پشت پرده ٢ سال چانه‌زنی هسته‌ای

ایسنا: حمید بعیدی‌نژاد، رئیس تیم کارشناسی هیأت مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان با سابقه‌ای طولانی در حوزه مسائل حقوقی و بین‌المللی می‌گوید برای ایران و ١+٥ این امر مسلم و تأیید شده است که مذاکرات هسته‌ای به ویژه مذاکرات دو سال اخیر «بی‌سابقه» بوده است.او سخت‌ترین مذاکرات دو سال گذشته را گفت‌وگوهای تیرماه ١٣٩٣ می‌داند که در نهایت مذاکرات پس از یک سال برای هفت ماه دیگر تمدید شد. او می‌گوید در آن مقطع هنوز بر سر دو موضوع اساسی یعنی سطح و دامنه غنی‌سازی و لغو تحریم‌ها در روز نخست اختلاف‌هایی باقی مانده بود.

بعیدی‌نژاد درباره مدت ١٠ ساله «برجام» و چگونگی دست‌یافتن به آن با بیان اینکه این زمان به زمان موردنظر ایران خیلی‌خیلی نزدیک بود می‌گوید که ١+٥ مدت‌زمان ٢٠+١٠ را دنبال می‌کردند؛ یعنی ٢٠ سال دوره تفاهم، به‌علاوه١٠ سال که به مدت اقدامات شفاف‌ساز اضافه می‌شد و در مجموع ٣٠ سال می‌شد. او گفت: ما می‌خواستیم این عدد تک رقمی باشد و از نظر ما منطق دوره زمانی آن بود که برای ورود به مرحله صنعتی بتوانیم خود را آماده کنیم. ما با نظارت‌ها و دوره زمانی اقدامات شفاف‌ساز مشکلی نداشتیم، چراکه در پروتکل الحاقی هم نظارت زمان ندارد و تا وقتی عضو پادمان و پروتکل هستید، باید نظارت‌ها را بپذیرید. اما مهم بود که محدودیت غنی‌سازی برای مدت‌زمان محدودی باشد.

لوزان١، میز مذاکره را ترک کردیم

مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه در ادامه توضیح داد «زمانی که رهبری بحث ١٩٠ هزار سو را مطرح کردند برخی که در جریان موضوع نبودند تصور کردند طرح این خواسته یک بحث جدید است و می‌تواند ما را در مذاکرات دچار مشکل کند، درحالی‌که ما همان موقع هم توضیح دادیم که ما از مدتی قبل موضوع ١٩٠ هزار سو را در مذاکرات مطرح کرده بودیم و اظهارات ایشان نه‌تنها اشکالی در روند ایجاد نکرد، بلکه دقیقا مؤید این مسئله شد که به طرف مقابل نشان دادیم آن‌چه تیم مذاکره‌کننده مطرح می‌کند موردنظر تمام مقامات عالی ایران است».بعیدی‌نژاد در پاسخ به پرسشی درباره دوبار دستور ترک میز مذاکره گفت: اگر میز مذاکره را ترک می‌کردیم دیگر به مذاکرات بازنمی‌گشتیم. منظور خروج موقتی است تا این پیام را برسانیم که در آن مرحله نمی‌توانیم به‌دلیل سخت‌گیری بیش از حد طرف مقابل از وضعیتی که در آن قرار گرفته‌ایم، عبور کنیم و تنها کار در این شرایط این است که برگردیم به پایتخت‌ها و به مقامات‌مان گزارش دهیم و این یعنی مذاکرات با یک بن‌بست جدی مواجه شده است که یکی از این مقاطع لوزان١ بود.

عادی ‌شدن پرونده هسته‌ای تا پایان سال

او در پاسخ به اینکه پس می‌توان اطمینان داشت در پایان سال ٢٠١٥ شورای حکام پی‌‌ام‌دی را خاتمه یافته اعلام کند؟ گفت: «بله. چون عادی‌شدن موضوع هسته‌ای ایران و حل مسائل گذشته و حال در صلاحیت این شوراست. درعین‌حال برای حل این مسئله همان مدل تصویب قطع‌نامه ٢٢٣١ را دنبال می‌کنیم. آنچه بین ما و آژانس تفاهم شده این است که همکاری خود را با آژانس ادامه می‌دهیم. توسط مدیرکل نتیجه همکاری‌ها به شورای حکام در گزارشی ارائه می‌شود و شورای حکام تا پایان سال میلادی از طریق یک قطع‌نامه موضوع را خاتمه می‌دهد».

این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در پاسخ به این پرسش که بالاخره دسترسی‌ آژانس برای بازدید از برخی سایت‌های نظامی (پارچین) محقق می‌شود یا نه؟ گفت: آنچه درباره پارچین توافق شده، با نظارت مستقیم شورای‌عالی امنیت ملی بوده است که تصمیماتش در نهایت به نهادهای ذی ربط ابلاغ می‌شود. همان‌طور که تمام مقامات عالی نظام تأکید کرده‌اند، اجازه بازرسی از تأسیسات نظامی را نمی‌دهیم، بنابراین ترتیباتی که برای حل مسائل گذشته و حال در نظر گرفته شده به معنای بازرسی از پارچین نیست.

