میان ترکیه، کردها و داعش چه می‌گذرد؟

ترکیه با بمباران مواضع گروه موسوم به داعش و همچنین با دادن مجوز به جنگنده‌های آمریکایی برای اینکه از خاک این کشور به حملات خود علیه این گروه ادامه دهند، جبهه جدیدی را در جنگ علیه داعش باز کرده است.

اما این تنها اقدام نظامی ترکیه در روزهای اخیر نبوده است. این کشور در روزهای اخیر مواضع یک گروه کرد را هم که در جنگ علیه داعش در سوریه و عراق پیشتاز بوده، بمباران کرده است.

دولت ترکیه می‌گوید که مداخله‌اش در این درگیری‌ها مهم است.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) نیل آرون، خبرنگار بی.بی.سی در گزارشی نوشته است: اما گروهی از منتقدان، استراتژی ترکیه را کوته بینانه دانسته‌اند و معتقدند که احتمالا نتیجه معکوس خواهد داشت.

چگونه ترکیه به اینجا رسید

ظاهرا داستانی که به مداخله نظامی ترکیه منجر شد به اندازه کافی روشن است.

ماجرا از 20 ژوئیه و در پی حمله‌ای انتحاری در شهر سوروچ شروع شد. سوروچ شهری عمدتا کردنشین در جنوب شرق ترکیه و در نزدیکی مرز سوریه واقع است.

این حمله انتحاری که در یک مرکز فرهنگی در این شهر اتفاق افتاد به کشته شدن دست کم 32 نفر منجر شد.

ظاهرا این حمله به دستور گروه موسوم به داعش صورت گرفته بود.

اما معترضان کرد، دولت ترکیه را به تبانی با داعش متهم کردند؛ ادعایی که از سوی ترکیه تکذیب می‌شود.

دو روز بعد از این ماجرا، نیروهای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، دو مامور پلیس ترکیه را به اتهام همکاری در بمبگذاری در شهر سوروچ کشتند.

در همین حال درگیری پیکارجویان داعش با نیروهای ترکیه در امتداد مرز سوریه به کشته شدن یک سرباز ترکیه منجر شد.

ترکیه در 24 ژوئیه در پاسخ به این تحرکات، در عملیاتی گسترده صدها نفر را به ظن طرفداری از داعش و پ‌ک‌ک بازداشت و همزمان جنگنده‌های این کشور مواضع این گروهها را در سوریه و عراق بمباران کرد.

ترکیه همچنین از دستیابی به توافقی خبر داد که بر اساس آن به نیروهای آمریکا اجازه استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک در جنوب کشور داده می‌شود؛ اقدامی که باعث تسریع در حملات هوایی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا علیه مواضع داعش خواهد شد.

پس از آن ظاهرا در عملیاتی تلافی جویانه از سوی پ‌ک‌ک، دو سرباز ترکیه کشته شدند.

دولت ترکیه می‌گوید که حاضر است با تمام دشمنانی که منافع ملی کشورش را به خطر می‌اندازند، بجنگد اما بسیاری از ناظران معقتدند که ترکیه بیشتر علاقمند به جنگیدن علیه یک دشمن است.

کرم اکتم، استاد مرکز مطالعات جنوب شرق اروپا در دانشگاه گراتس در اتریش می‌گوید: «سیاست ترکیه عبارت از این است که وانمود کند علیه داعش می‌جنگد، در حالی که در واقع هدف دیگری را دنبال می‌کند و آنهم عبارت است از نابودی پ‌ک‌ک.»

ترکیه تاکنون چه کاری کرده است؟

برای دانستن اساس مداخله ترکیه، کافی است به تاریخ پر آشوب این کشور با کردها نگاهی بیندازیم.

کردها اقلیتی قابل ملاحظه در ترکیه و همچنین در کشورهای همسایه سوریه، عراق و ایران هستند.

در هر یک از این کشورها، کردها فعالیت‌هایی علیه دولت‌ها داشته‌اند. گاه این فعالیت‌ها برای کسب حقوق بیشتر و گاه برای کسب استقلال بوده است.

تاریخ درگیری مسلحانه بین دولت ترکیه و نیروهای پ‌ک‌ک به سالهای دور برمی‌گردد، اما در سال 2013 میلادی (1392) طرفین با برقراری آتش بس موافقت کردند. اما این آتش بس تحت تاثیر جنگ داخلی در سوریه قرار گرفت.

