آب ‌خوش ‌ظریف، ‌حال ‌خوش منتقدان

ظریف چه گفت؟

محمد جواد ظریف با همان لبخند همیشگی پشت تریبون قرار گرفت و بعد از تبریک عید سعید فطر نطق خود را اینگونه آغاز کرد: یک هفته پیش در چنین روزی توافقی تاریخی بین ایران و شش کشور به ظاهر قدرتمند دنیا به سرانجام رسید؛ توافقی که مورد توجه گسترده جهانیان قرار گرفت. وی همچنین خطاب به ملت بزرگ ایران گفت: فرزندان شما در این مذاکرات برای شش کشور به ظاهر قدرتمند دنیا و نماینده عالی اتحادیه اروپا روشن کردند که هیچ‌کس هرگز نباید ایرانی را تهدید کند. ظریف در میان صحبتهای خود بر این نکته تاکید کرد که مذاکره می‌کنیم اما باج نمی‌دهیم. مهمترین نکاتی که ظریف در برابر نمایندگان ملت به آن اشاره کرد از این قرار بود:

ـ در برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام ستانده‌های جمهوری اس��امی ایران عبارت بود از: حفظ عزت و اقتدار جمهوری اسلامی ایران، تثبیت برنامه هسته‌ای به ویژه غنی‌سازی و رآکتور آب سنگین و فردو و شناسایی بین‌المللی آنها، رفع تحریم‌ها و پایان دادن به شش قطعنامه که تحت فصل هفتم منشور ملل متحد.

ـ بزرگترین دستاورد ما مهر تأیید شورای امنیت بر غنی‌سازی در ایران است که اصولاً چنین امری در تاریخ 60-70 ساله شورای امنیت بی‌سابقه است.

ـ شورای امنیت نه تنها برنامه هسته‌ای ایران از جمله غنی‌سازی را به عنوان یک برنامه مشروع و قانونی پذیرفت بلکه همه کشورها را تشویق کرد که برای توسعه آن با ایران همکاری کنند. از آن مهم‌تر این‌که حتی آینده برنامه غنی‌سازی ایران را نیز به رسمیت شناخت.

 برنامه غنی‌سازی ایران بدون حتی یک روز توقف ادامه می‌یابد.

ـ ما هیچ‌گاه ادعا نکرده و نمی‌کنیم که برنامه جامع اقدام مشترک کاملا به نفع ایران است.

ـ امروز در دنیا هیچ کس نمی‌گوید که جمهوری اسلامی ایران تسلیم شده، اگر صحبت از تسلیم است، تسلیم قدرت‌های بزرگ در برابر خواست این مردم بزرگ و دلاور است.

ـ تحریم‌های اقتصادی و مالی در حوزه‌های بانکی، مالی، نفتی، گازی، پتروشیمی، تجاری، بیمه و حمل و نقل که به بهانه برنامه هسته‌ای توسط اتحادیه اروپا و آمریکا وضع شده در ابتدای توافق به طور کامل لغو و متوقف می‌شود. تحریم تحصیل دانشجویان ایرانی در ارتباط با رشته‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای نیز به طور کامل لغو خواهد شد.

ـ برای اولین بار پس از سه دهه تحریم ممنوعیت خرید هواپیماهای مسافربری مرتفع شده و امکان بازسازی ناوگان هوایی کشور فراهم خواهد شد.

ـ ده‌ها میلیارد دلار از درآمد‌های نفتی و سایر درآمدهای ایران که در خارج از کشور مسدود شده است به خزانه این مرز و بوم بازخواهد گشت.

ـ محدودیت فروش نفت ایران منتفی می‌شود.

ـ بانک مرکزی، کشتیرانی ، شرکت ملی نفت، شرکت ملی نفتکش، ایران ایر و سایر نهادهای بانکی و مالی و در مجموع حدود 800 شخصیت حقیقی و حقوقی ایرانی با توافق هسته‌ای از شمول تحریم‌ها خارج خواهد شد.

ـ قطعنامه شورای امنیت امروز کشورها را به همکاری با ایران تشویق می‌کند و نیروگاه‌های هسته‌ای و تولید سوخت هسته‌ای تحقیق و توسعه روی فناوری‌های پیشرفته‌ هسته‌ای و بسیاری از حوزه‌های دیگر حوزه‌های همکاری با ایران اعلام شده است.

