کنگره خلع سلاح می‌شود

امید کاجیان: اگر در دولت گذشته شورای امنیت سازمان ملل برابر بود با گزارش‌های نامطلوب شورای حکام و قطعنامه هایی که یکی پس از دیگری برکشورمان تحمیل می‌شد، این‌بار در دولت جدید این نهاد رفتارش در قبال بحث هسته‌ای کشورمان زمین تا آسمان فرق کرده است. بعد ازآنکه چهارشنبه گذشته متن توافق هسته‌ای ایران و 1+5، از سوی آمریکا به دست این شورا رسیده است، همه چشم انتظار قطعنامه‌ای دیگر از سوی شورای امنیت هستند. البته قطعنامه‌ای با یک تفاوت بسیاربزرگ، تفاوتی به این معنا که با تصویب قطعنامه جدید قرار است همه قطعنامه‌های قبلی علیه ایران ملغی شود و لغو تحریم‌های سازمان ملل را برای کشورمان کلید بزند.

شورای امنیت، امروز به بررسی پیش نویس متن توافقنامه هسته‌ای می‌پردازد تا سرنوشت اجرایی شدن، توافق اخیرهسته‌ای را تعیین کند.

بررسی شورای امنیت سازمان ملل بر متن توافق هسته‌ای از جهتی دیگر نیز قابل اهمیت است. پس از توافق هسته‌ای ومذاکرات موفق وین، یکی از دغدغه‌های مهم دو طرف مذاکره‌کننده عکس‌العمل مجلسین ایران و آمریکا بود و در این بین واکنش مجلس سنا، بیش از هر چیزی می‌توانست به عنوان سدی بر مسیر توافق به شمار بیاید. حال مصوبه سازمان ملل و احتمال تصویب قطعنامه‌ای در جهت لغو تحریم ها، این امیدها را به کاخ سفید و اوباما داده است تا کنگره را در عملی انجام شده قرار دهد تا بتواند قدرت کارشکنی را از کنگره آمریکا بگیرد و سنا را مجبور به تمکین از آن چیزی بکند که شورای امنیت به آن رای مثبت داده است.

شانس اوباما با بازی شورای امنیت

کمتر کسی فراموش می‌کند که در چند ماهه اخیر کنگره و مجلس سنای آمریکا در برابر برنامه‌های اوباما و کاخ سفید برای روند مذاکرات هسته‌ای قد علم کرده بود.

با آنکه در تصویب قراردادهای اجرایی کمتر سنای آمریکا و کنگره دخالت دارد اما در باره مذاکرات هسته‌ای دیدیم که زور مجلس سنا بر کاخ سفید چربید و سرانجامش تصویب طرح نظارت بر توافق هسته‌ای ایران بود، طرحی که البته با نفوذ سناتورهای دموکرات به شدت با آنچه قرار بود تا از سوی تندروهای جمهوریخواه مطرح شود تفاوت داشت اما نتیجه اش آن شد که سنای آمریکا با 98 رای موافق و تنها یک رای مخالف طرح نظارت کنگره بر توافق هسته‌ای با ایران را بدون افزودن متمم تصویب کند. تا بر قراردادی اجرایی نظارت مستقیم داشته باشد. شاید همین طرح بود که مجلس ایران را هم به تصویب طرحی به نام طرح صیانت از حقوق هسته‌ای ایران واداشت... .

با همه این احوال بعداز توافق هسته‌ای ایران و 1+5، اوباما با صراحت بیان کرد که هر گونه مخالفت کنگره با توافق را وتو می‌کند اما مسئله دیگر اینجاست که جایگاه وتوی اوباما درسیاست داخلی آمریکاهم از چالش هایی است که رئیس جمهور فعلی این کشور با آن مواجه است، چرا که حتی اگر اوباما مصوبه‌ای از کنگره را وتو کند این وتو مطلق نخواهد بود و می‌تواند با رای دو سوم نمایندگان سنا علیه وتوی رئیس جمهور، شکسته شود. جو سنای آمریکا و سناتورهای جمهوری خواه آمریکا هم به گونه‌ای است که اگر 13نفر از سناتورهای دموکرات با جمهوریخواهان همراه شوند ممکن است که حتی حق وتوی اوباما را هم از او بگیرند. بنابراین در مدت 60 روزه‌ای که سنا قرار است به بررسی توافق هسته‌ای اخیر بپردازد، ممکن است برخی به این سوال بیندیشند که اگر کنگره آمریکا کارشکنی کند نتیجه مذاکرات چه خواهدشد؟ و آیا اوباما می‌تواند در برابر کنگره بایستد؟

اما از طرفی دیگر هم، بررسی متن توافقنامه از سوی شورای امنیت و در نتیجه آن تصویب قطعنامه لغو تحریم‌های ایران از سوی سازمان ملل برای ایران، اوباما و توافق هسته‌ای یک امتیاز است، چرا که مصوبه شورای امنیت، می‌تواند مخالفان توافق در کنگره آمریکا را درمقابل معتبرترین سازمان بین‌المللی و جهان پاسخگو کند و این شانسی است که اوباما از آن می‌خواهد به‌عنوان امتیازی برای تحمیل پذیرش توافق هسته‌ای به کنگره استفاده کند.