احتمال رد تفاهم در کنگره زیاد نیست

مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه در پاسخ به اینکه در صورت برهم‌خوردن تفاهم از سوی کنگره و تأییدنشدن برجام، واکنش ایران چه خواهد بود؟ تصریح کرد: اول باید این مطلب را در نظر بگیریم که احتمال ردکردن تفاهم در کنگره با توجه به اطلاعات موجود در این مرحله زیاد نیست. چون اگر کنگره بخواهد وتوی رئیس‌جمهور را نقض کند، باید دوسوم آرا را داشته باشد و با ترکیب سیاسی فعلی این احتمال ضعیف است. اما اگر این مسئله اتفاق بیفتد باید ببینیم واکنش دیگر اعضای شورای امنیت و ١+٥ چه خواهد بود. دولت آمریکا نشان داده که به این تفاهم اعتقاد دارد و مدافع آن است اما اگر نتواند در داخل اجماع موردنظر را به دست آورد باید دید چه راهکاری را پیش می‌گیرد. اروپایی‌ها همواره می‌گفتند اگر کنگره بخواهد اجماع را به‌هم بزند، آنها تابع تصمیمات کنگره نمی‌شوند. موضع ما به همه این پارامترها بستگی خواهد داشت و الان نمی‌توان در این‌باره صحبت کرد.

لغو تحریم ٣٥ ساله خرید هواپیما با قول جان کری

بعیدی‌نژاد در پاسخ به این پرسش که چطور لغو تحریم خرید هواپیما که جزء تحریم‌های هسته‌ای نبود در برجام آمد؟ گفت: آمریکایی‌ها همواره به ما می‌گفتند نباید از آنها برای لغو تحریم خرید هواپیما که تحریمی غیرهسته‌ای محسوب می‌شود انتظاری داشته باشیم، اما به‌خاطر برخی مسائل از جمله اینکه حتی شرکت‌های اروپایی نیز به‌خاطر ساخت موتور هواپیماها در آمریکا امکان فروش هواپیما به ایران را نداشتند، این مسئله در مذاکرات از ابتدا مورد توجه هیأت مذاکره‌کننده ایران بود و در همان توافق ژنو جایی را برای بحث درباره هواپیما باز گذاشتیم. آقای کری هم در گفت‌وگوها قول داد با کشورش این مسئله را مطرح و حل کند و واقعا هم با پیگیری زیاد ایران، مسئله حل شد. وی در ادامه سخت‌ترین موضع را در بین هیأت‌های مذاکره‌کننده ١+٥، از آنِ هیأت آمریکایی دانست و گفت: البته با مذاکرات زیادی که صورت گرفته بود آنها هم نسبت به مواضع ما آشنایی بیشتری پیدا کرده بودند و می‌دانستند که واقعا خطوط قرمز ما کجاست.

فرانسه ژنو ٢ را برهم نزد

این مقام وزارت خارجه با اشاره به نقش فرانسه در مذاکرات اظهار کرد: فرانسه درخصوص بعضی از موضوعات مواضع اصولی و ملی خود را پیگیری می‌کرد. البته در برخی موارد آنها سرسختانه از موضع خود دفاع می‌کردند و همین موضوع تأخیرهایی را هم باعث می‌شد ولی اینکه تصور کنیم فرانسه توافق ژنو ٢ را بر هم زد واقعی نیست. فرانسه در چارچوب ١+٥ و اتحادیه اروپا عمل می‌کند و واقعیت آن است که در مجموع یک نگاه جمعی در بین ١+٥ حاکم بود.

تحریم تسلیحاتی موضوعی بود که در نهایت درباره آن تصمیم‌گیری شد

وی با اشاره به لحظات پایانی مذاکرات و فضای حاکم بر تیم‌های مذاکره‌کننده گفت: حدود ساعت ٢٣ دوشنبه‌شب (٢٢ تیر) تقریبا روی همه عناصر اصلی توافق، تصمیم‌گیری شده بودند اما جزئیاتی هنوز باقی مانده بود که باید در متن گنجانده می‌شد که بر سر همان‌ها هم بحث‌هایی میان دو طرف وجود داشت و همین مباحث استرس‌ها را بیشتر می‌کرد. تحریم تسلیحاتی تقریبا موضوعی بود که در نهایت بر سر آن تصمیم‌گیری شده‌بود و مشخص شد که این مقوله از تحریم به محدودیت تبدیل می‌شود و مدت این محدودیت پنج‌ساله است و البته اگر لازم شد، برای دریافت تسلیحات شورای امنیت مجوز صادر می‌کند.

با به‌دست‌آمدن این فرمول در کنار چند موضوع اساسی دیگر کار تفاهم در واقع تمام شده بود.بعیدی‌نژاد گفت: ما احتمال می‌دادیم که شاید همان شب، توافق اعلام شود اما خب نشد و بخشی از کار برای آخر شب و صبح باقی ماند. برخی از کارها بعلاوه تنظیم بیانیه مشترک ایران و ١+٥ به صبح موکول شد و در نهایت ساعت ١٠ صبح روز سه‌شنبه ٢٣ تیرماه هیأت‌های شرکت‌کننده برای اعلام نتیجه مذاکرات به مجموعه مستقر در سازمان ملل عزیمت کردند.