نقش روسیه در خاورمیانه پررنگ‌تر می‌شود

(روزنامه ابتكار - 1394/06/16 - شماره 3236 - صفحه 15)

گروه بین‌الملل- روسیه کشوری است که نمی تواند متحد غرب باشد چون منافع متفاوتی دارد و مسیر دیگری را در سیاست‌هایش دنبال می‌کند. روسیه نه در قضیه اوکراین کوتاه می‌آید و نه از سوریه و دسترسی به مدیترانه دست می‌کشد. هر روز خبر‌های جدیدی از تحرکات و فعالیت‌های روسیه در خاورمیانه منتشر می‌شود. هم با ایران مذاکره و توافق می‌کند و هم با عربستان بده بستان دارد و همچنین اعلام می‌کنند که تا لحظه آخر از سوریه و بشار اسد حمایت می‌کنند. روسیه در سالهای اخیر تلاش‌های زیادی دارد تا منطقه نفوذش را از آسیای مرکزی و قفقاز به سمت خاورمیانه و شمال آفریقا گسترش دهد. اخیرا مقامات آمریکایی گفته‌اند که روسیه یک برج کنترل ترافیک هوایی و واحدهای مسکونی پیش‌ساخته قابل حمل و نقل برای حدود هزار پرسنل در پایگاه هوایی واقع در شهر بندری لاذفیه ساخته است.

گفته می‌شود روسیه در ماه سپتامبر خواستار حق پرواز بر فراز کشورهای همسایه سوریه با هواپیمای ترابری نظامی شده است. این ادعاها نگرانی‌ها درباره گسترش نقش این کشور در جنگ داخلی سوریه را افزایش داده است. این در حالی است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه اخیرا تاکید کرد که کشورش حمایت‌ نظامی و لجستیکی از سوریه به عمل می‌آورد. روز گذشته نیز وزیر خارجه آمریکا در گفتگوی تلفنی با همتای روسی خود نسبت به اخباری که از ارسال و تجمیع ادوات نظامی روسیه در پایگاهی هوایی در خاک سوریه حکایت دارند، ابراز نگرانی کرد.

و به این صورت به روسیه هشدار داد که اگر چنین اخباری صحت داشته باشد، این موضوع می‌تواند بحران سوریه را تشدید کند، به قربانی شدن بی‌گناهان بیشتری بیانجامد، بر موج پناه‌جویان بیفزاید و خطر رویارویی با نیروهای ائتلاف مبارزه علیه داعش در سوریه را به‌وجود آورد. روسیه، از نظر جغرافیائی، کشوری سه قاره‌ای در مجاورت ایالات متحده آمریکا، آسیا و اروپا و کشوری اورآسیائی از نظر سیاسی و ژئوپلتیکی است. علی رغم اینکه بخش وسیعی از این کشور، در آسیا قرار دارد اما شهرهای اصلی و تعاملات سیاسی و اقتصادی این کشور بیشتر با اروپاست و مسکو در موضوعات سیاسی و بین المللی، خود را در خانواده اروپا می‌بیند.

از دست دادن پایگاه‌های نظامی در اوکراین و سوریه مشکلات ژئواستراتژیکی برای روسیه بوجود می‌آورد سیاست خارجی روسیه تحت تاثیر عوامل مختلف در حال دگردیسی است. شاید در قرن بیست و یکم نظریه‌های ژئوپلیتیکی فراموش شده باشند اما توجه قدرت‌های بزرگ بر این نظریه‌ها به ویژه نظریه قلب زمین یا اوراسیا در زمان فعلی بر هیچ کس پوشیده نیست. در این میان آمریکا و روسیه توجه زیادی به این نظریه دارند. اساس این دیدگاه به این صورت است که کسى که بر اروپاى شرقى حکم مى راند، بر قلب زمین حکم مى راند.کسى که بر قلب زمین، حکم مى راند، بر جزیره جهانى اوراسیا حکم مى راند.و کسى که بر جزیره جهانى اوراسیا حکم‌رانى کند، حاکم جهان خواهد بود. در حال حاضر اگر کمی دقیق شویم آمریکا از طریق ناتو به سمت شرق در حال حرکت است و اکثر کشورهای اروپایی دست به پایگاه سازی نظامی می‌زنند.