ـ بر اساس برجام روز گذشته (دوشنبه) از سوی سازمان ملل کلیه تحریم‌های شورای امنیت لغو شد و تنها برخی محدودیت‌ها به جای ممنوعیت‌های شدید قبلی طی یک سند ضمیمه قطعنامه که از سوی 1+5 صادر شده است اعمال شد که علاوه بر ناچیز بودن، حتی جزئی از توافق ما با 1+5 به حساب نمی‌آید.

ـ تحریم شدید تسلیحاتی ایران لغو و با برخی محدودیت‌ها جایگزین شد به نحوی که امکان واردات و صادرات اقلام دفاعی به صورت موردی فراهم می‌شود و این مورد نیز منحصر به ضمیمه قطعنامه است و رعایت نکردن آن تاثیری بر پایبندی بر برجام نخواهد داشت و این محدودیت‌ها نیز پس از 5 سال به طور کامل لغو می‌شود.

ـ شاخصه‌ یک توافق خوب رعایت خطوط قرمز و چارچوب‌های اصلی ترسیم شده از سوی رهبری است و تیم مذاکره کننده مفتخر است در طول دو سال گذشته همواره رعایت این چارچوب‌ها را در سرلوحه کار خود داشته است.

ـ پذیرش غنی سازی در ایران و حفظ ماهیت آب سنگین اراک و عدم تعطیلی هیچ یک از تاسیسات و عدم نظارت بر سیستم‌های تسلیحاتی ایران و عدم ورود به موضوعات غیر هسته‌ای، لغو فوری تحریم‌ها، لغو تحریم‌های قطعنامه‌ای شورای امنیت و بسیاری دیگر از موارد از جمله خط قرمزهای ترسیمی و محقق شده در توافق هسته‌ای بود.

ـ همان گونه که قبلا در حضور رهبری عرض شد در حد توان تمامی این خط قرمزها رعایت شده است.

ـ پیش از شروع اقدامات ایران و قبل از هر گونه اقدام از سوی کشورمان طرف‌های آمریکایی و اروپایی تحریم‌های خود را قانونا و رسما و کتبا لغو یا متوقف خواهند کرد و اثر بخشی این اقدامات هم همزمان با اثربخشی اقدامات ایران صورت خواهد گرفت

ـ ایران نیز اقدامات متناظری را برای راستی آزمایی رفع تحریم‌های طرف مقابل در روند مشورت با آنها برای لغو تحریم‌ها انجام خواهد داد و اصل تناظر حتی در زمان‌بندی لغو کامل و نهایی تحریم‌ها توسط کنگره و ارائه پروتکل الحاقی به مجلس شورای اسلامی جهت بررسی و تصویب نیز رعایت شده است.

ـ برای حصول اطمینان از صحت عملکرد آژانس در موضوع موارد اختلافی گذشته که به غلط به آن پی‌ام‌دی می‌گویند جدول زمان‌بندی اجرای توافق به گونه‌ای طراحی شده است که قبل از کسب اطمینان لازم هیچ اقدامی در حوزه هسته‌ای توسط ایران انجام نخواهد شد.

ـ رفع محدودیت‌های موشکی موکول به گزارش محتوایی آژانس نخواهد بود.

ـ تاکید بر خط قرمز مقام معظم رهبری مبنی بر این که محدودیت غنی سازی به ویژه تحقیق و توسعه می‌باید زیر 10سال باشد، همانطور که در متن برجام مشاهده می‌شود دوره 8 ساله برای محدودیت برنامه غنی سازی و تحقیق و توسعه صراحتا ذکر شده است.

ـ پیشرفت سانتریفیوژها مراحل منطقی توسعه خود را ادامه خواهد داد.

ـ دو مورد که با سروصداهای زیاد به عنوان دوره‌های 20 و 25 ساله از سوی کاخ سفید مطرح می‌شوند محدودیت نیستند بلکه صرفا اقدامات شفافیت ساز مانند نظارت در معادن است.

ـ تاسیسات شش زنجیره سانتریفیوژ یعنی 1044ماشین سانتریفیوژ با کلیه زیرساخت‌ها در فردو باقی خواهند ماند.

ـ درباره خط قرمزها پیرامون سایت هسته‌ای اراک نیز می‌توان گفت به لطف الهی تمامی خط قرمزها به طور کامل رعایت شده است.

ـ ماهیت آب سنگین اراک در جریان مدرن‌سازی کاملا حفظ می‌شود و طراحی مفهومی راکتور جدید توسط دانشمندانمان صورت گرفته و ضمیمه توافق شده است.