این جنگ یگان‌های مدافع خلق، نیروی نظامی کردهای سوریه که روابط نزدیکی با پ‌ک‌ک دارند را تقویت کرده است.

ترکیه همانند متحدانش در میان کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، خواستار سرنگونی حکومت بشار اسد در سوریه است. این کشور متهم شده که از بسیاری از گروههای شورشی مخالف دولت سوریه حمایت می‌کند، اما این حمایت یگان‌های مدافع خلق را شامل نمی‌شود.

ترکیه با نگرانی، ناظر پیشروی یگان‌های مدافع خلق در امتداد مرز جنوبی خود است.

گروه موسوم به داعش تقریبا نواحی تحت کنترل یگان‌های مدافع خلق در سوریه را در محاصره دارد. ترکیه اتهامات وارده از سوی کردها را مبنی بر این که این کشور از داعش برای کاستن از نفوذ کردها استفاده می‌کند، رد کرده است.

اما ترکیه مسیری است برای عبور خارجیانی که قصد دارند به افراطیون در سوریه بپیوندند.

براساس ادعاهای مطرح شده، تسلیحات و کمک‌های مالی هم از همین طریق به دست گروه‌های افراطی در سوریه می‌رسد.

ترکیه پیش از این به شرکت در عملیات نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا علیه داعش تمایلی نداشت. در مقابل از پ‌ک‌ک و داعش به عنوان گروه‌های تروریستی نام برده است.

ترکیه همچنین به تازگی خواستار ایجاد منطقه حائلی در داخل سوریه و در امتداد مرز خود شده که در اختیار هیچ گروهی نباشد.

این درحالی است که یگان‌های مدافع خلق در جنگ علیه داعش در سوریه پیشتاز هستند.

این گروه با پشتیبانی حملات هوایی آمریکا، از شهر مرزی کوبانی علیه داعش در سال گذشته محافظت کرد و در سال جدید میلادی شورشیان را از بیشتر شهرهای سوریه که همجوار با ترکیه است، به عقب راندند. به این ترتیب یگان‌های مدافع خلق توانستند بر مناطق تحت کنترل خود بیافزایند که این مسئله خشم بیشتر دولت ترکیه را به دنبال داشته است.

چه چیزی برای ترکیه تغییر کرده است؟

واشنگتن پست در گزارشی از دستیابی به توافقی بین آمریکا و ترکیه در مورد ایجاد منطقه‌ای حائل خبر داد.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند که جلوگیری از پیشروی یگان‌های مدافع خلق در سوریه، ترکیه را وادار کرده تا دست به عملیات نظامی بزند.

بر اساس این تئوری، دولت آنکارا دریافته که نحوه برخوردش با داعش سازنده نبوده است. ترکیه با غیرفعال نشان دادن خود، ناخواسته به یگان‌های مدافع خلق فرصت داد که تحت حمایت حملات هوایی آمریکا به موفقیت‌هایی برسند.

گزارش شده که طرح ایجاد منطقه‌ای حائل، به ترکیه در جنگ نقشی کلیدی می‌دهد.

جزییات ایجاد این منطقه هنوز مشخص نشده است، اما گفته می‌شود که این طرح از طریق حملات هوایی آمریکا به خروج نیروهای داعش از شمال سوریه کمک خواهد کرد.

آرون اشتین، کارشناس مسائل ترکیه در یک موسسه پژوهشی در لندن می‌گوید: «ترکیه و آمریکا از زمان آغاز درگیری‌ها موضعی مخالف هم نداشته‌اند. آمریکا، پ‌ک‌ک را هرگز به ترکیه ترجیح نمی‌دهد.»

مداخله نظامی ترکیه، بجز تحولات در سوریه، دلایل دیگری هم داشت.

سینان اولگن، کارشناس سیاست خارجی ترکیه در موسسه کارنگی اروپا می‌گوید: «آنکارا دیدگاههایش را نسبت به داعش به عنوان دشمنی سودمند تغییر داده است.»

به گفته اولگن، سیاست ترکیه در قبال داعش این کشور را در معرض انتقادات متحدانش در ناتو قرار داد. در همین حال حمله انتحاری در شهر سوروچ افکار عمومی را برای سرکوب داعش تهییج کرد و خطرات بردباری درقبال این گروه را برجسته کرد.