در این میان بحران اوکراین و سوریه به یک گره اساسی در روابط شرق(روسیه) و غرب(آمریکا) تبدیل شده است. روسیه در هر دو کشور دارای پایگاه دریایی ناوگان نظامی است. از دست دادن پایگاه‌های نظامی در اوکراین و سوریه مشکلات ژئواستراتژیکی برای روسیه بوجود می‌آورد، در همین راستا روسیه با کارت‌های سوریه و اوکراین در حال بازی کردن با آمریکا است. در حال حاضر مناسبات روسیه در روابط با اروپا و آمریکا بدلیل تغییر رفتار این کشور از زمان بحران سوریه و بخصوص در ماجرای اوکراین با تنش مواجه گردیده و طرفین از ابزارهای مختلف برای ارتقای توان چانه زنی و مذاکراتی خود بهره می‌گیرند. به همین خاطر، اکنون فرصتی است که روسیه ظرفیت‌های خود در حوزه شرق و آسیا را بالفعل و کارآمدتر نماید. این وجه از جهت گیری مسکو با تغییر و تحولات سریع و شتابان و بهم ریختگی نظم سنتی در خاورمیانه همراه گردیده است.

آمریکا برای حل مسائل سوریه و اوکراین نیازمند همکاری روسیه است

روسیه در سیاست و عرصه بین المللی، رویکردی عملگرایانه و سودجویانه را دنبال می‌کند. این کشور با فهم از شرایط جدید حاکم در سیستم جهانی و تمایل و نیاز آمریکا در همکاری با دیگر کشورها برای حل مسائل بین المللی و وضعیت بسیار سیال و پیچیده در منطقه خاورمیانه، تلاش می‌کند تا حوزه تاثیرگذاری خود را گسترده تر از گذشته کند و سیاست خارجی خود را در حوزه خاورمیانه‌ای فعال کند. از طرف دیگر سیاست خارجی آمریکا نیز دچار تحولاتی شده و جنگ و درگیری‌های سوریه و عراق نه تنها منافع چندانی نصیب این کشور نکرده بلکه هزینه‌های زیادی را برای این کشور به بار آورده که نیازمند حل و فصل قضیه به صورت همکاری با قدرت‌های منطقه‌ای و قدرت‌های جهانی می‌باشد. جان کری نگرانی خود از فعالیت‌های و تحرکات اخیر روسیه در سوریه را اینگونه بیان کرد که، تحرکات روسیه می‌تواند به افزایش درگیری‌ها، کشته شدن تعداد بیشتری از سوری‌ها، افزایش موج آوارگان و ایجاد خطرات در روند مبارزه ائتلاف بین‌المللی با داعش در سوریه بینجامد.

در واقع آمریکا می‌داند که منافع ایران و روسیه در سوریه موجب نزدیکی این دو کشور در نظم جدید منطقه‌ای می‌شود و این امر می‌تواند منجر به تضعیف متحدان منطقه‌ایش گردد. علاوه بر این روسیه تلاش می‌کند تا تحریم‌های آمریکا و غرب را از طریق رهبری اتحادیه‌های منطقه با همکاری چین در پیمان‌های شانگهای، بریکس و راه ابریشم خنثی نماید. در همین راستا روسیه سعی در نزدیکی رابطه با ایران، مصر، پاکستان و حفظ سوریه دارد . روسیه از ابتدای جنگ و درگیری در سوریه به همراه ایران و چین از حکومت سوریه دفاع کرده و همواره اعلام کردند که با گزینه نظامی مخالف هستند.

در نهایت در شرایط فعلی که نیروهای نظامی سوریه بدلیل جنگ فرسایشی و طولانی مدت تا اندازه‌ای تحلیل رفته و جنگ و درگیری در مناطق مختلف سوریه ادامه دارد و آمریکا در تلاش برای ایجاد ائتلاف نظامی برای حمله به داعش است پوتین تلاش می‌کند تا مناطق و بخش‌های مهم سوریه را حفظ کند و با حمایت لجستیکی و اطلاعاتی به نیروهای ارتش و حزب الله مانع از شکل گیری پایگاه جدیدی در منطقه شود. در واقع روسیه برای آمریکا خط و نشان می‌کشد که در شرایط فعلی برای مسائل مختلف از جمله اوکراین و سوریه به تنهایی کار به جایی نمی برد و باید به همکاری با دیگر کشورها از جمله روسیه و چین گردن نهد و دلیل نگرانی و واکنش‌های آمریکا بیانگر همین امر است.

http://ebtekarnews.com/?newsid=17801

ش.د9402426