ـ در ضمیمه‌5 صریحا قید شده هر اقدامی برای خروج قلب راکتور پس از انجام توافق بین ایران و چین و دیگر اعضای علاقمند گروه 1+5 صورت خواهد گرفت تا این نگرانی مقام معظم رهبری نیز مد نظر قرار گیرد.

ـ با مقاومت فرزندان ایران در تیم مذاکرات هسته‌ای طرف مقابل خواسته‌های خود برای برنامه‌ موشکی و تست‌های تسلیحاتی در مورد نظارت و راستی‌آزمایی در برنامه موشکی و تست‌های تسلیحاتی به طور کامل کنار گذاشته شد.

ـ به صراحت برجام، بین مفاد قطعنامه و برجام تفکیک قائل شده و قطعنامه را جزئی از برجام نمی‌داند و لذا نقض احتمالی قطعنامه را نقض برجام محسوب نمی‌کند. این بدان معنی است همچنان که رهبری فرموده‌اند تمام قابلیت‌های دفاعی و حریم امنیت کشور حفظ خواهد شد.

ـ قطعنامه 2231 دارای یک نقشه کامل از ابتدا تا انتها است، این آخرین قطعنامه شورای امنیت در خصوص موضوع هسته‌ای ایران خواهد بود.

ـ خواهش می‌کنم به تلاش‌ها و دست و پا زدنهای برخی کشورها برای جلوه دادن شکل دیگری از این وضعیت توجه نکنید. چراکه قطعنامه صریح است و نامه‌ها بی‌ارزش.

ـ  بازگشت‌پذیری صرفا در قطعنامه مطرح نشده و موضوع بازگشت‌پذیری یکی از موضوعات برجام است که در دو صفحه آخر آن آمده و یک وضعیت دو طرفه است که ایران به همان میزان از آن می‌تواند بهره‌مند شود و از نگرانی‌هایش بکاهد.

صالحی یار مذاکرات

وقتی ظریف داشت از توافق و تلاش تیم مذاکره کننده برای احقاق حقوق ملت می‌گفت صالحی را فراموش نکرد و تشکر ویژه خود را متوجه او کرد. علی‌اکبر صالحی روز گذشته دوش به دوش ظریف وارد بهارستان شد تا او نیز در زمینه مسائل فنی مذاکرات به نمایندگان گزارش دهد. صالحی بعد از ظریف پشت تریبون رفت و سخنان خودش را با ذکر یاد شهدای هسته‌ای آغاز کرد. او گفت : به عنوان کسی که 44 سال است در این صنعت است و 38 سال به عنوان هیات علمی دانشگاه شریف حضور دارم، مطرح می‌کنم که تعاملات جهانی به گونه‌ای پیش می‌رود که به نفع ماست و برای اولین بار یک کشور در حال توسعه در جایگاه و در برابر کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است. رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به تلاش های غرب برای متوقف کردن فعالیت های هسته‌ای ایران اظهار داشت : آنها پیش از این می‌گفتند که ایران حق غنی‌سازی ندارد و در قطعنامه‌های شورای امنیت نیز گفتند باید فعالیت غنی‌سازی ایران تعطیل شود ولی اینک هزاران ماشین می‌چرخد و غنی‌سازی می‌کند و این 7-8 سال زمان مهمی نیست، چراکه در این مدت ماشین‌ها را تعویض می‌کنیم تا به آن یک میلیون «سو»ی لازم در زمان خود دست یابیم.

صالحی در بخش دیگری از سخنان خود گفت : تا به امروز تمام تلاش ما این بوده که فناوری هسته‌ای خود را تثبیت کنیم و در این راه کسی نیز به ما کمک نمی‌کرد و ما می‌بایست به اتکای دانشمندان خود این مهم را محقق می‌کردیم. بنابراین شاید به لحاظ اقتصادی اقدامات صورت گرفته از نظر اقتصادانان موجه نباشد، اما با توجه به شرایط ما و با توجه به این نیاز که ما می‌بایست فناوری خود را تثبیت می‌کردیم ناگزیر بود. نکته‌ای که در میان سخنان صالحی قابل توجه بود آن بود که وزیر  سابق امور خارجه معتقد بود گام وین بلندتر از لوزان بود

صحن در مشت لاریجانی

تمام پیش بینی ها حاکی از آن بود که با توجه به مخالفت های عده‌ای در مجلس با تیم مذاکره کننده حضور ظریف و یاران او برای ارائه گزارش چندان بدون حاشیه نباید باشد و قطعا این جلسه نیز مانند جلسات قبلی با حواشی همراه است. اما مهمترین نکته‌ای که به چشم خورد ریاست علی لاریجانی و تلاش او برای حفظ آرامش مجلس بود به گونه‌ای که از ابتدای حضور اعضای تیم مذاکره کننده تا پایان خروج آنها هیچ مساله‌ای رخ نداد. حتی لاریجانی بر خلاف روال گذشته پرسش از ظریف و صالحی را نیز خود به عهده گرفت و به نمایندگی از نمایندگان سوالات را مطرح کرد.