ملاحظات سیاسی داخلی در ترکیه هم احتمالا در این مورد نقش داشته است.

در حالی که حزب حاکم عدالت و توسعه با از دست دادن اکثریت کرسی‌ها در انتخابات اخیر، مجبور است که به دنبال تشکیل دولتی ائتلافی باشد. همزمان حزب دموکراتیک خلق‌ها که از حمایت کردها برخوردار است، با دادن وعده‌های فرا قومیتی توانست کرسی‌هایی را از حزب عدالت و توسعه بگیرد.

کرم اکتم، استاد مرکز مطالعات جنوب شرق اروپا در دانشگاه گراتس در اتریش می‌گوید که حزب عدالت و توسعه در پی برگزاری انتخابات زودرس است به این امید که بتواند نتایج بهتری به دست آورد و دولت را به تنهایی تشکیل دهد.

به گفته این استاد دانشگاه، جنگ با پ‌ک‌ک بخشی از سیاست تضعیف حزب دموکراتیک خلق‌ها است تا از این طریق به نفوذ این حزب مخالف که از پشتیبانی کردها برخوردار است، پایان دهد.

چه اتفاقی برای کردها می‌افتد؟

مشخص نیست برای مناطقی که اخیرا از سوی یگان‌های مدافع خلق، نیروی نظامی کردهای سوریه، تصرف شد، چه اتفاقی خواهد افتاد.

اما اگر منطقه حائل ایجاد شود، احتمالا این نیروها از بخشهایی از این مناطق خارج می‌شوند.

آرون اشتین معتقد است که از کردها در بخش‌هایی از این مناطق که اکثر ساکنانش کرد نیستند، استقبال نمی‌شود.

اشتین وضعیت یگان‌های مدافع خلق را با پیشمرگه‌های کرد عراق که با داعش می‌جنگند، مقایسه کرده و می‌گوید که این گروه هم مجبور شد از مناطقی در عراق که کردها در آن اکثریت ندارند خارج شود.

ترکیه احتمالا در تلاش است تا بین یگان‌های مدافع خلق و پ‌ک‌ک با اتخاذ سیاست نرمتری نسبت به کردهای سوریه اختلاف بیندازد.

سینان اولگن، کارشناس سیاست خارجی ترکیه در موسسه کارنگی اروپا می‌گوید: «ترکیه با توجه به نقش یگان‌های مدافع خلق در مقابله با داعش، بین این گروه و پ‌ک‌ک تفاوت قائل است.»

اولگن می‌افزاید: «حملات هوایی ترکیه صرفا مواضع پ‌ک‌ک را در مناطق کوهستانی شمال عراق هدف قرار می‌دهد.»

به هر حال هیچ تضمینی برای موفق بودن چنین تاکتیکی وجود ندارد.

اشتباهات احتمالی دیگر چه چیزی خواهد بود؟

معمولا نقشه‌ها آنطور که طراحی می‌شوند، پیش نمی‌روند. هنوز معلوم نیست واکنش داعش یا دولت سوریه به افزایش حملات هوایی آمریکا چه خواهد بود، یا گروههای شورشی که قرار است در منطقه حائل مستقر شوند آیا مطابق میل آمریکا و ترکیه رفتار خواهند کرد یا نه؟

بخش عمده‌ای از این گروهها را افراطیونی از جمله جبهه نصرت وابسته به القاعده تشکیل می‌دهد؛ گروهی که از نظر آمریکا چندان «میانه رو» نیست که از پشتیبانی هوایی نیروهای ائتلاف برخوردار باشد.

به هر حال اگر ترکیه در مورد کردها و حمایت داخلی از داعش برآورد اشتباهی داشته باشد، این کشور با آشوب‌های دوگانه روبه‌رو خواهد شد.

در حال حاضر نیروهای ترکیه و کردها که هر دو علیه داعش می‌جنگند، با یکدیگر هم درگیر شده‌اند.

نتیجه این مقابله چند جانبه مشخص نیست، اما این اقدام ترکیه بار دیگر بر این مسئله تاکید می‌کند که آمریکا بدون در نظر گرفتن اهداف متناقض هم پیمانان منطقه‌ای‌اش نمی‌تواند در جنگ با افراطیون پیروز شود.