نگرانی‌های بعد از توافق؟

اما آیا شورای امنیت سازمان ملل پس از بررسی متن توافق، به سمت قطعنامه لغو تحریم‌های ایران حرکت خواهد کرد؟

علی بیگدلی کارشناس مسائل بین الملل در این باره به آفتاب یزد پاسخ می‌دهد: "شورای امنیت به طور قطع تحریم‌های خود را برخواهد داشت." بیگدلی درباره نگرانی‌های موجود در باره متن توافقنامه هم به ما می‌گوید: "ایران هم اکنون درباره ماده 12 متن توافقنامه نگرانی‌هایی دارد که به‌نظر من نیازی به این نگرانی نیست این بند به این نکته اشاره دارد که تحریم‌ها در صورت عمل نکردن ایران به تعهداتش بازمی‌گردد. برخی فکر می‌کنند که این موضوع باعث ایجاد نوعی ناامنی‌ در رفع تحریم باشد.

در لغو تحریم ها، همچنین مسئله همزمانی رفع تحریم ها با اقدامات عملیاتی ایران مطرح است ولی آنچه در متن توافق به آن اشاره شده این است که باید اول سیاست راستی آزمایی صورت بگیرد و سپس بر اساس اظهارنظر بان کی مون تا 6 ماه آخر سال و بازرسی‌های صورت گرفته رفع تحریم‌ها صورت بگیرد. باید گفت که هیچ یک ازاین مواردی که گفتم با توجه به پایبندی‌های همیشگی که ایران به تعهداتش داشته به نظر نمی‌آید مشکلی برای کشورمان به شمار بیاید. "

بیگدلی تصریح می‌کند: "درحال حاضر تنها نگرانی که هم کاخ سفید دارد و هم ایران در ارتباط با کنگره آمریکاست که با لابی‌های اسرائیلی در کنگره و فشار آن ممکن است توافق دچار مشکلات زیادی شود، باید بدانیم که از 100سناتور آمریکا حدود 67 نفر آنها یهودی هستند و اسرائیل می‌تواند از این طریق براعضای آن اعمال نفوذ کند. "

سرنوشت توافق هسته‌ای در شورای امنیت

داوود هرمیداس باوند کارشناس مسائل بین الملل هم در باره سرنوشت فرستاده شدن متن توافق هسته‌ای به شورای امنیت به آفتاب یزد می‌گوید: " متن توافق برای آنکه از لحاظ حقوقی و قانونی رسمیت بیابد باید به شورای امنیت می‌رفت، فراموش نکنیم که همه تحریم ها ازسوی شورای امنیت مطرح شد و شش قطعنامه علیه ایران را جعبه تکنولوژی هسته‌ای از سوی این نهاد برما تحمیل شده است، بنابراین شورای امنیت باید این توافق را تایید و قطعنامه جدیدی صادر بکند که ناظر به لغو قطعنامه‌های قبلی باشد و در رابطه با اجرای صحیح این موافقتنامه هم یک کمیسیون حل اختلافی ایجاد کند که بر آن اجرا نظارت کند، تا اگر اختلافات یا اظهارنظرهای متفاوتی پیش آمد صلاحیت رسیدگی به آن را داشته باشد، بنابراین اگر گزارشات آژانس هم دچار مشکل بود می‌توان به این کمیسیون مراجعه کرد. "

هرمیداس باوند درباره اجرایی شدن لغو تحریم‌ها پاسخ می‌دهد: "ماهیت لغو تحریم زمانبر است، تحریم‌هایی که از سوی رئیس جمهور آمریکا یا کشورهای اروپایی مطرح شده به آسانی برداشته می‌شود. البته مصوبات تحریم سنا درباره مسائل دیگر و... و همین طور تحریم‌های شورای امنیت زمانبر است. هر چند مصوبه شورای امنیت باعث می‌شود تا تحریم‌های سنای آمریکا را هم تحت الشعاع قرار دهد. "

رابطه شورای امنیت با خنثی کردن کارشکنی کنگره

اما چنانچه قطعنامه سازمان ملل مبنی بر لغو تحریم‌های ایران صورت بگیرد این موضوع تا چه میزان می‌تواند بر روند کارشکنی برخی از اعضای کنگره تاثیر گذار باشد؟ این سوالی است که علی بیگدلی درباره آن به ما می‌گوید: " اوباما برای آنکه بتواند قدرت کنگره را بگیرد و آن جایگاه را در اعمال نظرآنها سست کند در ابتدا توافق را به شورای امنیت برده است و قطعا شورای امنیت متن توافق را تصویب می‌کند و تصویب شورای امنیت مانع بزرگ کارشکنی کنگره خواهد بود. همان طور که خانم وندی شرمن می‌گوید ما نمی‌توانیم از دنیا معذرت خواهی کنیم که ببخشید که متن توافق را کنگره ما قبول ندارد! بنابر این مطمئن باشید که تصویب شورای امنیت سنگ بزرگی بر سر راه کنگره است".