پرسش و پاسخ لاریجانی

محمد جواد ظریف در پاسخ به سوال علی لاریجانی مبنی بر اینکه اگر می‌گوییم فلان مطلب در برجام نیست و در قطعنامه آمده و نقض آن هم نقض برجام نیست چه معنایی می‌تواند داشته باشد،‌گفت: اصلاً قطعنامه جدید هیچ سازوکار تنبیهی ندارد، تنها سازوکار بازگشت تحریم‌های گذشته طی روند طولانی 60 روزه، اختلافات برای موارد برجام است که باید از سوی کمیسیون مشترک شروع شود. وی درباره برگشت پذیری تحریم‌های سازمان ملل گفت: تحریم‌ها برنمی‌گردد؛ البته ما بعد از 30 روز می‌توانیم از تعهداتمان برگردیم.  هنگامی که لاریجانی از لغو تحریم ها و مشروط نشدنش به گزارش آژانس پرسید ظریف پاسخ گفت: ما گزارشی داریم که آژانس باید قضاوت کند و مثلا بگوید فعالیت اعلام نشده در ایران نیست؛ که رهبری به این مورد اشاره کردند و فرمودند اگر آژانس بخواهد این کار را بکند زمان زیادی طول خواهد کشید و ممکن است چنین چیزی محقق نشود.وی ادامه داد: برای همین ما این شرط را به طور کامل برداشتیم؛ البته اگر آژانس زودتر به این نتیجه برسد، مدت محدودیت ها - نه مدت نظارت شورا - کاسته خواهد شد.

لاریجانی در ادامه طرح سوالات، گفت: یک سوال دیگر مطرح شده است که در بند 18 برجام گفته می‌شود سازمان ملل پس از تایید آژانس از تکالیفی که ایران انجام داده، تحریم ها را تعلیق می‌کند، معنای آن لغو است یا تعلیق؟ و ظریف در پاسخ گفت: اصلا تعلیق هیچ جا نیامده است؛ علی اکبر صالحی نیز بعد از صحبت های خود در پاسخ به سوال علی لاریجانی درباره خروج سوخت مصرفی کشور بنا بر برجام گفت: بنابر توافق ما می‌بایست سوخت موشک را از کشور خارج کنیم. ما حتی سوخت اراک را هم خارج خواهیم کرد؛ به شرطی که ضایعات آن را هم پس نگیریم و این کار کاملاً به نفع ماست. چراکه باید این ضایعات را ابتدا مدتی در استخرهای خاص قرار دهند و سپس در حفره‌هایی با عمق 5 کیلومتر دفن کنند. 

صالحی همچنین در پاسخ به سوال دیگری در خصوص محدودیت در بخش توسعه و تحقیق یادآور شد: برای ساخت یک سانتریفیوژ از ابتدای خلق فکری آن تا زمان رسیدن آن به تولید انبوه در کشورهای پیشرفته چیزی در حدود هشت سال زمان طی می‌شود و برای رساندن آن به کارآیی قابل اعتماد باید زنجیره‌هایی از آن را بسازیم و برای دست یافتن به قابلیت خود سانتریفیوژ تا زنجیره 19 و 20تایی می‌بایست چیزی بیشتر از 85 درصد شاخصه‌های مورد نیاز برای رساندن به تولید انبوه را استخراج کنیم و 15 درصد باقیمانده نیز باید در فرآیند پیچیده‌تر انجام گیرد، بنابراین ما با پذیرش محدودیت زمانی عملاً هیچ ضرری نخواهیم کرد.  صالحی همچنین در پاسخ به چهارمین سوال لاریجانی در خصوص محدودیت زمانی 15 ساله نیروگاه فردو گفت: هم‌اکنون فردو در یک سال تنها 200 کیلوگرم و نطنز نیز سالانه 2 تن غنی‌سازی می‌کند، بنابراین در فردو در بهترین شرایط 1000 تا 1500 سانتریفیوژ گنجایش دارد؛ این در حالی است که نطنز قابلیت این را دارد که 50 هزار سانتریفیوژ جای دهد. بنابراین فردو از نظر تولید، هیچ توجیهی برای ما ندارد.