برخی اقدامات آمریکا و رژیم‌صهیونیستی در منطقه خود را تا حدودی طلایه‌دار گفتمان استقلال رویه در منطقه نشان دهند. ثمره چهار سال تقلای عربستان برای کنار زدن اسد در سوریه و اثرگذاری بر روند جایگزین شدن دیکتاتور‌های منطقه‌ای با تفکرات انقلابی ضد آمریکایی چیزی جز افول قدرت عربستان در منطقه نبوده است تا جایی که برخی احتمال می‌دهند که حتی دولت عربستان در آینده با تغییر و تحولات جدی و حتی انقلاب ضد حکومت دیکتاتوری خاندان آل سعود و روبرو شود. ناصر قندیل تحلیلگر مسائل راهبردی در روزنامه لبنانی الانباء می‌نویسد: عربستان سعودی یمن را از دست داد و این آغازی بر آن چیزی است که در تمام منطقه خلیج فارس از آن می‌ترسد از دست دادن یمن به معنای خلیج‌فارس بدون نفت است. بدون یمن، از خلیج‌فارس تنها نفتش باقی می‌ماند و در مرحله بعد نوبت به بحرین می‌رسد.