وی تاکید می‌کند: "از طرفی دیگر کنگره نمی‌تواند آن 67رای نماینده سنا را با خود همراه نماید تا وتوی اوباما را بی‌تاثیر کند، بنابراین به نظر من کنگره عملا در راه به ثمر نشستن اجرای توافق هسته‌ای خلع سلاح شده است. "

بیگدلی تاکید می‌کند: "همچنین سفر هیئت آلمانی که به ایران آمد و معاون صدراعظم هم در راس آنهاست، سفر پراهمیتی است، سفر وزیر خارجه فرانسه که خود یک یهودی است و او هم به کشورمان خواهد آمد هم خیلی قابل توجه است، چنین سفرهایی وضعیت ایران را حتی در کنگره آمریکا بهبود می‌دهد. "

از طرفی داوود هرمیداس باوند در باره این سوال ما پاسخ می‌دهد: " برای آنکه حتما جلو آزادی عمل گروه‌های مخالف توافق گرفته شود، مصوبه شورای امنیت لازم است، چرا که بعد از این مصوبه، کنگره آمریکا صلاحیت حقوقی ندارد که مصوبه شورای امنیت را تغییر یا تعدیل کند چون به موجب بند 5 ماده 2 و ماده 15 منشور و فصل 7 آن، همه کشورها ملزم هستند که پایبند به مصوبات شورای امنیت باشند و در رابطه با اجرای آن کمک‌های لازم را انجام دهند، بنابراین قطعنامه شورای امنیت آزادی عمل کنگره آمریکا را قویا محدود می‌کند."

هرمیداس باوند تصریح می‌کند: " البته فراموش نکنیم اساس اینکه چنین توافقنامه‌ای باید به بررسی کنگره برسد جزء سنت و قانون آمریکا نبوده، بلکه اوباما وادار به پذیرش آن شد.

بنابراین رئیس جمهور آمریکا مطمئنا خواستار تحمیل توافقنامه اخیر هسته‌ای به سناست و نقش شورای امنیت سازمان ملل در این کار غیر قابل انکار است."

نرمش در مواضع جمهوریخواهان پایان کار تندروهای کنگره

اما گویی علی رغم همه اینها موضع برخی از سران سنای آمریکا هم با تغییرات و نرمش هایی همراه بوده است که این نکته نیز می‌تواند جایگاه مخالفان توافق در کنگره را متزلزل‌تر کند تاجایی‌که علی بیگدلی دراین‌باره به آفتاب‌یزد پاسخ می‌دهد: " البته موضع کنگره و جمهوریخواهان در قبال توافق نرم‌تر شده است و برخی ازآنها هم رسما اعلام کرده اند که به توافق هسته‌ای با ایران احترام می‌گذارند و آن را توافقی برد- برد می‌دانند و معتقدند نباید به هر قیمتی با توافق مخالفت کرد. ولی با توجه به اینکه جمهوریخواهان در آستانه انتخابات هستند و نمی‌خواهند تا دموکرات‌ها از این توافق به عنوان یک امتیاز تبلیغاتی در انتخابات استفاده کنند یکسری واکنش‌های مخالف را نسبت به توافق نشان می‌دهد.

وی ادامه می‌دهد: "تنها رژیمی که در جهان با متن توافق مخالفت کرده نتانیاهو بوده است ولی تنها ماندن او باعث سرزنش کانون‌های یهودی در آمریکاهم شده است."

هرمیداس باوند هم به آفتاب یزد می‌گوید: " در دوران تحریم شورای حکام گزارش‌ها را به شورای امنیت می‌داد که دولت ایران نسبت به تعهدات خودش پایبند نبوده و پنهان کاری کرده است و شورای امنیت هم براساس گزارش شورای حکام مجموعا شش قطعنامه علیه ما صادر کرد. به موازات شورای امنیت بود که سایر کشورها تحریم‌های یک جانبه مضاعف را در پیش گرفتند. بنابراین سرچشمه تحریم‌ها شورای امنیت بود و حل معضل هم بایدازهمین جا صورت بگیردونباید زیاد نگران باقی جاها باشیم."

به نظر می‌آید که با فرستاده شدن متن توافق هسته‌ای به شورای امنیت، و همین طور تغییر موضع برخی از سناتورهای جمهوریخواه کنگره، این‌بار مخالفان توافق در آمریکا نمی توانند درروند اجرایی شدن متن توافقنامه خللی وارد کنند.